Një tunel në Gaza ishte mjaft i gjerë për një zyrtar të lartë të Hamasit për të hyrë me makinë brenda. Një tjetër ishte gati sa tre fusha futbolli dhe ishte fshehur nën një spital. Nën shtëpinë e një komandanti të lartë të Hamasit, ushtria izraelite gjeti një shkallë spirale që të çonte në një tunel afërsisht shtatë kate të thellë.
Këto detaje dhe informacione të reja rreth tuneleve, disa të bëra publike nga ushtria izraelite dhe të dokumentuara me video dhe fotografi, nënvizojnë pse tunelet konsideroheshin një kërcënim i madh për ushtrinë izraelite në Gaza edhe para fillimit të luftës.
Por, zyrtarët dhe ushtarët izraelitë që kanë shkuar që atëherë në ato tunele – si dhe zyrtarë aktualë dhe ish-zyrtarë amerikanë me përvojë në rajon – thonë se shtrirja, thellësia dhe cilësia e tuneleve të ndërtuara nga Hamasi i ka habitur ata. Madje disa nga makineritë që Hamasi përdori për ndërtimin e tuneleve, të vërejtura në videot e kapura, kanë habitur ushtrinë izraelite.
Ushtria izraelite tani beson se ka shumë më tepër tunele nën Gaza.
Në dhjetor, rrjeti u vlerësua të ishte mbi 400 kilometra. Zyrtarë të lartë të mbrojtjes izraelite, të cilët folën në kushte anonimiteti për çështjet e inteligjencës, tani po vlerësojnë se rrjeti është midis 560 dhe 725 kilometra – shifra të jashtëzakonshme për një territor që në pikën e tij më të gjatë është vetëm 40 kilometra. Dy nga zyrtarët vlerësuan gjithashtu se ka afër 5,700 boshte (tunelesh) të ndara që të çojnë poshtë në tunele.
Numrat nuk mund të verifikoheshin në mënyrë të pavarur dhe ka vlerësime të ndryshme nga zyrtarët izraelitë për shtrirjen e shtuar të rrjetit të tunelit, bazuar në inteligjencë të ndryshme. Por, përpjekjet e pafundme të Hamasit për të militarizuar enklavën nuk kontestohen, siç nuk kontestohen dështimet e inteligjencës së ushtrisë izraelite në nënvlerësimin e shtrirjes dhe rëndësisë së rrjetit për mbijetesën e Hamasit.
Në një takim në janar 2023, një zyrtar i lartë ushtarak izraelit tha se tunelet nuk do të ishin as një faktor në ndonjë luftë të ardhshme me Hamasin për shkak të fuqisë ushtarake të Izraelit, sipas një transkripti të diskutimeve në të cilin “New York Times” ka pasur qasje.
“Hamasi ka përdorur kohën dhe burimet gjatë 15 viteve të fundit për ta shndërruar Gazën në një bunker”, tha Aaron Greenstone, një ish-oficer i CIA që ka punuar gjatë në Lindjen e Mesme.
Për ushtrinë izraelite, tunelet janë një makth nëntokësor dhe thelbi i aftësisë së Hamasit për të mbijetuar. Çdo qëllim strategjik i Izraelit në Gaza tani është i lidhur me shkatërrimin e tuneleve.
“Nëse doni t’i shkatërroni drejtuesit dhe arsenalin e Hamasit, duhet t’i shkatërroni tunelet”, tha Daphné Richemond-Barak, një ekspert i tuneleve që shërbejnë për luftë, në Universitetin Reichman në Izrael. “Kjo lidhet me çdo pjesë të misioneve ushtarake”.
Hamasi ka investuar shumë në tunele pasi nuk ka burime apo numra për të luftuar ushtrinë izraelite në një luftë konvencionale. Grupi i përdor tunelet si baza dhe arsenale ushtarake dhe mbështetet në to për të lëvizur forcat e tij të pa u zbuluar dhe për t’i mbrojtur komandantët e tij të lartë.
Një dokument i vitit 2022 tregoi se Hamasi kishte shpenzuar buxhet prej 1 milion dollarë për dyert e tunelit, punët nëntokësore dhe shpenzime të tjera në Khan Younis.
Zyrtarët e inteligjencës izraelite vlerësuan së fundmi se kishte rreth 100 milje tunele pak nën Khan Younis, qytetit më të madh në jug të Gazës, ku forcat izraelite tani po zhvillojnë luftime të ashpra. Yahya Sinwar, udhëheqësi ushtarak i Hamasit në Gaza, kishte një shtëpi në Khan Younis.
Përveç kësaj, një raport i vitit 2015 tregoi se Hamasi kishte shpenzuar më shumë se 3 milionë dollarë në tunele në të gjithë Rripin e Gazës, duke përfshirë shumë sosh të ndërtuar nën infrastrukturën civile dhe vendndodhje të ndjeshme si shkolla dhe spitale, ka thënë ushtria izraelite.
Një zyrtar izraelit tha se ushtrisë mund t’i ishte dashur një vit për të gjetur një tunel të vetëm, por tani fushata tokësore ka mundësuar sigurimin e një grumbulli informacionesh rreth rrjetit nëntokësor të Gazës.
Ushtria izraelite ka ekzaminuar kompjuterët e përdorur nga operativët e Hamasit të ngarkuar me ndërtimin e tunelit për të gjetur kalimet nëntokësore, tha një zyrtar i lartë izraelit. Disa dokumente të kapur në luftë janë gjithashtu jetike. Ushtria izraelite ka gjetur listat e familjeve që “strehonin” hyrjet e tunelit në shtëpitë e tyre private.
Në një rast, ushtarët izraelitë gjetën një hartë tunelesh në Beit Hanoun, një qytet në Gazën veriore, dhe e përdorën atë për të gjetur dhe shkatërruar tunele. Përkundër këtyre gjetjeve të inteligjencës, luftimet në Gaza përreth tuneleve kanë qenë rraskapitëse. Ushtria izraelite raporton se rreth 190 ushtarë janë vrarë dhe rreth 240 janë plagosur rëndë që nga fillimi i fushatës tokësore. Por, ushtria nuk ka bërë të ditur numrin e të vdekurve dhe të plagosurve në lidhje me luftën në tunele.
Një ushtar, duke folur në kushte anonimiteti për arsye sigurie, tha se ai mbikëqyri shkatërrimin e rreth 50 tuneleve në Beit Hanoun. Të gjitha ato tunele ishin plot kurthe me lëndë shpërthyese, tha ai. Ky ushtar inxhinier luftarak tha se njësiti i tij kishte gjetur bomba të fshehura në mure dhe një pajisje masive shpërthyese që ishte e lidhur me kabllo për t’u aktivizuar nga distanca.
Ushtari, i cili ishte rezervist dhe që atëherë është liruar, tha se pajisja ishte bërë në një fabrikë dhe kishte një numër serik në të. Nëse do të kishte shpërthyer, bomba do të kishte vrarë këdo në tunel dhe drejtpërdrejt jashtë tij, tha ai.
Hamasi publikoi një video në nëntor që tregon se si joshi një grup prej pesë ushtarësh izraelitë në hyrjen e tunelit në Beit Hanoun dhe më pas përdori një bombë buzë rrugës për t’i vrarë ushtarët.
Zonja Richemond-Barak tha se Hamasi e kishte importuar këtë taktikë nga rebelët sirianë të cilët vranë dhjetëra trupa qeveritare në një sulm në tunel në vitin 2014 në Aleppo.
Më 8 janar, ushtarët izraelitë i çuan gazetarët për t’i parë tre boshte tunelesh në Gazën qendrore – një brenda një ndërtese ferme njëkatëshe në periferi të Bureij, i dyti brenda një punishte civile çeliku buzë Maghazit, dhe i treti brenda një strehe afër fabrikës së çelikut.
Boshti në fabrikën e çelikut ishte më i thelli dhe më i sofistikuari. Ai zbriste afërsisht 30 metra dhe ishte i pajisur me një lloj ashensori. Ushtarët thanë se ishte përdorur për të transportuar pjesë municionesh në fabrikën e çelikut. Një kovë me predha ose koka raketash shtriheshin aty pranë. Ushtarët thanë se predhat bazoheshin në një shabllon të një predhe mortajë të verdhë të prodhuar nga SHBA, me mbishkrimin “Predhë mortaje 20 mm; Loti 1-2008.”
Ushtarët nuk i lejuan gazetarët të futeshin në bosht, duke theksuar rrezikun e shpërthimeve, por thanë se Hamasi do të transportonte pjesët e municioneve në tunel për t’i transportuar në një pjesë tjetër të rrjetit të tunelit, ku do të pajiseshin me eksploziv.
Thuhej se tuneli të çonte në një strehe aty pranë të bërë nga hekuri i valëzuar. Gazetarët u shoqëruan në atë strehë, ku panë 10 raketa të mëdha që ishin afërsisht tre metra të gjata dhe të lyera me ngjyrë të gjelbër ulliri. Raketat gjendeshin në ashensorë minierash të gjata të zgjatura, ndoshta të përdorura për t’i transportuar ato.
Ushtarët thanë se raketat kishin një rreze prej rreth 95 kilometra. Një bosht në dysheme çonte nën tokë, por ishte e paqartë se ku të çonte boshti ose sa i thellë ishte. Dukej më i cekët se boshti i parë.
Logoja e brigadave Qassam, krahut ushtarak të Hamasit, ishte ngjitur në një mur. Më vonë, ushtria izraelite publikoi foto dhe video të boshteve dhe objekteve të tjera aty pranë. Një fotograf i “Times” dokumentoi edhe infrastrukturën ushtarake.
Ushtarët shkuan me gazetarët edhe për të parë një bosht të tretë tuneli në një ndërtesë ferme njëkatëshe në Bureij, afërsisht 1.5 kilometra në veri, të rrethuar nga toka bujqësore. Ata thanë se boshti ishte fshehur pas një dere të mbyllur, e cila ishte dëmtuar nga deformimi i menteshave të saj. Gazetarët sërish nuk u lejuan të hynin në tunel.
Jashtë, afërsisht 100 metra larg, buldozerët ushtarakë dukej se kishin zbuluar një pjesë të tunelit që të çonte nga ndërtesa e fermës. Ishte afërsisht pesë metra nën sipërfaqe, në formë harku dhe mjaftueshëm i gjerë sa një person të kalonte rehat.
Hamasi ka përmirësuar aftësinë e tij për t’i fshehur tunelet, por zyrtari i lartë tha se ushtria izraelite kishte mësuar një nga modelet operative të grupit. Zyrtari e quajti atë “trekëndësh”. Sa herë që ushtria izraelite gjen një shkollë, një spital ose një xhami, ushtarët e dinë se mund të presin të gjejnë një sistem tunelesh nëntokësore poshtë tyre, tha zyrtari.
Shkatërrimi i tuneleve nuk është një detyrë e lehtë, tha zyrtari. Ato duhet të hartohen, të kontrollohen për pengje dhe jo thjesht të dëmtohen, por të bëhen të pariparueshme. Përpjekjet e fundit për të prishur tunelet duke i përmbytur me ujë deti kanë dështuar. Zyrtari vlerësoi se mund të duhen vite për të çaktivizuar sistemin e tunelit.
