Nga Marwan Bishara, Aljazeera
Edhe pse lufta ka përfunduar dhe situata po merr “drejtim” në Afganistan, ka pak qartësi se çfarë do të rezervojë e ardhmja për kombin afgan ose për protagonistët kryesorë, Shtetet e Bashkuara dhe talebanët.
Duke gjykuar nga deklaratat e tyre zyrtare fillestare, të dyja palët duket se po frenojnë ambiciet e tyre, duke ulur pritshmëritë dhe duke moderuar pozicionet e tyre pas luftës 20-vjeçare që erdhi pas një konflikti tjetër 20-vjeçar, që e la Afganistanin në harresë.
Pavarësisht humbjes poshtëruese të Amerikës, gjatë javës së kaluar, Presidenti Joe Biden ka këmbëngulur se tërheqja e forcave amerikane dhe të NATO -s ishte vendimi i duhur, duke i dhënë fund luftës më të gjatë të Uashingtonit.
Ai argumenton se amerikanët nuk duhet të luftojnë dhe të vdesin në emër të atyre që u mungon vullneti për ta bërë këtë vetë – jo më pak në emër të një qeverie të korruptuar në dukje, që Shtetet e Bashkuara mbështetën në Kabul, raporton abcnews.al
Mjaft e drejtë.
Unë mendoj, më mirë vonë se kurrë. Ose, siç ka thënë Winston Churchill, “Ju gjithmonë mund të mbështeteni tek amerikanët për të bërë gjënë e duhur vetëm pasi të kenë provuar çdo gjë tjetër.”
Epo, jo gjithmonë. Por tani që perdet janë mbyllur në teatrin amerikano-afgan të vdekjes, çfarë ka mësuar Uashingtoni nga dy dekada lufte dhe okupimi?
Në një raport, të botuar në fillim të këtij muaji, inspektori i përgjithshëm special i Pentagonit për rindërtimin e Afganistanit ka treguar se si dhe pse SHBA ka gabuar në Afganistan, duke filluar nga strategjia, planifikimi dhe afatet kohore e deri te shpenzimet dhe mbikëqyrja.
Sidoqoftë, pothuajse të gjitha raportet janë funksionale, të dobishme kryesisht për t’u përgatitur më mirë për misionin e ardhshëm; ose luftën tjetër. Nëse Amerika nuk ka mësuar nga mësimet e Vietnamit, ajo duhet të mësojë nga Afganistani para se të nisë një aventurë tjetër të huaj.
Për fat të mirë, amerikanët janë lodhur nga luftërat e Uashingtonit dhe rreth 70 përqind e të anketuarve mbështesin plotësisht tërheqjen nga Afganistani.
Po kështu, duket se shumica e politikës së jashtme të Uashingtonit më në fund po mbështet idenë se këto luftëra rraskapitëse dhe të shtrenjta në Lindjen e Mesme nuk janë vetëm të kushtueshme – 6.4 trilionë dollarë por gjithashtu po dobësojnë pozitën e SHBA-së në botë, veçanërisht përballë konkurrentëve të saj strategjikë, Kinës dhe Rusisë.
Sado tragjike të jetë, fatkeqësia afgane e nxitur nga SHBA-ja është bërë prapa shkas në të gjithë botën. Shtetet e Bashkuara mund të kërkojnë shmangin lidhjet me të huajt për të paktën të ardhmen e parashikueshme, dhe në vend të kësaj, të përpiqen të fitojnë një pjesë të besueshmërisë të humbur duke u treguar më të matur kur përballen me sfida të ngjashme të sigurisë.
Por sidoqoftë, është e vështirë të heqësh dorë nga zakonet e vjetra.
Ndërsa Uashingtoni përpiqet të largohet nga dislokimet kryesore të trupave dhe misionet për ndërtimin e kombit, ai po dyfishon “luftën e tij globale kundër terrorizmit” përmes bombardimeve me dronë, operacioneve të fshehta në Lindjen e Mesme të Madhe dhe më gjerë, raporton abcnews.al
Me fjalë të tjera, administrata e Bidenit mund të ishte dorëzuar por nuk ka hequr dorë nga operacionet kundër terrorizmit.
Përkundrazi ka bërë të kundërtën. Në Afganistan, ai po ruan të drejtën për të vepruar në mënyrë paraprake, dhe sipas dëshirës, kundër çdo kërcënimi të shfaqur, real apo të perceptuar.
Në fakt, zyrtarët amerikanë kanë mbrojtur tërheqjen e trupave ushtarakë nga Afganistani në bazë pasi ata nuk kanë nevojë të jenë në terren për të vepruar kur është e nevojshme, ashtu siç bëjnë në pjesë të tjera të rajonit.
Por për të shmangur përshkallëzimin e panevojshëm, Uashingtoni do të përpiqet të ndikojë në sjelljen e talebanëve në një mënyrë që kufizon ose parandalon shfaqjen e kërcënimeve të ardhshme ndaj interesave të SHBA-së duke punuar ngushtë me fqinjët e Afganistanit, veçanërisht Pakistanin dhe Iranin, dhe aktorët e tjerë rajonalë si Turqia, Katari dhe Arabia Saudite.
Por pavarësisht dështimeve të përsëritura, SHBA-ja mbetet kombi më i pasur në botë dhe më i fuqishëm. Për këtë qëllim, Presidenti Biden tashmë do të zhvillojë një takim virtual të udhëheqësve të G7 javën e ardhshme për të diskutuar një strategji të përbashkët mbi Afganistanin.
Por sa të gatshëm janë talibanët të pranojnë presionin amerikan/perëndimor dhe si do të sundojnë ata në Afganistan?
Deklaratat dhe sjelljet fillestare të talebanëve sinjalizojnë një pragmatizëm të caktuar, gatishmëri për kompromis. Udhëheqësit talebanë mund të kenë fituar një fitore vendimtare, por ata nuk duan të izolohen edhe një herë si në vitet 1990.
Kjo është arsyeja pse ata tashmë janë të hapur për dialog me Pekinin, pavarësisht keqtrajtimit të tij ndaj muslimanëve ujgur, në mënyrë që të fitojnë njohjen dhe ndihmën e tij. Kina ka ndërmarr zhvillime të mëdha infrastrukturore në Pakistan, Iran dhe vende të tjera aziatike, si pjesë e Iniciativës së saj strategjike Brezi dhe Rruga, për të zëvendësuar SHBA -në si fuqia kryesore e Azisë.
Sidoqoftë, duke gjykuar nga deklaratat e tyre më të fundit dhe nga koordinimi i tyre me forcat evakuuese amerikane në Kabul këtë javë, udhëheqësit talebanë duan të vazhdojnë dialogun me SHBA -në, duke kërkuar njohje faktike dhe ndoshta ndihmë nga kombet dhe institucionet perëndimore, duke e ditur se vendi nuk mund të stabilizohet pa ndihmën e ndërkombëtarëve, raporton abcnews.al
Për këtë qëllim, talebanët i kanë dhënë amnisti gjithë nëpunësve civilë dhe u kanë bërë thirrje ushtarëve të regjimit të vjetër që të bashkohen me forcat e tij të armatosura. Nëse kjo sinjalizon një ndryshim të vërtetë të mendjes apo është një taktikë e thjeshtë për të dalë nga izolimi, kjo mbetet për t’u parë, megjithëse shumica mbeten skeptikë se lëvizja konservatore islamike do të pranonte diktatet perëndimore pas fitores së saj me vështirësi.
Sigurisht është bërë e qartë se demokracia nuk është në përputhje me Sheriatin dhe as me traditën Afgane. Nëse talebanët dështojnë të transformohen në një qeveri funksionale dhe në vend të kësaj qeverisin si kryengritës hakmarrës dhe të armatosur, atëherë Irani dhe Pakistani do të ndërhyjnë drejtpërdrejt ose përmes grupeve të pakënaqura fisnore dhe etnike.
E gjithë kjo do të ketë pasoja të mëdha për grupet e tjera islamike që janë frymëzuar nga fitorja e talebanëve, duke krijuar një cikël të ri vicioz të sulmeve dhe kundërsulmeve. Në përgjithësi, lufta mund të ketë përfunduar, por dhënia e llogarive mund të fillojë së shpejti në Afaganistan.
Amerika, ka dëshmuar edhe një herë, me një kosto të lartë për veten dhe botën, se do të jetë gjithmonë e disponueshme. 20 vite pasi pushtoi Afganistanin dhe më vonë Irakun me ambicien për të transformuar të gjithë rajonin sipas dëshirës së tij, duhet të pyesim se kush e transformoi kë.
Përktheu Sonila Backa-abcnews.al
