Në një editorial të Europe Blog, shtrohet teza sesi kushtëzimi i Bashkimit Europian ndaj vendeve të Ballkanit Perëndimor, përforcon kapjen e shtetit në këtë rajon.
Procesi i zgjerimit të BE në Ballkanin Perëndimor nuk ka arritur të riprodhojë ndikimin transformues që pati në Evropën Qendrore dhe Lindore. Solveig Richter dhe Natasha Wunsch tregojnë për kapjen e shtetit si pengesën thelbësore për demokratizimin e thellë në rajon dhe argumentojnë se kushtëzimi i BE jo vetëm që nuk arrin të kapërcejë modelet e qeverisjes së dëmshme, por pa dashje kontribuon në ngatërrimin e tyre. Vetëm duke e zgjeruar angazhimin e saj përtej ekzekutivit mbizotërues dhe duke favorizuar diskutimin e brendshëm mbi pajtueshmërinë e nxitur nga stimulimi, BE mund të presë që të ndryshojë situatën për mirë.
Kushtëzimi politik është instrumenti kryesor përmes të cilit Bashkimi Evropian është përpjekur të nxisë reformat demokratike në Ballkanin Perëndimor. Megjithatë, është gjithnjë e më e qartë se ky mjet klasik i politikës së zgjerimit nuk po krijon kushtet e kërkuara në një kontekst të brishtë pas konfliktit për të trajtuar me sukses reformën e njëkohshme politike dhe ekonomike. Përkundrazi, ka një zbërthim të mrekullueshëm midis një rritje të qëndrueshme të niveleve të pajtueshmërisë zyrtare me kushtet e pranimit në BE, dhe rënies së njëkohshme të demokracisë liberale në të gjithë rajonin, me tendencat e nivelit të vendit duke filluar nga stanjacioni në regresionin e plotë.
Në një studim të kohëve të fundit, ne gjetëm prova që sugjerojnë se vëzhgimi është për shkak të kapjes së gjerë të shtetit që parandalon qeveritë në rajon të ndjekin një transformim efektiv demokratik. Kapja e shtetit përshkruan një formë veçanërisht destruktive të korrupsionit, ku institucionet shtetërore dhe aktorët ndërmjetës, siç janë partitë politike, bëhen plaçkitëse ose infiltrohen nga rrjetet e klientelistëve që i përdorin ato për të dhënë praktikat e tyre informale me veshje zyrtare.
Në strategjinë e saj për Ballkanin Perëndimor 2018, Komisioni Evropian e identifikoi kapjen e shtetit si një pengesë kryesore për reformat e thella në Ballkanin Perëndimor, duke pretenduar se vendet tregojnë elemente të qarta të kapjes së shtetit, përfshirë lidhjet me krimin e organizuar dhe korrupsionin në të gjitha nivelet e qeverisë dhe administratës, si dhe një ngatërrim i fortë i interesave publike dhe private. Megjithatë, kushtëzimi i BE jo vetëm që nuk ka arritur të adresojë në mënyrë efektive kapjen e shtetit, por gjithashtu kontribuon pa dashje në konsolidimin e proceseve të tilla duke bërë të mundur rrjetet informale për të forcuar kontrollin e tyre.
Efektet e dëmshme të kushtëzimit të BE-së
Pse ka arritur qasjen e kushtëzimit të BE-së në nxitjen e pajtueshmërisë me kriteret zyrtare të pranimit të BE-së, por nuk do t’i vendosë vendet e Ballkanit Perëndimor në një rrugë të qëndrueshme drejt demokratizimit? Për ta kuptuar këtë paradoks, ne duhet të përfshijmë sistematikisht politikën e brendshme informale në analizë dhe të shqyrtojmë efektet negative (të paqëllimta) të politikës së zgjerimit të BE-së. Ne nuk pretendojmë se BE shkaktoi kapjen e shtetit në radhë të parë, pasi ky është një proces shumë-shkakor që priret të shfaqet në një varg kontekstesh tranzicioni. Megjithatë, ajo ka kontribuar në vendosjen e modeleve të tilla të qeverisjes së dëmshme në disa mënyra.
Ne identifikojmë tre lidhje të dallueshme që lidhin kushtëzimin e BE-së me konsolidimin e kapjes së shtetit. Së pari, presioni i jashtëm për liberalizimin e tregjeve në mungesë të një kornize ligjore gjithëpërfshirëse lejoi një elitë të vogël ekonomike të realizonte përfitime private dhe të ndërtonte rrjete të fuqishme që ndikojnë në vendimmarrjen politike (para).
Së dyti, kushtëzimi i fortë nga lart poshtë pengon diskutimin e brendshëm dhe dobëson mekanizmat e brendshëm të përgjegjësisë, duke lejuar elitat në pushtet të heshtin kundërshtarët e brendshëm (fuqia).
Dhe në fund, përparimi drejt anëtarësimit në BE dhe ndërveprimet e shpeshta me zyrtarë të nivelit të lartë të BE-së dhe shteteve anëtare shërbejnë për të legjitimuar elitat në pushtet (lavdia).
Si rezultat, vendet e Ballkanit Perëndimor janë ngecur në një grackë të kapjes së shtetit që çon në demokratizimin në stanjacion dhe pamundësi për të zbatuar reforma të thella.
Rruga përpara: Përtej angazhimit ekzekutiv
Pra, duhet të konkludojmë se vendet e Ballkanit Perëndimor janë një shkak i humbur për demokracinë dhe sundimin e ligjit? E kundërta. Dhjetëra mijëra protestues në të gjithë rajonin po kërkojnë ndryshime politike, përfshirë demonstrime në shkallë të gjerë kundër presidentit serb në Beograd dhe në veriun e Kosovës. BE-ja mbetet shtytësi më i rëndësishëm i jashtëm për një ndryshim të tillë. Megjithatë, qasja aktuale e kushtëzimit rrezikon të forcojë kapjen e shtetit edhe më tej. As thjesht përsosja e kushteve nuk do të jetë e mjaftueshme për të trajtuar paaftësinë e përhapur të kontrolleve dhe ekuilibrave të brendshëm në të gjithë rajonin.
Nëse një transformim i plotë demokratik mbetet ende qëllimi i BE-së në rajon, kushtëzimi duhet të plotësohet me një fuqizim më të plotë dhe të qëllimshëm të parlamenteve kombëtare dhe aktorëve të shoqërisë civile si një kundërpeshë ndaj drejtuesve dominues. Të favorizosh diskutimin e brendshëm dhe jo pajtueshmërinë e nxitur nga stimulimi duhet të shkojë shumë përpara në sigurimin e qëndrueshmërisë së sundimit të ligjit dhe reformave demokratike edhe pasi vendet e Ballkanit Perëndimor të bëhen përfundimisht anëtarë të BE. /abcnews.al