Për herë të parë në një intervistë për mediat shqiptare, Milorad Dodik, anëtari i presidencës treanëtarëshe të Bosnje e Hercegovinës, tregon se është ndjerë gjithnjë serb, dhe se Bosnja sipas tij nuk do të mund të mbijetojë gjatë.
Dodik, një politikan që shpesh është parë si “person non grata” nga diplomatë perëndimorë, thekson se kjo vjen nga fakti që gjithnjë ka thënë të vërtetën e kjo, nuk pëlqen. Eksluzivisht për ABC News, ndjekim një rrëfim ndryshe të politikanit i cili këmbëngul se vetëm prej tij Bosnje e Hercegovina nuk e njeh Kosovën, përgatitur nga gazetari Idro Seferi.
Idro Seferi – ABC News: Zoti Dodik, ju faleminderit për këtë intervistë. Shumë në Ballkan ju lidhin me shumë frika, ndarjen e Bosnjës dhe rreziqe të tjera. Si do ta sqaronit ju tërë këtë politikë?
Milorad Dodik: Bosnje e Hercegovina është ndarë edhe më herët, kjo është e saktë. Një vrull separatist që e organizoi Alia Izetbegoviҫ dhe partia e tij nacionaliste. Pra, ky ka qenë ndezësi i luftës civile në Bosnje e Hercegovinë, luftë e cila ka shkaktuar shumë viktima dhe ndarje të mëdha. Unë atëherë kam qenë në politikë, isha deputet në radhët e forcave reformatore të Jugosllavisë, të cilat në atë kohë i kishte themeluar Ante Markoviҫ si kryeministër federativ, si kryeministri i fundit federativ. Kam qenë kundër luftës dhe kundër asaj që ajo shkaktoi; si dhe nuk kam qenë kurrë anëtar aktiv i asnjë partie politike të luftës. Vetëm nga fundi i luftës, unë krijova partinë politike me vlera socialdemokratike dhe mbi këto themele veproj edhe sot. Veprimtaria e partisë sime është dominuese në Republikën Serbe. Unë respektoj marrëveshjen e Dejtonit dhe kornizat e saj, si dhe atë që është shkruar në Dejton. Nuk është ashtu siҫ kanë folur përfaqësuesit e lartë që kanë ngatërruar Bosnje e Hercegovinën, e cila tani është në krizën më të thellë të saj, ndoshta edhe më shumë se sa pas luftës në vitin 1996. Unë sigurisht që nuk jam fajtor për këtë. Këtu është ideja që të ndiqen serbët, sepse ata janë përbindësha sipas tyre, dhe ka shumë që duan të arrijnë diҫka përmes propagandës. Nuk ka asnjë dëshmi, të paktën sa më përket mua. Të njëjtën gjë bëjnë dhe sot kundër. Dikur këtë e kanë bërë edhe me Millosheviҫ, nëse për këtë ka patur arsye apo jo, nuk i futem këtij arsyetimi, por ai duhet të ndahet nga ajo që ka qenë Tuxhman tek kroatët apo Alia Izetbegoviҫ tek myslimanët. Mund të vendosim një pikëpyetje, pasi mendoj se nuk ka dallim, kanë qenë në të njëjtin kosh. Unë atëherë nuk kam qenë pjesë e tyre dhe nuk kam qenë aktiv, kjo që bëj është tërësisht autentike. Politika ime bazohet në zbatimin e marrëveshjes ndërkombëtare që quhet Dejton e cila është firmosur. Dhe, ky është gabimi im. Pra, ky është gabimi im, pasi nuk dua të pranoj opsione, në emër të diçkaje që do të na imponohet si e mirë; e të vijnë palë tjera apo diplomatë të kategorisë së tretë nga bashkësia ndërkombëtare të drejtojnë jetët tona. Ata pas tri vitesh largohen dhe na lënë prapa vetëm zgjidhje të këqija. Kësaj i kundërvihem unë. Natyrisht unë nuk tregoj përulje, gjë që ndodh në masë në Ballkan ndaj faktorit të huaj, gjë që nuk është e mirë. Kemi një gjeneratë të tërë servilësh ndaj interesave perëndimore që kanë parakaluar nëpër Ballkan, dhe ҫfarë ka ndryshuar? Asgjë. Mendoj se përfaqësuesit autentik të popullit mbartin në vete zgjidhjet e problemeve me politikë dhe jo me luftë. Këtë e them gjithmonë pavarësisht se disa përpiqen të interpretojnë. Unë kam qenë oficer rezervist i Armatës Popullore të Jugosllavisë pas një shkolle prestigjioze oficerësh që kam kryer. Kam mundur shumë lehtë të arrij deri në gradën e gjeneralit, mbase edhe që në moshën 30 vjeҫ, pasi në luftë jam futur me gradën e togerit dhe me pak angazhim mund të kisha arritur tek gjeneral, por kur ka përfunduar lufta, kam patur të njëjtën gradë. Ka shumë që nuk kanë patur asnjë gradë dhe kanë përfunduar si gjeneralë. A është kjo mjaftueshëm si përgjigje për pyetjen tuaj-jo. Por, nuk bëj kompromise në politikën time. Nuk urrej askënd dhe kam miq boshnjakë e kroatë, kam edhe familje kroate. Jam rritur me rrëfime të vrasjes së serbëve, unë vij nga një zonë partizanësh, por njëkohësisht kemi qenë edhe serbë dhe askush nuk ka hequr dorë nga kjo. Por, që kur kam qenë i vogël ne kemi festuar festat e emrit si ortodoksë, edhe pse ka qenë e ndaluar, ne kemi këmbëngulur dhe I kemi ruajtur këto parime. Identiteti im është i qartë dhe nuk kam problem me këtë, por kurrë nuk kam këmbëngulur të ndryshoj identitetin e të tjerëve; kam reaguar vetëm për politikën time dhe për atë që jam zgjedhur nga populli. Nuk kam lejuar që askush ta ndryshojë këtë.
Idro Seferi – ABC News: Thatë se keni qenë politikan kundër luftës, por në paqe fitohet bindja se nuk besoni në Bosnje kështu si është. Ҫfarë ka ndodhur në fund?
Dodik: Mua më kujtohen ato mbledhje kuvendesh që kanë mundur të ndalojnë luftën në Bosnje dhe është dashur të gjendet një zgjidhje premtuese. Nëse nuk mund të qëndronim në Jugosllavi, të paktën popujt mund të trajtoheshin në mënyrë të barabartë, pasi edhe Jugosllavia, pjesë e së cilës ka qenë Bosnja, ka patur problem me zgjedhje kuadrosh. Pastaj do të ndodhte një moment nacional me Ali Izetbegoviҫ i cili dëshironte të impononte dominimin dhe të anulonte të drejtat kolektive dhe në Këshillin e Kombeve që ka qenë i themeluar nën sistemin komunist. Kështu është tentuar të imponohen zgjidhje në shërbim të tij. Këtu ka nisur problemi dhe unë e kam dëgjuar Izetbegoviҫ në momentin kur ende askush nuk kishte shtënë – përveҫ në Kroaci ku bëhej luftë – të thoshte se për Bosnjën e Hercegovinën do të sakrifikonte edhe paqen, dhe ai ka sakrifikuar paqen. Bosja e Hercegovina është një gjë që shikohet nga kënde të ndryshme. Unë kam lindur në Banja Lluka dhe jetoj në Laktashi dhe, përveҫ pak kohe në studime e punë këtu në Beograd, kurrë nuk kam lëvizur. Por, kurrë nuk e kam ndjerë një identitet të Bosnjës, ka qenë gjithmonë i lidhur me krahinën dhe popullin serb, të cilit i përkas dhe është preferuar si identitet, pasi Bosnja dhe Hercegovina na është imponuar edhe në Jugosllavi. Por, e vetme ajo kurrë nuk ka mundur të ekzistojë, ashtu siҫ nuk ekziston as sot dhe misione masive të bashkësisë ndërkombëtare mundohen ta mbajnë bashkë. Pra, nëse Jugosllavia nuk ka arritur të mbijetojë dhe popujt nuk jetuan bashkë, si mund të mbijetojë Jugosllavia e vogël siҫ e quanin dikur Bosnjën?
Idro Seferi – ABC News: Ju keni thënë se nuk besoni dhe që Bosnja ka qenë gabim?
Milorad Dodik: Më 1995-ën është dashur të kryhet ndarja dhe të stabilizohej Ballkani në këtë drejtim. Nëse studion mirë ҫdo material që ka ndërtuar Dejtonin, do të shihet që edhe Sindi Berger – në atë kohë sekretar për siguri kombëtare, pra një nga tre njerëzit më të rëndësishëm në Amerikë – ka dalë me idenë për ndarjen e Bosnjës. Më vonë kanë mbisunduar idealistët-neoliberalë, të cilët thoshin se duhet të merreshin ata me këtë. Ata e kanë ditur edhe atëherë, që ky është një eksperiment, eksperiment që vazhdon deri më sot dhe një eksperiment që nuk mund të mbijetojë, pasi as proceset globale nuk e lejojnë këtë. Në një hapësirë tradicionale si Ballkani nuk mund të imponohen vlera liberale. Unë nuk jam kundër lirive apo këtij grupacionit LGBT që promovohet nga ana e këtij neoliberalizmi. Natyrisht si njeri, kam një qëndrim për këtë, dhe si politikan. Por, nëse i kundërviheni kësaj dhe thoni se ju pajtoheni për vlera mes të burrit dhe gruas dhe për familje në kuptimin tradicional të saj, përse do të isha unë fajtor? Apo nëse thoni se baza e këtij neoliberalizmi është një kosmopolitizëm apo internacionalizëm që humb diku atje…por, ekziston një popullësi globaliste që promovon këtë globalizim. Nëse unë promovoj patriotizmin si të tillë, përse atëherë jam unë një njeri i keq kurse të tjerët të mirë? Që të kthehemi tek Bosnja, Brenda saj keni në ҫdo kënd diҫka apo dikë që shpreh pakënaqësi, dhe kanë arsye për këtë. Kroatët janë të pakënaqur pasi janë të izoluar nga ana e boshnjakëve (myslimanë), pasi të drejtat që i kanë pasur me Dejton-in, i janë hequr. Myslimanët me votat e tyre zgjedhin përfaqësuesit kroatë, të cilët më vonë mbështesin interesat boshnjake në Bosnje e Hercegovinë. Serbët janë të pakënaqur pasi edhe ajo që jemi detyruar të pranojmë, e kjo është marrëveshja e Dejtonit, shumë gjëra janë shkatërruar, dhe përmes përfaqësuesve të lartë Republikës Serbe i janë marrë kompetenca të mëdha nga financat, të drejtat, drejtësia, i janë marrë në ushtri, në shërbimet informative dhe të gjitha këto janë centralizuar dhe nuk kanë arritur të ndërtojnë një Bosnje e Hercegovinë të qëndrueshme. Boshjakët janë të pakënaqur pasi siҫ shihet edhe ne deklaratën e partisë së Bakir Izetbegoviҫ, duan një republikë të re, pa simbole etnike, të vetëdijshëm që janë shumicë tani, pasi përveҫ kroatëve do të merrnin nën kontroll edhe serbët. Kurse bashkësia ndërkombëtare është e pakënaqur, pasi përpiqet të qeverisë në bazë të parimeve të njëjta Si para 20 vitesh, kur ishte vendosur një pozitë paqeje duke besuar se, siҫ mendojnë ata, ishte gjëja më e mirë për ne. Natyrisht që ata ҫojnë diplomatë dhe ambasadorë të trajnuar në historinë e re dhe gjithmonë kemi situata të njëjta pasi vijnë ambasadorë nga Amerika, Britania apo vende të tjera të mëdha me paragjykime, dhe të edukuar nëpër ministry. Ata lobojnë për të njëjtën gjë si dhe ata para 20 vitesh, dhe kur largohen thonë se është e pamundur, por kjo nuk ka vlerë më pastaj.
Idro Seferi – ABC News: Kur flitet për Ballkanin, tani përveҫ Maqedonisë së Veriut, që quhet problem i zgjidhur tashmë, flitet për Kosovën, për Bosnjën…
Milorad Dodik: Vetëm naivët mendojnë se ky është problem i zgjidhur. Unë do të doja të jetë i zgjidhur përgjithmonë, dhe që atje të mbizotërojë paqja. Unë jam njeri që angazhohem për paqe dhe nuk jam i gatshëm të jem lider lufte, nuk kam qenë edhe kur kam patur rastin. Por, ky është një mashtrim. Të gjithë që e njohin situatën e dinë që kjo nuk është e saktë. Sigurisht që ka njerëz që suksesin e tyre duan ta promovojnë në Bruksel duke thënë që kjo është zgjidhur, por kjo nuk është e zgjidhur, asgjë nuk është zgjidhur.
Idro Seferi – ABC News: A është Bosnja një problem i pazgjidhur për ju?
Dodik: Urdhëroni?!
Idro Seferi – ABC News: A është Bosnja një problem i pazgjidhur për ju?
Milorad Dodik: Bosnja dhe Hercegovina për vetë faktin që është konstituuar vetëm pas luftës, është problem i pazgjidhur. Unë nuk jam aventurier dhe nuk bëj asnjë plan timin të bazuar në ndonjë luftë. Por, gjithsesi e bazoj në politikat e mia. Unë jam njeri që ka qenë në krye të qeverisë së Republikës Serbe dhe jam hequr nga ky post me disa veprime të bashkësisë ndërkombëtare. Bashkësi e cila solli një qeveri tjetër në Republikën Serbe. Por pesë vjet më vonë me mbështetje mbi 50 për qind jam votuar dhe jam kthyer në vitin 2006, dhe deri më sot fitojmë në të gjitha zgjedhjet; këtu tek ne zgjedhjet bëhen ҫdo dy vjet dhe asnjë herë nuk kemi humbur. Kjo tregon se politika ime është e bazuar drejtpërdrejt në mbështetjen e njerëzve dhe unë nuk manipuloj me këtë. Njerëzit e dinë mirë që ajo që u them në fushatë qëndron edhe jashtë saj. Dhe, nuk mund të lejojmë të ndodhë që sa herë të shohim një amerikan apo britanik, të tmerrohemi. Nuk duhet të jetë ashtu dhe ata duhet të na frikësohen ne, kur të vijnë këtu. Kjo jo në kuptimin që do tu ndodhë ndonjë gjë fizikisht, por që ta dinë që kemi qëndrim të qartë për këtë. Kam dëgjuar shpesh nga administrata amerikane të më kenë thënë se ky është interes kombëtar i SHBA dhe unë u përgjigjem që ky nuk është interesi im kombëtar. Ata më thonë, se nuk u intereson kjo dhe unë u them që as mua nuk më interesojnë gjërat e tyre. Këtu I bie të jem unë i keqi, natyrisht kur ata kanë shumë më shumë fuqi se sa unë.
Idro Seferi – ABC News: Shpesh kam dëgjuar nëpër konferenca shtypi, kur keni thënë se serbët nuk do të heshtin në Bosnje, nëse do të vijë momenti I ndryshimeve. Keni qenë i hidheruar me deklaratën e partisë së Bakir Izetbegoviҫ, dhe më shkuat në Beograd, ku bashkë me presidentin Vuҫiҫ keni reaguar për këtë. Por, keni thënë se serbët e Bosnjës mund të vendosin vetë. Ҫfarë do të thotë kjo dhe si do të arrihej deri këtu?
Milorad Dodik: Bosnja mbahet në parimin që t’i ndalohet secilit të flasë për ҫdo gjë. Deri para 5-6 ose 10 vitesh nuk guxoje të thoje asgjë që nuk i leverdiste bashkësisë së famshme ndërkombëtare. Nëse niseni në këtë drejtim, atëherë jeni zëvendësuar, larguar dhe madje keni qenë të ndaluar, pra vepronte instituti i ndalimit të veprimtarisë politike. Kjo ekziston vetëm në historinë e re politike të Bosnjës dhe Hercegovinës dhe në asnjë vend tjetër të botës. Ajo që komunistët e quanin vepër verbale (propagandë – agjitacion). Pra, nuk guxonit të kishit një qëndrim tuajin. Kjo është ndaluar nga ajo botë perëndimore që promovon demokracinë dhe qëndrimet. Kur ka qenë Peddi Eshdoun përfaqësues i lartë unë e kam kundërshtuar, pasi ai dhe metodat e tij kanë shkatërruar marrëveshjen e Dejtonit, ka vdekur dhe nuk e qaj fare! Sa më përket mua personalisht ai ka bërë shumë dëme në hapësirat e Bosnje e Hercegovinës, për të gjithë, dhe do të vuajmë edhe shumë gjatë. Ai ka qenë një dembel politik, I cili ka shëtitur nëpër botë, në përpjekje për të promovuar vlerat e tij dhe veten si dikush I fuqishëm, që gjasme mund të bënte ndonjë gjë. Nga ajo kohë dhe në vitin 1998 nuk kam lejuar të shkelemi, nëse e konstatoja këtë, dhe bashkësia ndërkombëtare më ka respektuar disa herë. Gjithsesi, unë pesë vjet kam qenë në opozitë dhe gjithnjë kam këmbëngulur që të respektohet marrëveshja e Dejtonit, por përfaqësuesit ndërkombëtarë nuk e kanë respektuar dhe është bërë çdo gjë që Bosnja të mos mund të ekzistonte më. Rendita edhe katër grupe që janë të pakënaqura me gjendjen në Bosnje e Hercegovinës. Sot të gjithë, vetëm sa duan të ruajnë paqen dhe janë të kënaqur me kaq, por në thelb në Bosnje e Hercegovinë nuk ka konsensus bazik për asgjë. Kemi vetëm Vitin e Ri, 31 me 1 janar, pastaj 9 majin dhe 1 majin, që janë festa ndërkombëtare të cilat I festojmë bashkë. Të gjitha të tjerat në Bosnjë Hercegovinë janë të ndara, një popull shënon një ditë si përkujtimore ndërsa tjetri e sheh si si fitore. Kjo është në histori dhe në ditët e sotme. Nuk ekziston asnjë datë politike në historinë politike të Bosnjës e Hercegovinës që festohet bashkë. Ajo që është festë për Republikën Serbe nuk është për Bosnjën. Ajo që është në federatën e Bosnjës nuk është në Republikën Serbe dhe ky është realiteti. Nuk mund të krijoni një shtet pa asnjë lloj ideniteti dhe Bosnja e Hercegovina nuk ka kurrfarë identiteti. Këtu ekzistojnë idealistët që nuk duan të dëgjojnë asnjë argument. Unë nuk jam ai që do të futet në konflikt apo dhunë të ҫfarëdo lloji, por jam shumë i gatshëm që të flasim për arsyet politike përse diҫka duhet bërë. Bosnja e Hercegovina nuk i ka dhënë askujt asgjë. Myslimanëve u ka dhënë vetëm një dëshpërim serioz. Por, për shkak të rrëfimeve se si kjo është e tyrja, ekziston një lloj idealizmi dhe reflekse nga e kaluara që tani do të kthejnë kohët e vjetra. Askush nuk ka përfituar. Serbët nuk kanë asnjë leverdi nga Bosnja e Hercegovina dhe ne kemi vetëm probleme. Kroatët nuk kanë asnjë dobi nga Bosnja e Hercegovina. Të huajt kanë përfitime pasi marrin paga të larta. Përfaqësuesi i lartë, që ende punon në Bosnje, merr 24 mijë euro rrogë dhe nuk paguan kurrfarë tatimesh, as këtu e as në Vjenë prej nga është, pasi konsiderohet se Bosnja është një hapësirë e vështirë dhe e rrezikshme. Këto janë marrëzira. Pra, Bakir Izetbegoviҫ nga nervozizmi dhe padurimi ka dalë me një ide që e dimë se ҫfarë është, me një republikë të Bosnjës e Hercegovinës, unitare dhe në fund i ka treguar të gjitha. Përgjigja ime është që në Bosnjë e Hercegovinë mund të ekzistojë vetëm Republika serbe dhe asnjë republikë tjetër.
Idro Seferi – ABC News: Ju shihni rrezik për Republikën Serbe dhe se serbët do të humbasin fuqinë. Ju jeni për Bosnjën nëse mbijeton si e tillë?
Milorad Dodik: Unë për Bosnjën jam vetëm nëse i kthehemi kushtetutës dhe është gjithҫka e qartë siҫ shkruan në marrëveshjen e Dejtonit. Është gjithҫka e shkruar. Me eksperimente nuk mund të funksionohet, duhet anuluar dhe kthyer në fillim, në përpjekje për të bërë marrëveshje mes njerëzve dhe popujve. Këto veprime duhen anuluar, pasi shumë gjëra kanë ndodhur me dhunën e bashkësisë ndërkombëtare dhe përfaqësuesi i lartë i ka dhënë vetes kompetenca që njihen si kompetencat e Bonit. Në atë kohë përfaqësuesi ka qenë spanjoll dhe thoshte se kjo nuk është në pajtueshmëri me marrëveshjen e Dejonit. Kjo është bërë për 20 vjet, në mënyrë që të disiplinohen serbët dhe të shkatërrohen kroatët politikisht, si dhe është krijuar një Bosnje që nuk mund të funksionojë. Këtyre në Sarajevë u ka pëlqyer ta kenë këtë mundësi, por kjo nuk funksionon, dhe më shumë se një vit tjetër ne nuk mund të formojmë Këshillin e Ministrave.
Idro Seferi – ABC News: Po. Nëse e shohim situatën, ashtu siҫ edhe është, me një të kaluar tragjike, natyrisht që shumë të huaj do t’ju bëjnë fajtor. Kur flitet për Bosnjën kryesisht drejtohet gishti ngat serbët dhe përmendet Srebrenica, si dhe gjëra të tjera që kanë ndodhur atje.
Milorad Dodik: Nuk është vetëm Srebrenica. Srebrenica është një krim i rëndë dhe unë nuk qëndroj pas asnjë serbi që ka kryer krime në emër të serbëve, në asnjë moment dhe në asnjë vend, madje as për krimet e panjohura. Kjo nuk është orbita ime dhe këta njerëz nuk janë njerëz që unë i lavdëroj dhe nuk mendoj se ata i kanë bërë mirë dikujt. Ata ndoshta kanë dashur të promovojnë veten e tyre si mbrojtës dhe e kanë bërë këtë. Por, Srebrenica është një krim i madh dhe një manipulim i madh. Unë besoj se një ditë e vërteta do të dalë në dritë. Është e pamundur. Gjithҫka që kemi bazohet në një javë, pra nga 11 ose 12 korriku i vitit 1995 e deri tek data 19 e të njëjtit muaj. Pra 7-8 ditë. Bashkësia ndërkombëtare ka urdhëruar që të bëhet një raport për këto 7 ditë dhe aty janë bashkuar në një listë që kurrë nuk është vërtetuar, nga 8 mijë e diҫka njerëz. Imagjinojeni që sipas asaj liste nuk ka vdekur asnjë serb dhe nuk është asnjë serb. Përse është bërë kjo vetëm për këtë periudhë? Pasi po të ktheheshim prapa në kohë, do ta shihnim që aty janë vrarë edhe 3500 serbë. Nga kjo pikëpamje dhe mua më bën të ndjehem keq kur flasin për numra pasi kur vdes një jetë thuhet se vdes e tërë bota. Por, thjesht merremi më gjëra që na janë servirur. Në tri gjykime në Hagë, asnjëra nuk ka thënë se kanë qenë 8 mijë persona, njëra ka folur për katër, tjetra…ka autoritete që flasin dhe janë autoritete për genocide, që flasin si mund të lexohet tek Chomsky…por, kur jam unë që flas atëherë është problem. Duhet t’ia lëmë këtë historisë dhe fakteve të historisë, dhe jo larjes së hesapeve politike. Më vjen keq për të gjithë boshnjakët, serbët apo kroatët që kanë pësuar nga kjo luftë dhe kjo është qasja ime në jetë. Fatkeqësisht tani merremi me këtë dhe duhet të japim përgjigje.
Idro Seferi – ABC News: Ekziston mundësia që Republika Serbe të shkëputet, t’i bashkohet Serbisë, të shpallni pavarësinë në rast të ҫfarëdo ndryshimi në Ballkan?
Milorad Dodik: Po natyrisht, përse jo? Përse është e lejuar që të krijohet stereotip që Kosova mund të jetë në një perceptim të Perëndimit shtet, kurse Republika Serbe nuk mund të jetë? Kur, pothuajse kushtet janë të ngjashme. Kam lexuar diku një deklaratë të Kreford, ai ka qenë ambasador në Bosnje dhe Hercegovinë dhe pas asaj ka qenë në vitet 2000 ambasador në Beograd. Kur ka dalë në pension ka folur, pasi si ambasador ka punuar nën urdhra. Në një tubim në Budapest, pas daljes në pension, ka treguar se si bashkësia ndërkombëtare është e padrejtë, pasi në kushte gati të njëjta si në Kosovë, ku thuhet se shqiptarët ose shiptari, nuk mund të jetojnë së bashku me serbët pasi historikisht nuk tolerohen, luftojnë, vriten, bëjnë kampe, dhunojnë gratë etj. Por bashkësia ndërkombëtare thotë Kosova mund të shkëputet dhe ka të drejtë. Por, siҫ thotë ambasadori, në Bosnje dhe Hercegovinë, thonë se serbët dhe myslimanët nuk munden të jetojnë bashkë, në histori kanë qenë në konflikte të vazhdueshme, në anë të kundërta të historisë, luftojnë, gjithmonë në luftë kanë qenë në anë të kundërta, kanë bërë krime njëri ndaj tjetrit, kanë bërë kampe, dhunuar gra, kanë vrarë fëmijë dhe bashkësia ndërkombëtare thotë duhet të heshtni dhe të rrini bashkë. Këtë e thotë ai. Unë konsideroj se kemi të drejtë në bazë të preambulës së Kombeve të Bashkuara, e cila thotë se populli ka të drejtë në vetëvendosje. Ndoshta nuk duhet të dëshmoj që populli serb ka karakteristika të popullit. Besoj se populli serb do të ketë rastin që të deklarohet për këtë. Elita politike boshnjake gabon, pasi nuk lejon dhe nuk jep kurrfarë garancie për serbët, që të ndihen mirë në Bosnje dhe Hercegovinë. Gjithҫka që ata duan është t’ia imponojnë mendimin e tyre Republikës Serbe dhe serbëve; dhe gjasme të hakmerren ndaj serbëve, të cilët kanë mbrojtur shtëpitë e tyre, familjet. Ata që kanë kryer krime le të përgjigjen, por është e pamundur që për krimet ndaj serbëve të mos përgjigjet askush. Ky fakt edhe më shumë e rëndon Bosnje dhe Hercegovinën, edhe më shumë e ndan, dhe më shumë largon mundësinë që ajo të mbijetoj.
Idro Seferi – ABC News: Sa jeni të interesuar ju si serëb të Bosnjës për problemin e Kosovës dhe sa lidhje ka kjo?
Milorad Dodik: Jemi shumë të interesuar. Nuk ka serb që të jetë edukuar apo nuk ka mësuar në shkollë, në familje, në fenë dhe shkëlqimin tonë për mitin e Kosovës që serbët e mbajnë me vete si histori. Kam të drejtë si pjesëtar i popullit serb që të kem mendimin tim, siҫ besoj njerëzit që janë nga Kosova, janë shqiptarë dhe jetojnë larg apo qoftë edhe në Shqipëri, kanë të drejtë të kenë mendimin e tyre për këtë. Pse të mos kem unë të drejtë të flas për këtë?. Një pjesë të qëndrimit edhe e thashë. Por, kjo është ҫështje shtetërore e Serbisë. Serbia dhe populli serb është cunguar nga mundësia që të ekzistojë në këto hapësira dhe faktori ndërkombëtar ka lejuar që në një mënyrë të dyshimtë, vetëm me vendimin e një grupi njerëzish, të shpallë pavarësinë. Kur ne kërkojmë referendum në mbikëqyrjen ndërkombëtare, ne kjo nuk na lejohet. Këto janë gjëra që nuk mund t’i pranoni. Unë do ta respektoj qëndrimin e Beogradit rreth kësaj ҫështje dhe unë do ta ndjek atë. Kam mendime të ndryshme në këtë temë, por në aspektin politik atë që do të vendosë Beogradi, ne do t’i qëndrojmë mbrapa.
Idro Seferi – ABC News: Por, ju e mbështesni presidentin Vuҫiҫ në bisedime dhe ka qenë edhe ideja e përkufizimit, ndarjes apo shkëmbimit. Ju mendoni se duhet zgjidhur ky problem dhe që kjo është e rëndësishme?
Milorad Dodik: Natyrisht që duhet zgjidhur ky problem. Siҫ e thash, e mbështes qëndrimin e Beogradit dhe rrjedhimisht presidentin Vuҫiҫ. Këtu duhet një politikan që do të arrij konsensus në Serbi rreth kësaj ҫështjeje apo një mendim të përgjithshëm në Serbi. Tani kemi patur zgjedhjet në Kosovë dhe ka shumë që mendojnë se situata do të jetë më e keqe, kurse disa se do të jetë më e lehtë. Unë preferoj që të ketë dialogu.
Idro Seferi – ABC News: Do ta shfrytëzonit ju si bazë, zgjidhjen e problemit të Kosovës nëse kjo do të nënkuptonte një përkufizim. Pasi ka patur akuza edhe nga këtu që Dodik në Bosnjë mezi pret?
Milorad Dodik: Po, mezi pres, por nuk pret vetëm Dodik, por presin serbët, pasi nëse dikush ka të drejtë përse ne nuk kemi të drejtë? Përse për dikë ky është precedent e për dikë jo? Përse kur ne kemi Republikën Serbe në bazë të asaj që janë kriteret për shtet, pra thuhet se shteti është ai që ka popullin, ka territorin, pushtet efektiv që e zgjedh populli. Pra këto janë kriteret për shtet, pra rregullat nga Montevideo të vitit 1933 për shtetin. Më vonë janë shtuar bashkëpunimi rajonal, pranueshmëria, anëtarësimi në Kombet e Bashkuara dhe respektimi i të drejtave të njeriut dhe të tjera. Të gjitha këto, përveҫ anëtarësisë në Kombet e Bashkuara i përmbush Republika Serbe. Ne nuk kemi asnjë problem, kemi territorin, popullin, kufij të qartë, kemi bashkëpunim të mirë, me kroatët, nuk jemi konfliktues me myslimanët, bashkëpunojmë me Malin e Zi, me Kroacinë, Slloveninë, me të gjithë partnerët, me hungarezët dhe Serbinë e kështu me radhë. Në këtë aspekt anëtarësimi në Kombet e Bashkuara nuk varet nga ne, por nga të tjerët. Ne edhe nuk na duhet anëtarësimi në Kombet e Bashkuara pasi do t’i falemi vendit që tashmë e ka Serbia.
Idro Seferi – ABC News: Bosnja nuk njeh pavarësinë e Kosovës, një nga të vetmit në rajon. Keni marrëdhënie të këqija edhe në aspektin ekonomik pasi keni taksa edhe për Bosnjën. Në Serbi mund të udhëtohet me dokumentet e Kosovës, por në Bosnje pak më vështirë. Si janë marrëdhëniet tuaja me Kosovën dhe përse Bosnja nuk e njeh?
Milorad Dodik: Nuk ka se ҫfarë të fshehim. Republika Serbe nuk e ka lejuar Bosnjën ta njohë Kosovën. Republika serbe përfaqësohet nga unë. A nuk është kjo e logjikshme? Nëse Serbia nuk pajtohet që Kosova është shtet si mund të pajtohet Republika Serbe? Kjo është krejtësisht e logjikshme. Ashtu siҫ duket që Kosova dhe Shqipëria gjithnjë e më shumë integrohen dhe ndajnë vlera të njëjta politike. Unë mendoj madje se kjo është normale. Por, përse nuk qenka normale nëse ne serbët nga Republika Serbe ndjekim atë që ndjek Serbia? Kjo nuk mund të ndryshohet pasi kjo është e thjeshtë dhe gjithandej duhet të jetë kështu. Në aspektin ekonomik, ne nuk kemi patur ndonjë bashkëpunim me Kosovën. Në kohën e ish-Jugosllavisë ka patur njerëz që kanë qenë në vendet tona, dhe në lagjen time Laktash, ka familje bukëpjekësish që punojnë shumë mirë, me 5 furra dhe nuk kanë asnjë problem. Ne kemi bashkëpunuar, por nuk shoh ndonjë humbje edhe pse ka. I duhet lejuar njerëzve që të udhëtojnë lirshëm, kjo padyshim, por nuk e di se përse ndodh kjo me dokumentet dhe ku është problemi!
Idro Seferi – ABC News: Shumë shpesh keni patur kritika ndaj Perëndimit, SHBA-ve dhe njerëzit kanë krijuar përshtypje se jeni të afërt me Putinin, me Rusinë dhe që jeni një njeri pro rus. Cila është marrëdhënia juaj me këtë?
Milorad Dodik: Unë jam njeri i popullit serb dhe i Republikë serbe. Jam takuar me dy sekretarë shteti dhe me Klinton në Amerikë si president, tre herë jam takuar me presidentë amerikanë në Sarajevë, dhe askush nuk ka thënë që jam njeri i amerikanëve. Por, kur takohesh me Putin menjëherë jeni njeri i rusëve. Unë jam i Republikës Serbe dhe i popullit serb. Amerikanët, natyrisht kanë merita për disa gjëra dhe nuk jam i marrë të mos e di se ҫfarë është forca e Amerikës dhe që fuqia e saj do të jetë dominuese gjatë gjithë jetës sime. Por, kur bëhet fjalë për parime nuk mund të pranoni disa gjëra, dhe refuzimi i tyre më ka sjellë në pozitën e tillë që ata të thonë se Milorad Dodik, për shkak të retorikës së tij, duhet të ketë sanksione nga Amerika. Ok, në rregull më besoni se jetoj më mirë. Ҫdo herë kur është dashur të takoj ambasadorin amerikan e dija që do të ngrinte shumë ҫështje për të zgjidhur. Një prej tyre ka ardhur dhe më ka thënë se nuk është e pranueshme që një serb të jetë kryetar i Srebrenicës dhe se unë duhet ta kuptoja këtë. Përse një serb nuk mund të jetë kryetar komune, ja tani është kryetar. Këto gjëra nuk janë aspak të thjeshta për t’u duruar, dhe ka njerëz që heshtin, por unë nuk jam njeri që hesht. I kam thënë që takimi përfundonte aty pasi nuk kisha për çfarë të flisja më. Përveç kësaj kam organizuar një strukturë lokale që ka fituar zgjedhjet dhe mund ta konsideroni edhe këtë si kundër amerikanëve, nëse doni. Por, natyrisht kjo nuk është e dobishme, pasi me amerikanët duhet shmangur përdorimin e forcës nga ana e tyre. Ata në këtë janë të urryer. Por, kështu njësoj nuk do të thotë se unë nuk respektoj shumë vlera amerikane dhe sistemi në të cilin është bërë ai vend. Por, nëse ata duan një gjë për popullin e tyre dhe dikush tjetër për popullin serb, nuk duhet satanizuar populli serb deri në pikën për ta vendosur në anën tjetër. Ata, në klasifikimet amerikane na quajnë serbë të Bosnjës, unë nuk jam serb i Bosnjës, por serb. Mund të jem serb nga Bosnja, por jo i Bosnjës. Këto janë gjëra që gjithmonë kemi pastruar nga fjalori. Amerikanët kanë gjithmonë kohë për idetë e tyre si të angazhuar në tërë botën. Sa i përket rusëve, me ta kurrë nuk kam qenë në pozitë për të sqaruar dicka, pasi ata kanë thënë gjithmonë se këto ishin problemet tona, dhe për Moskën me rëndësi është të respektohet Dejtoni dhe të ruhet paqja. Kjo është e gjitha. Ata gjithmonë kanë dashur të na dëgjojnë, të na kuptojnë, kurse amerikanët edhe kur na kanë dëgjuar nuk kanë dashur të na kuptojnë.
Idro Seferi – ABC News: Ҫfarë marrëdhëniesh parashikoni në rajon dhe si do t’i donit ato?
Milorad Dodik: Nuk do të ketë asnjë konflikt, asnjë luftë. Ky rajon duhet të jetë jashtë lëvizjeve globale pasi në nivel global kemi një polarizim të plotë, Amerika, rrëfimi anglo-sakson, pastaj keni Kinën dhe Rusinë, Iranin e shumë gjëra të tjera. Ajo që Hangtington ka shkruar për përplasjen e civilizimeve, duket se po zhvendoset diku lart. Këtë e shohim sidomos kur vihet re që duhet shumë pak kohë që të ketë probleme në Irak, Iran dhe në hapësirat përreth. Nëse arrihet deri tek një përballje globale, më e mira është për shtetet që të mos mbajnë anë, pasi kjo do të thoshte rreshtim dhe polarizim. Më së miri do të ishte të qëndrojmë neutral. Natyrisht të mëdhenjtë, nuk të pyesin do apo jo të jesh neutral, por mendoj se do të ishte më mirë që në rajon të bashkëpunohej. Ka patur disa nisma të cilat janë shtyrë edhe Vuçiç vetë mbështet nisma si është Schengeni ballkanik për një zonë pa dogana, liri të lëvizjes. Ndoshta në këtë duhen kërkuar disa zgjidhje.
Idro Seferi – ABC News: Por, pajtimi duket si gjë sureale kur e shohim politikën në Ballkan, një politikë tensionesh…
Milorad Dodik: Këto janë kategori moraliste. Pajtimi…njeriu duhet të kaloj shumë kohë. Polarizimi është i tillë që duhet anuar nga ai që të jetohet qetë. A pajtoheni apo jo…besoj se ata që kanë humbur qofshin serb, mysliman apo kroatë dhe kushdo tjetër që kanë humbur më të dashurit e tyre, vështirë se do të pajtohen. Besimi ynë i krishterë na mëson që të falim, por në ҫdo rast personalisht kjo është mjaft e vështirë, ju e dini.
Idro Seferi – ABC News: Keni qenë në Shqipëri. Takimi në të cilin ishit, nuk dukej se ishit shumë miqësor. Por, si i shihni shqiptarët në raport me ju dhe ekziston ndonjë gjë që vlerësoni?
Dodik: Më duhet të them që jam ndjerë shumë këndshëm në mikpritjen e Presidentit Tuaj. Me qetësinë e tij dhe qasjen në përgjithësi bëri të mundur që të mos ketë probleme. E pranoj që kam ardhur me paragjykime pasi nuk kisha qenë kurrë. Por, kam parë një qytet bashkëkohor që është i pastër dhe i rregulluar, që zhvillohet dhe që besoj se është vend i bukur për të jetuar nga ajo që kam parë në dy ditë. Duhet të them që qëndrimet e mia të mëhershme i kam ndryshuar për mirë. Nuk kam patur mundësi të flas me njerëzit atje dhe të mësoj qëndrimin e tyre ndaj këtyre ҫështjeve, por në atë takim kemi biseduar aq sa kemi mundur. Por, dua të veҫoj një mikpritje të përkryer të Presidentit Tuaj.
Idro Seferi – ABC News: Do të shkonit në Prishtinë mbase?
Milorad Dodik: Nuk kam asnjë problem. Mua ma kanë ndaluar të shkoj pasi kam dashur të jem në Mitrovicë në një manifestim kulturor, dhe më kanë thënë që nuk mundem. Por, nuk jam hidhëruar. Më vjen keq për ata njerëz që kanë pritur të jem atje, por kjo tregon për ata në Prishtinë.
Idro Seferi – ABC News: Pyetja ime e fundit, vërtet besoni se Bosnja do të mbijetojë apo jo?
Dodik: Do të mbijetojë Bosnja apo jo? Nuk besoj se do të mbijetojë. Ajo mbijeton vetëm se është projekt ndërkombëtar, e ҫdo projekt që ka qenë ndërkombëtar, në histori ka ndryshuar./abcnews.al
