Po të na interesonte futbolli do të ishim bërë futbollistë”!
Kjo deklaratë e një të riu kroat ishte mbishkrimi i një fotografie të përleshjeve të tifozëve të postuar në Ultras-Tifo.net, një nga faqet më të mëdha të huliganëve në futboll me pothuajse një milion ndjekës në Facebook.
Në këtë mbishkrim shpalosen arsyet pse shpërthimet e dhunshme janë bërë më të shumta dhe të ndërkombëtarizuara. Përleshjet dikur ndodhnin spontanisht midis tifozëve të skuadrave rivale që mbronin sovranitetin e ngjyrave dhe simboleve të tyre, shpesh nën ndikimin e alkoolit ose drogës, dhe zhvilloheshin brenda qyteteve.
Kjo nuk ekziston më pasi fenomeni jo vetëm që ka kaluar kufijtë e qytetit, por edhe kufijve kombëtarë, me huliganët e ditëve të sotme që vendosin se kur do të vdesin tifozët që as nuk janë të vendit të tyre.
Vrasja brutale e 29-vjeçarit Michalis Katsouris nga tifozët e Dinamo Zagrebit dhe “shokët” e tyre grekë nuk ishte e para. Dhe për fat të keq nuk do të jetë as e fundit, pasi autoritetet nuk mund ta kontrollojnë huliganizmin jo vetëm në nivel kombëtar, por edhe në nivel euopian.
Dy të vdekur në tre ditë
Fenomeni i ‘Ultras’, filloi në Itali në fund të viteve 1960, por filloi të përhapet në Europën Juglindore në vitet 1980 dhe tani ka marrë përmasa gjigante. Përplasjet e përgjakshme në stadiumet europiane, por më së shumti jashtë tyre, priren të kthehen në një dukuri të përditshme, raporton abcnews.al.
Vetëm dy ditë para vrasjes në New Philadelphia, të shtunën e kaluar, më 5 gusht, një tjetër burrë vdiq në mënyrë të ngjashme në Poloni. Dhe kjo ndodhi në një turne mes tifozëve të Unia Tarnów dhe Wisla Krakow.
Një 40-vjeçar u qëllua për vdekje nga një objekt i mprehtë, një tifozi të Zaglebit i iu pre dora me hanxhar dhe një tjetër u godit nga një fishekzjarre.
Një ditë më parë, në ndeshjen e Konferencës së Ligës mes Tiranës dhe Besiktashit, tifozët turq hodhën fishekzjarre në fushë në drejtim të tifozëve vendas duke rezultuar në përleshje që vazhduan rreth fushës pas ndeshjes.
Por sulmet huligane dhe dhuna ndaj të miturve për veshjen e bluzave të skuadrave rivale vazhdojnë me një ritëm alarmues.
Motivet kanë ndryshuar
Pas krizës ekonomike, përplasjet mes huliganëve nuk kanë të bëjnë më vetëm me futbollin. Distinktivët dhe ngjyrat thjesht luajnë rolin e lajmëtarit që lidh njerëzit me të njëjtën ideologji politike, lidhje etnike, apo edhe të përfshirë në bandat ndërluftuese të trafikut të drogës dhe armëve.
Grushtet dhe shqelmat nuk mjaftojnë, pasi përleshjet tani bëhen me shkopinj, thika, madje edhe me armë, qëllimi është të shkaktohet vdekje, nëse përdoret ndonjë flamur apo shall, ato janë vetëm për të treguar se kujt i përket.
Edhe profili i të përfshirëve në përleshje ka qenë i ndryshëm, pasi zakonisht bërthama e grupeve të goditjes përbëhet nga të rinj, që udhëheqin një mënyrë jetese më të shëndetshme se gjeneratat e vjetra të huliganëve, shmangin alkoolin ose drogën dhe stërviten në boks ose arte marciale të përziera (MMA).
“Ultras” përdorin aplikacione në Facebook, Viber, WhatsApp dhe Instagram për të rekrutuar anëtarë të rinj, për të bërë njoftime dhe për të planifikuar veprimet e tyre kundër grupeve rivale dhe policisë.
Dinamo Zagreb i Kroacisë është në të gjitha listat e huliganizmit si ekipi me tifozët më të dhunshëm jo vetëm në Ballkan, por në të gjithë Europën. Vrasja e tifozit të AEK-ut Michalis Katsouri në New Philadelphia nuk ishte incidenti i pare.
Më 14 dhjetor 2010, ata sulmuan me gurë dhe molotov njërin nga dy autobusët me tifozë të PAOK-ut që do të luanin me Dinamon në kryeqytetin e Kroacisë, thyen xhamat dhe plagosën një vajzë që u dërgua me ambulancë në spital.
Me huliganizmin që është zhvilluar në një fenomen social global, autoritetet tregojnë një dobësi të qartë në menaxhimin e tyre. Është karakteristikë që Europoli nuk e përfshin as në raportet e tij vjetore, në ndryshim nga trafiku, trafiku i drogës, armëve dhe njerëzve dhe pastrimi i parave. Për sa u përket autoriteteve kombëtare, duket se ato janë të kufizuara në arrestime për incidente individuale.
Një tentativë e tillë është bërë nga Policia Federale e Zvicrës (FedPol), e cila mblodhi që nga shtatori 2015 të dhënat e plota të 1026 huliganëve të përfshirë në incidente dhune dhe vandalizmi, mes tyre 766 zviceranë dhe i futi ato në një regjistër në një bazë të dhënash të quajtur “HOOGAN Information”.
Nuk do ta dinim kurrë, por më 12 korrik një faqe interneti zbuloi se skedarët e vlefshëm ishin ruajtur në serverët e IT të një kompanie të quajtur Xplain, e cila qershorin e kaluar u sulmua nga hakerat që përdorën një malware.
Kompania refuzoi të paguante dhe hakerët nuk hezituan të hidhnin të gjithë materialin në ueb-in e errët, duke e bërë atë public.
Marrëdhëniet me krimin e përbashkët dhe politikanët
Në Ballkan huliganizmi jo vetëm që ka përhapur tentakulat e saj në të gjitha format e paligjshmërisë por edhe konkurrenca është një shkas shtesë për konflikt. Për këtë kontribuoi edhe shpërbërja e Jugosllavisë, e cila bëri të mundur zhvillimin e grupeve të krimit të organizuar të përfshirë në trafikun e drogës dhe armëve ose cigareve, mbrojtjen dhe pastrimin e parave.
Pranë interesave të këtyre grupeve shtohen edhe dallimet e thella nacionaliste mes grupeve etnike që jetojnë në këto vende, gjë që i bën konfliktet e tyre edhe më të dhunshme me rastin e një ndeshje futbolli.
Të gjitha grupet shqipfolëse pavarësisht nga emri dhe logoja e tyre, përdorin shqiponjën dykrenare si simbol të ëndrrave shqiptare për një “Shqipëri të Madhe”. Në grupet e Bosnjës, Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë shumë simbole lidhen me Kishën Ortodokse.
Huliganët në Ballkan
Lidhjet e ngushta të huliganizmit me politikën, nacionalizmin dhe krimin e organizuar në Ballkanin Perëndimor janë hartuar nga një raport i Iniciativës Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional. Autorët e tij analizuan 122 shoqata të tifozëve të fortë dhe identifikuan 78 prej tyre dhe 21 ekipe të përfshira në aktivitete të tilla.
Shqipëria: Në kryeqytetin e Shqipërisë, Tiranë, “Ultras Guerrils” janë tifozët më aktivë të klubit kryeqytetas të Partizanit. Është grupim tifozësh të cilët nuk kanë pjestarë vetëm nga Tirana, por edhe nga vendet e rajonit apo shqiptarë të diasporës.
Rivalët e tyre të betuar janë “Tirona Fanatics”, ultrasit e klubit të Tiranës. Partizani dhe Tirana janë dy klubet kryesore të kryeqytetit dhe të ligës Shqiptare. Ato njihen gjerësisht për rivalitetin e tyre brenda dhe jashtë fushës, ndër vite.
Ultrasit e Tiranës mbajnë një miqësi të ngushë me “Shvercerat”, ultrasit e FC Shkupi, klub i Maqedonisë së Veriut. Ultrasit e Tiranës gjithashtu nuk kanë një marrëdhënie të mirë me ultrasit e Vllaznisë së Shkodrës dhe “Djemtë e Detit”, ultrasit e Teutës së Durrësit.
Bosnja dhe Hercegovina: Në Sarajevë me 27 ekipe futbolli, FC Zeljeznicar ka huliganët më të fuqishëm, “Ultras Manijaci”, dhe FC Sarajevo 1987 “Horde Zla”. Kundërshtarët e tyre të mëdhenj janë ‘Robijasi’ FC Celik nga qyteti i Zenicës.
Në pjesën jugperëndimore të vendit, ku kroatët janë shumicë, dominojnë “Skripari” i FC Siroki Brijeg si dhe kombëtarja kroate. Në Mostar, ku jetojnë kroatët dhe boshnjakët, rivalitetet kombëtare mbizotërojnë mbi ato të futbollit.
‘Ultras’ mbështesin FC Zrinjski, popullor me kroatët e qytetit, ndërsa ‘Ushtria e Kuqe’ kanë rrënjë boshnjake dhe mbështesin FC Velez, kështu që derbet e tyre përfundojnë me përleshje të dhunshme.
Kosovë: Ekipet e futbollit janë të pakta në vendin e vogël, me shumicën e huliganëve të vendosur në kryeqytetin Prishtinë dhe Mitrovicën në veri. Ata dominohen nga ‘Plisat’, mbështetës të FC Prishtina, ku ka komunitete shqiptare në Ballkanin Perëndimor, raporton abcnews.al.
Mali i Zi: Në Mal të Zi, kombësia është një faktor vendimtar për përfshirjen e huliganëve në klubet e tifozëve. Malazezët mbështesin skuadrat vendase, ndërsa serbët mbështesin “të tyren”, Yllin e Kuq dhe Partizanin, të cilët megjithatë po luftojnë me njëri-tjetrin.
Në qytetet boshnjake të Rozhajës dhe Plavës, ‘Ultras Gazije’ dhe ‘Hajvani’ mbështesin klubet vendase, ndërsa në Ulqin, ku është shumica shqiptare, FC Otrant Olympic është e njohur.
Huliganët janë identifikuar gjithashtu si anëtarë të dy bandave të mëdha rivale të krimit të organizuar ‘Škaljari’ dhe ‘Kavac’ me seli në Kotorr, në bregdetin Adriatik të Malit të Zi dhe përgjegjës për 41 vrasje që nga viti 2015.
Maqedonia e Veriut: Grupet më me ndikim ‘Ultras’ janë në kryeqytetin Shkup, ku grupi huligan dominues në numër dhe forcë është ‘Komiti’ i FC Vardar, duke rivalizuar ‘Shvercerat’ që mbështesin komunitetin popullor shqiptar FC Shkupi.
Në Tetovë, ku ka më shumë shqiptarë, janë “Balistet”. Më me ndikim në pjesën veriore të vendit janë tifozët e KF Kumanovës.
Serbi: Huliganët më të organizuar janë të vendosur në kryeqytetin, Beograd, ku ka gjashtë grupe të mëdha “Ultras”, duke përfshirë “Delije ” që mbështesin Yllin e Kuq dhe “Janicari” dhe “Grobari” që mbështesin rivalët e tyre partizanë.
Të paktën 12 nga drejtuesit kryesorë të tyre janë vrarë vitet e fundit, me autoritetet që i lidhin vrasjet me krimin e organizuar dhe trafikun e drogës.
“Principi” janë gjithashtu huliganë partizanë të Beogradit, lideri dhe figura kryesore e të cilëve në botën e krimit të klanit malazez Kavac, Veljko Belivuk, u arrestua me akuza të shumta në shkurt të vitit 2021.
Ndër gjërat që u bënë të njohura për të ishte se ai i bënte favore presidentit Aleksandër Vuçiç që varionin nga ofrimi i shërbimeve të sigurisë në takimet e tij deri te rrahja e kundërshtarëve të tij.
Novi Sadi është bastion i “Ultras”, me katër grupe huliganësh dominues, dy prej të cilëve mbështesin skuadrat vendase, “Firma” FC Vojvodina dhe “Korida” FC Novi Sad, dy të tjerat mbështesin skuadrat “Delije” dhe “Grobari”.
Huliganët në Europë
Holandë: “Të dyshuarit e zakonshëm për incidente dhe në të vërtetë në masë të madhe janë huliganët “F-Side”, “AFCA Youth”, “AFCA 4th”, “North Up Alliance”, “South Crew” dhe “VAK410” të Ajax-it.
Fanatikisht të Feyenoord-it. ‘Ben-Side’ dhe ‘Red White Fanatics’ e Alkmaar nuk ngurruan të sulmonin tifozët anglezë të West Ham në finalen e Konferencës së Ligës majin e kaluar.
Puzzles plotësohet nga “L-Side” e PSV Eindhoven, “North-Side” e Den Haag, “Z-Side” e Groningen dhe “Bunnik-Side” e Utrecht.
Hungaria: Dominojnë fanatikët e ekstremit të djathtë “Kettes Szektor” dhe “të Ferencvaros, duke shkaktuar vazhdimisht incidente të rënda, madje edhe të karakterit racist, brenda dhe jashtë vendit, gjithmonë të armatosur me shkopinj bejsbolli, zinxhirë e deri te pistoletë elektrike.
Suedia: Sado e çuditshme të duket, policia vendase dhe Europol kanë klasifikuar klubin e dytë më të madh të motoçikletave në botë, famëkeqin “Bandidos Motorcycle Club”, në radhët e huliganëve të organizuar, të cilët konsiderohen të përfshirë në tregti armësh, zhvatje, drogë. trafikim, shfrytëzim seksual, madje edhe vrasje.
“Firman Boys” dhe “Young Boys”, “Fina Grabbar”, “Yngre Grabbar” dhe “Mindre Grabbar” nga Djurgardens nga AIK Stokholm shkaktojnë incidente të dhunshme.
Danimarka: E megjithatë, atdheu i tifozëve më të qetë në planet, ka edhe huliganë të dhunshëm.
Ngjarja e vitit 2018 ishte tipike, kur tifozët e Brodby dhe Odense u takuan për një luftë deri në fund në një zonë të pyllëzuar me “Casuals Young Boys” të FC Copenhagen dhe “Supras” të Esbjerg!
Republika Çeke: Çdo grup, i madh e i vogël, ka ushtri huliganësh me shumë emra, si Prague Boys, Youth Firm, Falanga, Brigade Drápek z Lasičky, Ultras, Red Pirates dhe Frakce Rudý Úder Prague të Spartës kundër “Youngsters”, “Brigate 97”, “Slavia Huoligans”, “Tlupa Toma Sojera” dhe “R.
Franca: Në vitin 2009, një tifoz i Toulouse u rrah për vdekje me zinxhirë motoçikletash dhe hekura. Reputacionin më të keq e kanë grupet më të shumta dhe më të fuqishme të huliganëve “Boulogne kop”, “Commando Pirate”, “Casual Firm” dhe “Indépendants” të Paris Saint-Germain, por edhe tifozët e Olympique Marseille nga Marseja, “Mezza” nga Lyon dhe “Ushtria LOSC” e Lille.
Polonia: Autoritetet lokale shpesh përballen me incidente të shkaktuara nga huliganët “Teddy Boys ’95” dhe “Turyści ’97” të Legia Varshavës, “Psycho Fans” të Ruch Horzów, “Brygada Banici” dhe “Young Freaks ’98” të Lech Poznan, ose “Peshkaqenët” e Vistula Krakov.
Ngjarja më e rëndë u raportua në vitin 2009 kur u vranë tetë persona.
Gjermani: Grupet e huliganëve që shqetësojnë më shpesh autoritetet janë “Braunschweiger Jungs” i Brauswijk, “Ushtria Blu” e Arminia Bielefeld, “Frontline” dhe “Northside” e Borussia Dortmund, Dusseldorf’s,”Mz-Army ’84” i Mainz-it, Huliganët e Elbflorenz dhe “Faust des Ostens” .
Itali: Racistë fanatikë dhe kryesisht të Lacios dominojnë në betejat me romët, por armiqtë e tyre janë edhe tifozët e Peskarës.
Anglia: Në vendlindjen e huliganizmit nuk ka ekip që të mos ketë tifozë të dhunshëm. Mbreterojnë ‘Herd’ i Arsenalit, ‘Ushtria e Kuqe’ e Manchester United, ‘Headhunters’ e Chelsea, ‘Zulu Warriors’ e Birmingham, ‘Service Crew’ e Leeds, por përplasjet më epike ndodhin mes huliganëve më të famshëm të vendit, “Bushwackers”.
Belgjikë: Huliganët ndahen në “East Side” të Club Brugge, “O Side” të Anderlecht dhe “X Side” të Antwerp, të cilat konsiderohen edhe më të vështirat.
Norvegjia: Përleshje të ashpra janë regjistruar shpesh mes huliganëve “Sportsklubbens fineste” të Lillestrom, “Bergen Casuals” të Bran, “Isko Boys”, “Enga Casuals” dhe “Enga Yngre” të Valerenga dhe “Stavanger Yngre” të Viking.
Dhuna në Europën Lindore
Turqi: Një sërë incidentesh të përgjakshme janë shënuar në vazhdën e derbit mes “rivalëve historikë” Fenerbahçe dhe Galatasaray, por edhe në ndeshjet e tyre me ekipe të tjera, madje edhe jashtë vendit.
Rusia: Vendi mund të jetë ndaluar nga të gjitha ngjarjet sportive, por huliganët e TSSKA të Moskës, ‘Gallant Steeds’ dhe ‘Yaroslavka’, dhe ‘Gladiators Firm ’96’ janë grupet më të dhunshme.
Ukrainë: Betejat homerike për supremaci shpërthejnë në takimet e huliganëve neonazistë “Sekti 82” dhe “Pivdenna Hrupa” i Metalist Kharkiv me “White Boys Club”, “Rodychi” ose “Young Hope” të Dynamo Kyiv.
Po aq të dhunshëm janë “Za Boys Ultras” i Shakhtar Donetsk, “Ultras ’83” i Dnipros, “Banderstadt Ultras” dhe “Green Ëhite Ultras” i Karpaty Lviv dhe “Beshketnyky” i Metalurg Zaporizhia.
Izrael: Huliganët më të ashpër janë ata të Beitar Jerusalem.
/abcnews.al
