Në dhjetor 2015, liderët nga 196 vende nënshkruan Marrëveshjen e Parisit në sesionin e 21-të të Konferencës së Palëve (COP 21), duke rënë dakord të ndërmarrin veprime për të kufizuar rritjen e temperaturave mesatare globale në maksimum +2°C mbi nivelet para-industriale, idealisht duke synuar +1,5°C. Marrëveshja u konsiderua një pikë referimi në diplomacinë klimatike, duke forcuar bashkëpunimin global për të trajtuar ndryshimet klimatike dhe veprimet kolektive.
Por cili është progresi, më shumë se 7 vite pas nënshkrimit të marrëveshjes?
Nëse angazhimet për “neutralitetin klimatik” zbatohen kolektivisht, atëherë mund të shpresojmë të frenojmë ngrohjen globale. Me fjalë të tjera, është e mundur të kufizohet rritja e temperaturës mesatare globale në një maksimum prej +2°C krahasuar me nivelet para-industriale. Në fakt, me angazhimet tashmë të formuluara publikisht, rritja deri në vitin 2100 vlerësohet të stabilizohet në 1,7–1,8 °C. Kusht i mjaftueshëm dhe i domosdoshëm që kjo të ndodhë është që angazhimet e shteteve të mos mbeten me fjalë, por zbatimi i tyre të ecë me shpejtësi shumë të madhe. Por, në shumicën e vendeve, këto angazhime janë ende “në ajër”.
Këto janë disa nga mesazhet kryesore të studimit të ri në Universitetin Teknik të Metz-it, së bashku me studiues nga Qendra Spanjolle Baske për Ndryshimet Klimatike (BC3), Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne zvicerane (EPFL), Qendra Norvegjeze Ndërkombëtare për Klimën Research (CICERO), Kolegji Britanik Imperial në Londër dhe Instituti Amerikan i Përbashkët i Kërkimit të Ndryshimeve Globale. Në këtë studim, të publikuar pak ditë më parë në Nature, janë përdorur 4 modele të mëdha të integruara të vlerësimit ekonomi-energji-klimë për të vlerësuar trajektoren e emetimeve të CO 2 në afat të shkurtër dhe afatgjatë, bazuar në objektivat kombëtare dhe angazhimet e shpallura.
Publikimi i mëparshëm, rreth 2 vjet më parë, vlerësoi se rritja do të kalonte 2°C. Ky ndryshim domethënës tregon përparimin që është bërë në objektivat globale të klimës. Sidomos para dhe gjatë Konferencës së 26-të në Glasgow në fund të vitit 2021 (COP26) pati një rritje të ndjeshme në ambiciet e objektivave kombëtare. 120 vende kishin rinovuar objektivat e tyre afatshkurtër të klimës përpara Glasgout, ndërsa ekonomitë më të forta në botë që përbëjnë 70% të emetimeve të dioksidit të karbonit u angazhuan për të arritur zero emetime të gazeve serrë brenda tre deri në pesë dekadave të ardhshme.
Një tjetër element i ri i studimit tonë të fundit është nevoja për të ndarë angazhimet nga masat aktuale të politikave që janë ose do të zbatohen në praktikë, në mënyrë që angazhimet të bëhen realitet. Deri më sot, përpjekja ka qenë për të rritur ambicien e qëllimeve klimatike. Ajo që kërkohet tani nuk janë më shumë premtime por zbatimi i angazhimeve ekzistuese.
Po aq e rëndësishme është se angazhimet ambicioze për neutralitetin e klimës nuk janë të mjaftueshme nëse ato nuk janë të ngarkuara në këtë dekadë kritike. Disa vende janë të përkushtuara për arritjen e synimeve afatgjata shumë ambicioze me zero karbon, por për të zvogëluar përpjekjet pas vitit 2030. Kjo është qasja e gabuar. Beteja për të përmbajtur temperaturat mesatare do të vendoset kryesisht në vitet e ardhshme deri në vitin 2030. Qëllimet afatshkurtra janë parësore. Përndryshe, rritja e temperaturës mbi +2°C në 10 vitet e ardhshme nuk do të shmanget. Në këtë zhvillim negativ, veprimet e politikave për reduktimin e tij do të duhet të ridizajnohen në një mjedis distopian dhe absolutisht të pasigurt.
Studimi tregon gjithashtu sfida të rëndësishme teknologjike dhe shoqërore.
Sfida më e madhe teknologjike ka të bëjë me nivelet veçanërisht të dyshimta të përhapjes së mrekullive të reja teknologjike (p.sh. hidrogjeni jeshil, përdorimi i bioenergjisë me kapjen dhe ruajtjen paralele të karbonit), pra zgjidhjet që nuk janë përdorur ende në një shkallë të gjerë. Meqenëse ato mbeten të pasigurta për disponueshmërinë e tyre në kohë në të ardhmen, ato nuk duhet të jenë pjesë e ndonjë zgjidhjeje “magjike” në dizajnin e sotëm. Përkundrazi, promovimi i zgjidhjeve të pjekura, si burimet e rinovueshme dhe kursimet, së bashku me investimet përkatëse në rrjete dhe ruajtje, duhet të ecë me një ritëm të paprecedentë.
Sfida më e madhe sociale është se si të ndajmë kostot e larta të investimeve të nevojshme teknologjike në mënyrë të drejtë, duke mbrojtur të dobëtit ekonomikisht. Rreziku është se do të ketë një pjesë të madhe të popullsisë, rreth 20%, edhe në ekonomitë më të forta, që do të rrezikohen nga varfëria energjetike, duke mos mundur të ndjekin tranzicionin. Prandaj, rrugët drejt neutralitetit klimatik duhet të jenë jo vetëm klimatike, por edhe mbrojtëse shoqërore. Me fjalë të tjera, shtigje gjithëpërfshirëse, që askush të mos mbetet pas.
Përndryshe do të jetë e vështirë, plot rreziqe për rritjen e pabarazive, përjashtime të reja dhe shpërthime sociale. /abcnews.al
