Në mbrëmjen e mesqershorit në parkingun e Guru Nanak Sikh Gurdwara, në qytetin e Surrey, Hardeep Singh Nijjar u qëllua për vdekje në kamionin e tij nga dy persona të armatosur e të maskuar.
Së fundmi, më 19 shtator, kryeministri Justin Trudeau akuzoi Indinë se qëndron pas vdekjes së Nijjarit, duke thënë se inteligjenca kanadeze kishte identifikuar “pretendime të besueshme” për ndërlidhje midis vdekjes së tij dhe agjentëve të shtetit indian. Qeveria indiane ka mohuar të ketë lidhje me vrasjen.
Zemërimi pas vrasjes së 45-vjeçarit ka nxjerrë në dritë një çështje të kamotshme të disa grupeve që kërkojnë atdhe të veçantë për Sikhët, të cilët janë pakicë fetare që përbëjnë rreth 2% të popullsisë së Indisë.
Lëvizja ishte në kulmin e saj në vitet 1980 në shtetin Punjab, i cili dëshmoi disa sulme të dhunshme dhe vdekje. Ajo u shpërbë pasi forcat e armatosura kryen operacione speciale kundër lëvizjes – por mbështetësit në komunitetin e diasporës vazhduan thirrjet e tyre për një shtet të veçantë, të cilat janë intensifikuar vitet e fundit. India e ka kundërshtuar fuqishëm lëvizjen Khalistan. Të gjitha partitë kryesore politike, përfshirë në Punjab, kanë denoncuar dhunën dhe separatizmin.
Nijjar ishte udhëheqës i shquar Sikh dhe mbështetës i zëshëm i shtetit të veçantë të Khalistanit. Mbështetësit e tij kanë thënë se ai ka qenë cak i kërcënimeve në të kaluarën për shkak të aktivizmit të tij.
India ka njoftuar se ai ishte terrorist dhe udhëhoqi një grup separatist militant – akuzat që mbështetësit e tij i quajnë “të pabaza”.
Në kohën e vdekjes së tij, hetuesit kanadezë thanë se nuk kishin përcaktuar ende një motiv për vrasjen e tij ose nuk kishin identifikuar ndonjë të dyshuar, por ata e kanë kategorizuar vrasjen si “incident në shënjestër”.
Një hetim për vrasje nga Policia Mbretërore Kanadeze është në vazhdim.
Kanadaja është shtëpia e diasporës më të madhe Sikh jashtë shtetit të Punjabit. Më 8 korrik, qindra protestuan kundër vdekjes së Nijjarit në Toronto jashtë ndërtesës së Konsullatës së Lartë të Indisë. Ata u pritën me një kundërprotestë më të vogël në mbështetje të Qeverisë indiane.
Të dyja palët i bërtitnin njëra-tjetrës përmes barrikadave për disa orë, dhe një demonstrues pro-Khalistan u arrestua pasi u përpoq të çante gardhin.
Edhe para fundjavës ishte ngritur shqetësim për protestën.
Disa postera për ngjarjen e Torontos shfaqnin fjalët “Vritni Indinë” dhe etiketonin diplomatët indianë në Kanada si “vrasës”, duke e bërë Qeverinë e indinjuar indiane të thërriste të dërguarin kanadez.
Balpreet Singh, zëdhënësi i Organizatës Botërore Sikh të Kanadasë, ka thënë se ai beson se lëvizja Khalistan ka qenë disi e fjetur dhe kryesisht paqësore në dekadat e fundit, megjithëse ka parë një ringjallje, veçanërisht në mesin e të rinjve që nuk e kanë jetuar dhunën e viteve 1980.
Por edhe me këtë ringjallje, ekziston një ndjenjë se njerëzit në Punjab janë “larguar” kryesisht nga ideja e një shteti të veçantë për Sikhët, ka treguar Gurpreet Singh, një gazetar dhe mikpritës radio me bazë në BC, i cili ka intervistuar Nijjarin në të kaluarën.
“Ajo që ne po shohim në Kanada është një pakicë e zëshme e komunitetit Sikh që po mbështet Khalistan”, është shprehur ai.
Nijjar është figura e tretë e shquar Sikh që ka vdekur papritur në muajt e fundit.
Në Mbretërinë e Bashkuar, Avtar Singh Khanda, i cili thuhej se ishte kreu i Forcës Çlirimtare Khalistan, vdiq në Birmingham në qershor në ato që janë përshkruar si “rrethana misterioze”, që disa besojnë se mund të lidhen me helmimin.
Paramjit Singh Panjëar, i cili u caktua terrorist nga India, u qëllua për vdekje në maj në Lahore, kryeqyteti i provincës Punjab të Pakistanit.
Singh, me Organizatën Botërore Sikh, ka theksuar se Nijjar kishte qenë objektiv i kërcënimeve dhe se ai kishte paralajmëruar anëtarët e Shërbimit Informativ Kanadez të Sigurisë qysh në verën e kaluar se ka të ngjarë të kishte një komplot vrasjeje kundër liderit Sikh.
Kanadaja është shtëpia e diasporës më të madhe Sikh jashtë shtetit të Punjabit. Më 8 korrik, qindra protestuan kundër vdekjes së Nijjarit në Toronto jashtë ndërtesës së Konsullatës së Lartë të Indisë.
Ai ka treguar se Nijjar kishte planifikuar një referendum jodetyrues të planifikuar për në shtator në Surrey për çështjen e një shteti të pavarur Sikh, pjesë e një serie globale votash që synojnë matjen e konsensusit për formimin e Khalistanit.
Një referendum i ngjashëm ishte mbajtur vitin e kaluar në qytetin e Brampton, Ontario vitin e kaluar, shtëpia e rreth 160 mijë Sikhëve.
Rezultatet e votimit nuk janë publikuar ende, por ai ka sqaruar se pjesëmarrja – rreth 100 mijë njerëz – u prit me zemërim nga Qeveria indiane.
Pas referendumit, Ministria e Punëve të Jashtme e Indisë paralajmëroi për një “rritje të ndjeshme të incidenteve të krimeve të urrejtjes, dhunës sektare dhe aktiviteteve kundër Indisë në Kanada”, megjithëse nuk përmendi ndonjë incident specifik ose nuk përmendi referendumin.
Ka tregime të ndryshme mbi lëvizjen Khalistan në Indi, si dhe vdekjet e përkrahësve sikurse Nijjar.
Rivalitet i madh
Disa komentues indianë kanë vënë në dukje rivalitetet e brendshme midis organizatave Sikh në Kanada si arsyen e vdekjes së Nijjarit.
Ata gjithashtu kanë akuzuar mbështetësit e Khalistanit në Kanada për vandalizimin e tempujve hindu me grafite “anti-Indian” dhe për sulmin e zyrave të Komisionit të Lartë Indian në Otava gjatë një proteste në mars.
Por Sikhs dhe disa ekspertë të sigurisë kombëtare në Kanada kanë akuzuar qeverinë indiane për përhapjen e dezinformatave përmes mediave të saj për të keqtrajtuar komunitetin Sikh dhe mbështetësit e një shteti të veçantë Khalistani. India e ka mohuar këtë.
Këshilltari i kryeministrit për sigurinë kombëtare të Kanadasë ka akuzuar më parë Indinë si një nga burimet kryesore të ndërhyrjes së huaj në Kanada.
India, nga ana e saj, ka argumentuar se rritja e lëvizjes separatiste Sikh në Kanada ka ndërhyrë në punët e brendshme të Indisë.
Të dyja vendet kanë lidhje të gjata diplomatike dhe tregtare, megjithëse marrëdhëniet muajt e fundit kanë qenë të tensionuara.
Kanadaja ka njoftuar se ka ndërprerë bisedimet për një marrëveshje historike të tregtisë së lirë me Indinë në shtator, dhe në një takim të G20-s midis të dyja vendeve, kryeministri Narendra Modi akuzoi Kanadanë se nuk po bënte sa duhet për t’i shuar ndjenjat “anti-india” në tokën kanadeze.
Balpreet Singh ka thënë se ai beson se Kanadaja duhet të marrë një qëndrim më të fortë kundër ndërhyrjes së huaj nga India, duke argumentuar se ajo ka shënjestruar kryesisht komunitetin Sikh.
Por ai shtoi se Kanadaja ka ofruar gjithashtu një vend ku shumë Sikh që janë mbështetës të lëvizjes Khalistani mund të flasin hapur dhe se komuniteti mbetet sfidues përballë vdekjes së Nijjarit.
“Askush nuk na thotë se nuk mund të flasim për Khalistanin këtu”, ka theksuar ai. “Nëse përpiqeni të na thoni se nuk mund të flasim për sovranitetin tonë, ne do të bëjmë krejt të kundërtën”.
