Nga Steve MacGregor, Guest Author
Fati i legjionit të 9 -të ka qenë subjekt i një debati për studiuesit për gati tre qind vjet.
Në periudhën mes vitit 108 dhe rreth 160 pas Krishtit, një nga legjionet më me përvojë u zhduk. Të dhënat historike rreth këtij legjioni datojnë në periudhën kur po shërbenin në Britani, por nuk ka asnjë të dhënë për atë që më pas i ndodhi legjionit dhe ka pasur shumë spekulime dhe debate të forta rreth fatit të tij.
Kur perandori Claudius mori kontrollin e Romës në vitin 41 pas Krishtit, legjioni i 9 ishte një nga më të vjetrit në ushtrinë perandorake, raporton abcnews.al.
Legjioni u formua rreth vitit 50 para erës tonë nga Pompeo para se të trashëgohej nga armiku i tij Julius Caesar, i cili e përdori atë në fushatat e tij në Gali.
Pas vdekjes së Cezarit, legjioni i 9 luftoi në krah të nipit të madh të Cezarit, Oktavianit, në luftën e tij kundër Mark Anthony. Kur Oktaviani triumfoi dhe u bë Perandor në vitin 27 para erës tonë, legjioni i 9 u cilësua si një nga njësitë kryesore më të besueshme të ushtrisë së re perandorake.
Pothuajse shtatëdhjetë vjet më vonë, Cladius u bë perandor dhe një nga qëllimet e tij ishte të pushtonte Britaninë. Roma kishte lidhur marrëveshje tregtare me Britaninë gjatë ekspeditave të Julius Cezarit atje në vitet 55 dhe 54 para erës tonë.
Sidoqoftë, Claudius dëshironte të pushtonte të gjithë vendin dhe dërgoi Aulus Plautius, një udhëheqës dhe politikan i respektuar ushtarak romak, për të udhëhequr katër prej legjioneve më me përvojë përtej Kanalit Anglez në vitin 43 pas Krishtit.
Forca kryesore përbëhej nga rreth 20,000 njerëz nga katër legjione. Secilit legjion iu dha një objektiv i ndryshëm dhe legjioni i nëntë u dërgua në Lindje të Anglisë.
Rreth vitit 47 pas Krishtit, pjesa më e madhe e jugut të Britanisë ishte nën kontrollin e Romakëve. Pastaj, në vitin 60 pas Krishtit, një kryengritje e udhëhequr nga Boudicca, një mbretëreshë e fisit Kelt Iceni, zhyti vendin në kaos.
Legjioni i nëntë ishte i përfshirë në shtypjen e revoltës dhe pësoi humbje shumë të mëdha në disa beteja – të dhënat tregojnë se legjioni humbi deri në një të tretën e forcës së tij totale gjatë këtyre betejave.
Pas shtypjes së suksesshme të revoltës së Icenit, legjioni u përforcua dhe u zhvendos në Jork, për të ruajtur atë që ishte tashmë kufiri më verior i Perandorisë Romake.
Të dhënat tregojnë se deri në vitin 77 pas Krishtit, legjioni ishte vendosur në bazën e tij të re.
Veprimtari e fundit e legjioni e dokumentuar ishte ndërtimi i një fortesë të re në vitet 108/109 pas Krishtit. Pas kësaj, legjioni i 9 u zhduk nga të dhënat historike. Është zbuluar një mbishkrim nga Perandori Marcus Aurelius (161 Pas Krishtit-180 Pas Krishtit) i cili ofron një listë të të gjitha njësive Ushtarake Romake në atë kohë dhe Legjioni IX Hispana mungon dukshëm.
Çfarë mund të ketë ndodhur me Legjionin e 9?
Një nga historianët e parë që filloi të studionte fatin e legjionit të 9, ishte britaniku John Horsley.
Horsley ishte në gjendje të identifikonte kohën kur legjionet e ndryshme u dërguan në Britani dhe u larguan por vuri në dukje se nuk ka pasur të dhëna për largimin e legjionit të 9.
Dukej se ky legjion kishte mbërritur aty në vitin 43 pas Krishtit, por nuk ishte larguar, diçka që Horsley e kishte shumë të vështirë për ta shpjeguar.
Historiani dhe studiuesi gjerman Theodor Mommsen mori Çmimin Nobel për Letërsi në 1902 për librin e tij “ Historia e Romës” . Në atë libër Mommsen pohoi se një fis i quajtur Brigantes kishte sulmuar fortesën romake të Eboracum (Jork) rreth 117/118 Pas Krishtit dhe kishte zhdukur legjionin e vendosur atje.
Sipas Mommsen, humbja e legjionit të 9 ishte një nga gjërat që bëri perandorin Hadrianin për të filluar ndërtimin e një muri mbrojtës 4 vite më vonë në vitin 122 pas Krishtit.
Për shumë vite, teoria e Mommsen u pranua përgjithësisht si shpjegimi më i mundshëm i asaj që kishte ndodhur me legjionin e 9.
Historia dramatike e asgjësimit të një legjioni të tërë frymëzoi disa vepra imagjinare përfshirë romanin historik të Rosemary Sutcliff The Eagle of the Ninth botuar në 1954, filmin 2007 The Last Legion dhe madje serinë e dhjetë të Doctor Who në 2017.
Në vitet 1990 disa sende u zbuluan gjatë gërmimeve arkeologjike në vendin e një fortese romake në Noviomagus Batavorum , sot Nijmegen në Holandë.
Sipas disa hulumtimeve të tjera janë zbuluar edhe emrat e zyrtarëve të lartë të cilët shërbyen në legjionin e 9.
Nga fundi i viteve 1990 shumica e njerëzve besuan se legjioni i 9 ndoshta nuk ishte zhdukur pasi ishte larguar nga Britania por gjatë revoltës së hebrenjve në 132 pas Krishtit, ose në një revolte të fiseve në Danub në 162 pas Krishtit.
Nën komandën e Gnaeus Julius Agricola, legjioni i 9 mori pjesë në betejat në Skoci në 82/83 Krishtit, por shkrimtari grek ushtarak Tacticus, përshkroi legjionin e 9 më të dobëtin nga të gjithë.
Përkundër të gjitha debateve dhe teorive të ndryshme, nuk ka ende asnjë siguri për atë që ndodhi me legjionin e 9. Sipas të dhënave, e ushtarët e legjionit të 9 po ndërtonin një kështjellë guri në Jork në 109 pas Krishtit.
Dëshmi të tjera të besueshme tregojnë se, nga mbretërimi i Marcus Aurelius, legjioni i 9 nuk renditej më si më i fuqishmi i ushtrisë romake. Shkatërrimi ose zhdukja e një legjioni të tërë do të kishte qenë një lajm i rëndësishëm dhe shumë shqetësues në perandorinë e Romës.
Deri sa të kemi të dhëna të sakta se çfarë ndodhi, duket se ajo që ndodhi me legjionin mbetet një mister, edhe një temë diskutimi për të gjithë historianët./abcnews.al
