Situata në Kazakistan, pas dhunës që përfshiu vendin për rritjen e çmimit të karburantit duket se është stabilizuar. Kjo është kryesisht për shkak të vendosjes së trupave paqeruajtëse ruse më 6 janar, pas kërkesës së presidentit të vendit, Kassym-Jormat Tokayev.
Një numër ende i panjohur njerëzish kanë humbur jetën kur trupat ushtarakë qëlluan mbi turmën. Tokayev, i cili këmbënguli se rendi ishte rivendosur, ka paralajmëruar se çdo protestues që nuk dorëzohej do të vritej. Ndërsa dhuna më e madhe është raportuar në qytetin më të madh të vendit, Almati, protestat filluan në rajonin Mangystau në perëndim të vendit. Nuk është hera e parë që rajoni përjeton turbulenca politike – në vitin 2011 pati protesta të dhunshme për pagat e punëtorëve të naftës.
Por këtë herë trazirat u përhapën në pjesën tjetër të vendit dhe janë shndërruar në thirrje për ndryshime politike. Veçanërisht, demonstruesit kanë kërkuar të marrë fund ndikimi i ish-presidentit Nursultan Nazarbayev. Nazarbayev ka ruajtur një autoritet të rëndësishëm mbi politikën e vendit, duke mbajtur kontrollin e këshillit të sigurisë kombëtare, pavarësisht se i kishte dorëzuar presidencën Tokayevit – pasardhësit të tij të zgjedhur në 2019, raporton abcnews.al
Forcat e sigurisë kanë luftuar për të rivendosur kontrollin mbi situatën dhe për të shtypur demonstruesit, veçanërisht në Almati. Situata kaotike shtyu Rusinë të ndërhynte për të rivendosur stabilitetin në krahun e saj jugor. Me dorëheqjen, në masë, të qeverisë, Tokayev duket se po përpiqet të konsolidojë sundimin e tij autokratik duke u distancuar nga Nazarbayev. Por as dorëheqja e qeverisë dhe kufizimet e përkohshme të çmimit të karburantit nuk ishin të mjaftueshme për të qetësuar protestuesit.
Dhjetëra protestues janë vrarë dhe qindra janë plagosur.
Siguria kolektive
Në përgjigje të protestave në rritje, Tokayev i ka bërë thirrje për ndihmë Organizatës së Traktatit të Sigurisë Kolektive (CSTO) të udhëhequr nga Rusia . Kjo është hera e parë në historinë e aleancës që forcat paqeruajtëse kolektive të CSTO janë vendosur në vend. Rusia ka hedhur poshtë një apel nga Armenia gjatë armiqësive të vitit 2021 me Azerbajxhanin mbi Nagorno-Karabakh. Kjo sugjeron se ruajtja e stabilitetit në rajon ka një rëndësi të madhe për Kremlinin në këtë moment të veçantë.
CSTO përbëhet nga Armenia, Bjellorusia, Kazakistani, Kirgistani dhe Taxhikistani dhe është krijuar për të vepruar kolektivisht sipas nenit 4 të statutit të saj (ngjashëm me nenin 5 të traktatit të NATO-s ). Kjo parashikon që organizata do të ofrojë ndihmën e nevojshme duke përfshirë forcën ushtarake, në rast agresioni kundër ndonjë prej shteteve të saj anëtare. Mbetet e paqartë se për sa kohë do të qëndrojnë forcat paqeruajtëse në Kazakistan. Sipas një ligjvënësi të lartë rus, dislokimi synohet të zgjasë vetëm disa javë në një përpjekje për të ndihmuar në përfundimin e protestave.
Kremlini ka deklaruar besimin e tij se autoritetet e Kazakistanit do të jenë në gjendje të përmirësojnë situatën në vend pa pasur nevojë për ndihmë dhe ka paralajmëruar kundër ndërhyrjeve të jashtme. Rusia ka vendosur aktualisht 100,000 trupa përgjatë kufirit të saj me Ukrainën. Kremlini ka qenë në komunikim të vazhdueshëm me liderët perëndimorë në një përpjekje për të zbutur krizën. Presidenti rus, Vladimir Putin pritet të zhvillojë bisedime të mëtejshme me presidentin e SHBA-së Joe Biden më 10 janar.
Si SHBA ashtu edhe BE kanë kërcënuar se do të vendosin sanksione ekonomike nëse Rusia vendos të pushtojë Ukrainën. Me Rusinë që tani duhet t’i kushtojë vëmendje dhe burime stabilizimit të situatës në Kazakistan, gjasat për një ofensivë ruse kundër Ukrainës mund të zvogëlohen mesatarisht. Analistët kanë spekuluar gjithashtu se situata mund ta bëjë Rusinë të adoptojë një ton më paqeruajtës gjatë bisedimeve të ardhshme me Biden – të paktën për momentin.
Megjithatë, kërkesat në lidhje me garancitë e sigurisë nuk kanë gjasa të ndryshojnë.
Situata nga Kremlini
Në fund të fundit dhe falë ndërhyrjes së forcave të CSTO-së, shanset e Tokajevit për të rivendosur kontrollin janë rritur ndjeshëm. Por prania e trupave të huaj në vend mund të nxisë gjithashtu pakënaqësi të mëtejshme publike.
Kjo mund të nxisë më shumë protesta, duke ngritur pyetjen nëse mbijetesa e regjimit do të varet nga mbështetja e vazhdueshme dhe ndoshta edhe më e madhe ruse. Ndërkohë, nga perspektiva e Rusisë, sigurimi i stabilitetit në Kazakistan është gjithashtu i rëndësishëm në mes të një sërë shqetësimesh të tjera për paqëndrueshmërinë dhe ekstremizmin në Azinë Qendrore, siç u demonstrua nga pushtimi i Afganistanit nga talebanët gushtin e kaluar, raporton abcnews.al
Për më tepër, kërkesat për ndryshime politike në Kazakistan si dhe në Bjellorusi mund të formojnë gjithashtu vendimin e Putinit për të ardhmen e tij pas zgjedhjeve presidenciale të vitit 2024 në Rusi. Si në Bjellorusi ashtu edhe në Kazakistan, problemet ekonomike çuan në pakënaqësi më të madhe politike dhe në rritje të ndjenjës anti-qeveritare. Me ekonominë e Rusisë që gjithashtu vazhdon të hasë probleme dhe standardet e jetesës që po përkeqësohen, vëzhguesit rusë presin që Kremlini të forcojë kontrollin për të parandaluar trazira të ngjashme socio-ekonomike.
Si i tillë, tendenca e autoritarizmit në të gjithë rajonin më të gjerë po intensifikohet ndërsa liderët gjithnjë e më jopopullorë po luftojnë për të marrë pushtetin.
/abcnews.al
