2024 është një vit zgjedhor kritik për planetin me sondazhet e para vendimtare në Tajvan. Republika e vogël aziatike do të mbajë zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare të shtunën, rezultati i të cilave pritet të jetë shumë përtej kufijve të vendit, sipas një analize të CNN.
Zhvillimet në Tajvan janë pikë kritike për Kinën, e cila prej kohësh pretendon integrimin e vendit fqinj me territorin e saj.
Sipas analizës së CNN, shumica e qytetarëve në Tajvan nuk duan të kontrollohen nga Kina, udhëheqësi i së cilës, Xi Jinping, ka adoptuar një qasje më agresive ndaj vendit fqinj në vitet e fundit, raporton abcnews.al.
Kina është hapur kundër partisë aktuale në pushtet të Tajvanit dhe beson se në zgjedhjet e ardhshme qytetarëve të vendit do t’u kërkohet të zgjedhin midis “luftës dhe paqes, prosperitetit dhe rënies”.
“Ribashkimi i atdheut është historikisht i pashmangshëm”, tha Xi, në fakt, në një fjalim që mbajti në natën e Vitit të Ri.
Në të njëjtën kohë, Tajvani mbetet një nga burimet më të mëdha të tensionit mes Kinës dhe SHBA-së, ndërkohë që këto të fundit janë edhe furnizuesi kryesor i armatimit të ishullit, në një kohë kur marrëdhëniet mes dy superfuqive mbeten të tensionuara.
Mënyra se si Kina do të reagojë ndaj zgjedhjeve pritet të luajë një rol vendimtar nëse dhe në çfarë mase Pekini dhe Uashingtoni mund të menaxhojnë tensionet mes tyre, si në lidhje me Tajvanin ashtu edhe më gjerë.
Pekini është i vendosur të parandalojë një mandat të tretë për Partinë Demokratike Progresive, e cila e ka çuar Tajvanin drejt lidhjeve më të ngushta me SHBA-në, Europën dhe Japoninë.
Kush janë kandidatët?
Tre burra do të konkurrojnë për të pasuar Presidentin Tsai Ing-wen, i cili ka qenë në pushtet për 8 vite dhe nuk mund të kandidojë përsëri. Sipas sondazheve deri më tani, kryeson Lai Ching-te, nënkryetari aktual i Partisë Demokratike Progresive (DPP) në pushtet, e cila mbron sovranitetin de fakto të Tajvanit.
Lai, i cili përpara se të përfshihej aktivisht në politikën kryesore, ishte mjek, e ka përshkruar më parë veten si një “punëtor” për pavarësinë e Tajvanit, një frazë që ka zemëruar Pekinin dhe ka shqetësuar Uashingtonin.
Që atëherë ai e ka zbutur qëndrimin e tij gjatë fushatës zgjedhore, duke u zotuar të ruajë status quo-në dhe të zhvillojë bisedime me Pekinin “nën parimet e barazisë dhe dinjitetit”.
Megjithatë, Pekini hodhi poshtë qasjen e tij, duke e quajtur atë një “shkatërrues të paqes”. Por linja kryesore e politikës nga kampi pro Kinës është se Lai është një “diktator” që do të çojë në luftë vendin.
Kundërshtari më i madh i Lait është Hu Yu-yeh, i cili vjen nga Kuomintang (KMT), partia më e madhe opozitare e Tajvanit që tradicionalisht ka favorizuar lidhje më të ngushta me Kinën.
Hu akuzon DPP-në për një qëndrim provokues ndaj Kinës dhe mbron “marrëdhëniet paqësore” dhe forcimin e lidhjeve ekonomike me vendin fqinj. Përveç kësaj, ndër angazhimet e tij kryesore parazgjedhore është forcimi i mbrojtjes së Tajvanit, raporton abcnews.al.
Kandidati i tretë, Ko Wen-ze, vjen nga Partia Popullore e Tajvanit (TPP), e cila u themelua në vitin 2019.
Ish-kryebashkiaku karizmatik i Taipeit e përshkruan veten si një i huaj politik dhe është mjaft me ndikim mes votuesve të rinj, shumë prej të cilëve janë zhgënjyer me dikotominë tradicionale politike të Tajvanit.
Lidhur me marrëdhëniet me Kinën, Ko promovon një “rrugë të mesme”, duke akuzuar DPP-në si shumë armiqësore dhe duke kritikuar KMT-në se është tepër “e ndjeshme”.
Siç thekson CNN, asnjë parti politike në Tajvan nuk është zgjedhur për të tretën mandat radhazi, për këtë arsye fitorja eventuale e Lai-t dhe partisë qeverisëse DPP do të ishte një ngjarje e paprecedentë në historinë e ishullit, por edhe një mesazh negativ për Kinën, për sa i përket qasjes së saj strategjike.
Megjithatë, një botim i Neë York Times thekson se votuesit, veçanërisht ata më të rinjtë, janë të lodhur nga axhenda gjeopolitike dhe duan zgjidhje për problemet e tyre të përditshme.
Ata vënë theks të veçantë në rritjen e kostove të banesave dhe pagave të ulëta ndërkohë që një numër i konsiderueshëm votuesish shprehin zhgënjimin e tyre me dy partitë në pushtet të Tajvanit.
I njëjti botim vë në dukje se Partia Demokratike Progresive në pushtet dikur tërhiqte shumicën e të rinjve, një prirje që duket se është konsumuar pas dy mandateve të njëpasnjëshme qeveritare.
Të gjitha partitë duket se po luftojnë për të tërhequr votuesit e rinj në qendrat e votimit.
Gjithashtu të drejtën për të votuar e kanë edhe qytetarët që kanë mbushur 20 vjeç, një kufi moshe më i lartë se në shumë vende të tjera demokratike.
Në të njëjtën kohë, qytetarët duhet të votojnë aty ku janë të regjistruar zyrtarisht. Për disa votues, veçanërisht ata më të rinj, kjo kërkon një udhëtim të gjatë dhe të vështirë për kthimin në vendlindjet e tyre.
Marrëdhëniet e Kinës dhe Tajvanit
Kina ka miratuar prej kohësh një strategji të mesme ndaj Tajvanit, me synimin për të bindur vendin fqinj që të pranojë planin e “ribashkimit”.
Që kur Tsai Ing-ëen u zgjodh për herë të parë tetë vjet më parë, Pekini ka ndërprerë kontaktet diplomatike me Taipein dhe ka rritur ndjeshëm presionin ushtarak ndaj vendit, raporton abcnews.al.
Në veçanti, më pak se 3% e qytetarëve tani identifikohen kryesisht si kinezë dhe më pak se 10% mbështesin bashkimin e menjëhershëm ose të përhershëm me Kinën.
Në të njëjtën kohë, Tajvani ka thelluar marrëdhëniet e tij me Perëndimin gjatë tetë viteve të fundit, duke përfshirë me Shtetet e Bashkuara, gjë që shqetëson shumë Pekinin.
Gjithashtu gjatë periudhës parazgjedhore, zyrtarët tajvanezë kanë akuzuar Kinën se po përpiqet të ndërhyjë në zgjedhje.
Kina, megjithatë, vazhdon të ushtrojë presion ushtarak mbi Tajvanin, duke dërguar shpesh avionë luftarakë, dronë dhe anije luftarake pranë territorit të saj.
Megjithëse shumica e analistëve nuk presin një pushtim të mundshëm ushtarak nga Kina, Pekini ruan shumë mjete për të treguar pakënaqësinë e tij ose për të ushtruar presion ndaj vendit fqinj.
Rritja e stërvitjeve ushtarake dhe pezullimi i mëtejshëm i lidhjeve tregtare me Tajvanin janë shembuj tipikë.
Cilat janë marrëdhëniet e SHBA me Tajvanin?
Në vitin 1979, Uashingtoni ndërpreu marrëdhëniet diplomatike me Taipei për të njohur Republikën Popullore të Kinës. Që atëherë, SHBA ka mbajtur joformalisht lidhje të ngushta me Tajvanin dhe është zotuar t’i sigurojë ishullit mjete për t’u mbrojtur.
Megjithatë, ka qenë prej kohësh e paqartë nëse ata do të mbrojnë Tajvanin në rast të një sulmi kinez. Gjatë mandatit të Joe Biden, si dhe të paraardhësit të tij Donald Trump, SHBA rriti mbështetjen e saj, si dhe shitjet e armëve në Tajvan.
Biden ka thënë në të kaluarën se SHBA do të mbronte Tajvanin nëse Kina do ta pushtonte.
Kjo qasje ka zemëruar Pekinin, i cili paralajmëron se çështja e Tajvanit është “vija e parë e kuqe që nuk duhet të kalohet në marrëdhëniet Kinë-SHBA”. Në të njëjtën kohë, Uashingtoni deklaron se nuk mbështet asnjë kandidat presidencial në Tajvan, raporton abcnews.al.
Vetë Presidenti Biden e kishte paralajmëruar në mënyrë eksplicite Xi-n që të mos ndërhynte në zgjedhje gjatë takimit të tyre në San Francisko në nëntor.
/abcnews.al
