Nga Christina Lu and Olatunji Osho-Williams
Me burimet e bollshme të gazit natyror, Izraeli ka ëndërruar prej kohësh të jetë një lojtar kryesor energjetik në Mesdheun Lindor dhe me ambicien e tij, madje të bëhet një furnizues kryesor për Europën.
Por ndërsa vendi është në kaos për shkak të një sulmi shkatërrues të befasishëm nga grupi militant islamik Hamas, perspektiva e një lufte më të madhe kërcënon të tronditë tregjet globale të energjisë, veçanërisht duke ndikuar në furnizimin me gaz tek fqinjët dhe bashkë me të, ambiciet energjetike të Izraelit.
Në vazhdën e sulmit të fundjavës së Hamasit, të ardhmet e gazit natyror europian dhe naftës globale u rritën me 14% dhe 4% respektivisht, duke reflektuar një pasiguri më të gjerë dhe frikën e një konflikti në rritje.
Nafta u rrit përsëri, nga frika se Irani mund të mbyllë Ngushticën e Hormuzit.
Çmimet e gazit natyror u rritën së pari sepse Izraeli mbylli një platformë të madhe prodhimi në det të hapur, dhe së dyti sepse një tubacion në Baltik në mënyrë misterioze kishte një defekt, të cilën zyrtarët estonezë ia atribuan aktorëve “të jashtëm”, raporton abcnews.al.
Ndërsa luftimet u përkeqësuan të hënën, Izraeli i kërkoi Chevron të mbyllte prodhimin në det të hapur Tamar, e cila përbën rreth gjysmën e gazit vendas izraelit dhe është gjithashtu një burim gazi për Egjiptin dhe Jordaninë.
Ka fusha më të mëdha izraelite në det të hapur, të cilat janë ende të paprekura, si dhe fusha më të vogla, por lufta në tokë tashmë ka efekte në det të hapur.
“E ardhmja ishte e ndritur për Izraelin, për sa i përket të qenit një lojtar rajonal dhe madje global” në sektorin e gazit natyror, tha Sohbet Karbuz, një ekspert energjetik në Observatorin Mesdhetar për Energjinë.
Problemi tani për tani është se Izraeli do të marrë gaz nga diku tjetër, gjë që mund të rezultojë në devijimin e cisternave plot me gaz natyror të lëngshëm.
Dhe kjo do të thotë se çmimet do të rriten në Europë, siç kanë ndodhur tashmë, me çmimet natyrore që arrijnë në nivelet më të larta të gjashtë muajve.
“Nëse çështja përshkallëzohet, do të ishte gjithashtu një problem për tregun global të naftës dhe gazit,” tha Karbuz. “Nuk do të mbetet rajonal.”
Lufta tashmë po përfshin pa dashur edhe aktorë të tjerë, me grupin militant libanez Hezbollah që lëshon raketa në Izrael, mes raporteve se Irani e mbështet Hamasin me trajnime ushtarake, ndihmë logjistike dhe dhjetëra miliona dollarë mbështetje financiare për armë.
Në përpjekje për të dërguar një “mesazh solidariteti dhe mbështetjeje”, Uashingtoni dërgoi sot në Izrael Sekretarin e Shtetit Antony Blinken.
Nëse luftimet zgjerohen duke përfshirë vende të tjera, analistët e energjisë paralajmërojnë për një konflikt të përshkallëzuar që mund të dërgojë valë tronditëse në tregjet globale të energjisë dhe të prishë linjat kryesore të furnizimit, raporton abcnews.al.
Përtej ndikimit në industrinë e gazit natyror të Izraelit, e cila në dekadën e fundit është bërë një shtyllë e ekonomisë dhe sigurisë së energjisë së vendit, lufta kërcënon gjithashtu të rrisë çmimet e naftës dhe të prishë transportin ndërkombëtar në ngushticën strategjike jetike të Hormuzit nëse Irani përfshihet drejtpërdrejt.
Izraeli dukej se po përgatitej për sulme të mundshme në infrastrukturën e tij të gazit natyror këtë javë, duke nxitur vendimin e zyrtarëve për të urdhëruar Chevron të mbyllte Tamar.
Të martën, Chevron njoftoi gjithashtu se kishte ndaluar eksportimin e gazit natyror përmes një tubacioni kyç nënujor që kalon midis Izraelit dhe Egjiptit.
Lëvizja ka të ngjarë të jetë e përkohshme. Robin Mills, CEO i Qamar Energy, tha se ai priste që Izraeli të mbyllte Tamar për disa ditë si një masë paraprake përpara se ta riaktivizonte sërish atë.
Por në planin afatgjatë, shtoi ai, konflikti mund të pengojë investimet ndërkombëtare në vend, duke ngadalësuar, apo edhe ndërprerë, planet e ardhshme të Izraelit për të ndërtuar sektorin e tij të gazit natyror.
Fusha Tamar është burimi kryesor i eksporteve të gazit natyror izraelit në Egjipt dhe dërgesat në Kajro janë ulur me 20% pas mbylljes së Chevron. Ekspertët paralajmërojnë se një mbyllje e zgjatur mund të përkeqësojë presionet politike mbi Egjiptin, i cili tashmë është duke luftuar për të përballuar mungesat e rënda të gazit natyror që kanë shkaktuar ndërprerje të energjisë elektrike dhe zhgënjimit publik.
Gazi izraelit kishte për qëllim të nxiste jo vetëm industrinë egjiptiane, por edhe eksportet egjiptiane të gazit natyror të lëngshëm.
Mbyllja e fushës së Tamarit nga Izraeli pasqyron se si infrastruktura kritike e energjisë shihet gjithnjë e më shumë si një pikë presioni në kohë konflikti, duke i nxitur qeveritë të përpiqen të fshehin dobësitë. Që kur Rusia pushtoi Ukrainën në shkurt 2022, lufta është shënuar nga sulmet në termocentralin bërthamor të Zaporizhzhia dhe digën Nova Khakovka.
Rusia ka shkatërruar të gjitha llojet e objekteve energjetike të Ukrainës, ndërsa Izraeli iu përgjigj sulmit të Hamasit duke ndërprerë furnizimin me ujë, energji elektrike dhe karburant të Gazës, duke shkaktuar frikën e një krize humanitare të thelluar, raporton abcnews.al.
Në një nga rastet më të profilit të lartë, tubacionet Nord Stream midis Rusisë dhe Gjermanisë u sabotuan shtatorin e kaluar, megjithëse është ende e paqartë se kush e bëri atë.
Dhe Balltiku regjistroi një incident: autoritetet finlandeze dhe estoneze tani po hetojnë atë që ata besojnë se është një sulm sabotues në një tubacion gazi nënujor dhe kabllo komunikimi midis dy vendeve, duke intensifikuar më tej pasigurinë në tregjet globale të gazit dhe shqyrtimin e mbrojtjet e infrastrukturës.
Të mërkurën, NATO u zotua se do të marrë masa dhe do të përgjigjet nëse sulmi konfirmohet si i qëllimshëm.
/abcnews.al
