Nga Eric Mandel, The Hill
Gjatë 20 viteve që kur presidenti Recep Tayyip Erdogan mori mantelin e lidershipit turk, marrëdhënia SHBA-Turqi ka qenë sfiduese. Erdogan çoi kombin e tij drejt islamit, duke lënë pas vizionin e idealizuar të amerikanëve për Turqinë si një komb mysliman laik dhe demokratik.
Dy periudha sfiduese ndodhën kur Turqia vendosi të mos lejonte që forcat amerikane të operonin nga Turqia në misionin e tyre në Irak dhe ankesa e Erdoganit se Amerika po strehonte liderin e supozuar të një tentative për grusht shteti të vitit 2016, Fethullah Gulen.
Akoma më befasues ishte vendimi sfidues turk për të blerë sistemin rus kundër raketave S-400, një zgjedhje që mund të komprometonte mbrojtjen e NATO-s. Kishte opsione perëndimore për S-400, dhe SHBA-ja e bëri të qartë publikisht dhe privatisht se kjo ishte e papranueshme.
Turqia ka ushtrinë e dytë më të madhe në NATO dhe ndodhet në një vendndodhje gjeografike vendimtare midis Ukrainës, Rusisë, Iranit dhe Levantit.
Akti i Autorizimit të Mbrojtjes Kombëtare kërkon që Turqia të heqë dorë nga sistemi S-400 si kusht për lehtësimin e sanksioneve.
Përveç kësaj, Departamenti i Drejtësisë i SHBA-së akuzoi bankën në pronësi të qeverisë turke për anashkalimin e sanksioneve të SHBA-së duke lehtësuar pagesat e arit për Iranin,raporton abcnews.al.
Në fillim të këtij viti, Brian Nelson, nënsekretari për terrorizmin dhe inteligjencën financiare, paralajmëroi Turqinë se mund të humbasë aksesin në tregjet e G7 nëse vazhdon të anashkalojë sanksionet amerikane që lidhen me Rusinë.
Kongresi është gjithashtu i pakënaqur që Turqia po strehon organizatën terroriste Hamas, duke minuar stabilitetin e aleatit të besuar të Amerikës, Izraelit. Sekretari i Shtetit Antony Blinken, duke dëshmuar para Kongresit, e bëri të qartë se problemet në marrëdhënie nuk mund të fshihen.
Nuk mjafton as të kemi një marrëdhënie thjesht transaksionale me ushtrinë e dytë më të madhe të NATO-s.
Turqia nuk është një aleat i Rusisë apo Iranit, por është në afërsi gjeografike me të dyja.
Për sa i përket Iranit, Turqia ka një rivalitet historik që përfshin 11 luftëra. Ata janë dy rivalë të mëdhenj myslimanë jo-arabë, që konkurrojnë për supremacinë në botën islame, njëri sunit turk dhe tjetri shiit persianë.
Ata gjithashtu mbështesin përfaqësues të ndryshëm në Lindjen e Mesme. Turqia po kujdeset për miliona refugjatë të zhvendosur nga lufta civile siriane dhe katastrofa ekonomike dhe humanitare nga tërmeti i vitit 2023.
A do të pranonte Turqia kontrollin e përhershëm iranian në pjesën më të madhe të Sirisë në këmbim të riatdhesimit të refugjatëve në Siri?
Do të ishte një gabim, pasi një prani e përhershme iraniane përfundimisht do të minonte sigurinë turke. Kjo do të rriste gjithashtu në mënyrë dramatike rrezikun e një lufte rajonale, pasi Izraeli nuk do të pranojë një prani të përhershme iraniane në kufirin e tij verilindor.
Rezultati do të ishte një tjetër eksod refugjatësh nga Siria që zbarkon në territorin turk, duke rifilluar problemet turke nga e para, raporton abcnews.al.
Por kohët mund të ndryshojnë, dhe potencialisht për mirë, falë disa vendimeve të fundit pragmatike nga Turqia, për shembull, strumbullari i saj i fundit drejt kontrollit të inflacionit në mënyrën ortodokse, duke rritur normat e interesit dhe duke forcuar monedhën turke.
Kjo është një pilulë e vështirë për t’u gëlltitur për Erdoganin, pasi mund të ulë PBB-në në një afat të shkurtër.
Megjithatë, inflacioni tashmë po minonte rritjen e eksporteve dhe PBB-në në një spirale në rënie, duke i bërë investimet perëndimore më pak të mundshme.
Erdogan, prej vitesh, ka dashur që Izraeli të dërgojë gazin e tij natyror përmes një gazsjellësi të ri nënujor në Turqi dhe më pas në Europë, gjë që do të zvogëlonte varësinë europiane dhe turke nga gazi rus. Kjo do të ishte me përfitim ekonomik si për Turqinë ashtu edhe për Izraelin.
Megjithatë, që Izraeli të bëjë atë angazhim të rëndësishëm, Turqisë duhet t’i besohet një marrëveshje që do të zgjasë për dekada.
A mund ta bëjë Izraeli këtë hap? Erdogan dhe Netanyahu do të takohen këtë shtator.
Wall Street dhe investitorët, pjesërisht, marrin sugjerimet e tyre nga raporti i vitit 2023 i Departamentit të Shtetit për Klimën e Investimeve për Turqinë. Nga ana pozitive, Turqia i trajton investitorët e huaj njësoj si investitorët turq, me pak kufizime në blerjet nga firmat e huaja.
Departamenti Amerikan i Shtetit e shikon publikisht pozitive ekonominë turke për shkak të tregut të saj të madh vendas, demografisë së favorshme, fuqisë punëtore të kualifikuar dhe vendndodhjes strategjike, raporton abcnews.al.
Sidoqoftë, “proceset e patejdukshme të rregulloreve dhe legjislative” shtojnë “rreziqe për investitorët”. Por ajo që u theksua më negativisht nga raporti i Departamentit të Shtetit është mungesa e kontrolleve të eksporteve turke dhe respektimi i sanksioneve.
Rruga drejt një të ardhmeje të begatë turke shkon drejt ekonomive të botës së parë të Amerikës dhe Europës, jo drejt ekonomive të Botës së Tretë të Rusisë dhe Iranit. Sipas Brookings, investimet ruse në Turqi përbënin vetëm 3 për qind të të gjitha investimeve të huaja direkte nga viti 2007 deri në 2015, ndërsa investimet direkte europiane përbënin 73 për qind.
BE-ja është partneri më i madh tregtar i Turqisë.
Për një marrëdhënie produktive, Amerika duhet ta shohë Turqinë ashtu siç e sheh veten, jo siç do të donim të ishte. Siç shkruajnë Asli Aydintasbas dhe Jeremy Shapiro në Foreign Affairs, Turqia e sheh veten si një “fuqi post-perëndimore në rritje që zë vendin e saj të merituar në skenën globale.
Turqia nuk kërkon më miratimin amerikan dhe nuk dëshiron të mbështetet te Perëndimi.
Megjithatë, “Turqia nuk dëshiron të ndryshojë anë për sigurinë nga NATO drejt Organizatës së Bashkëpunimit të Shangait me Kinën dhe Rusinë”.
Ndërsa Turqia ecën përpara, ajo duhet të balancojë dëshirën e saj për një kurs të pavarur në një rajon të rrezikshëm, ndërsa menaxhon marrëdhëniet e saj me aleatin e saj më të rëndësishëm të sigurisë, SHBA-në dhe partnerin e saj më të rëndësishëm ekonomik, BE-në, ndërkohë që ka të bëjë me një Rusi të paparashikueshme të sanksionuar, Iranin, dhe një Kinë ekonomikisht ekspansioniste.
Për këtë qëllim, Erdogan duhet të respektojë dhe zbatojë kufizimet e SHBA në marrëdhëniet e saj me Rusinë dhe Iranin, raporton abcnews.al.
Një fillim i mirë do të ishte një diplomaci e qetë me administratën Biden për të zëvendësuar sistemin S-400 dhe për t’i thënë Hamasit të gjejë një mikpritës tjetër. Kjo do të përmirësojë shumë marrëdhëniet SHBA-Turqi, pasi SHBA-ja është e sigurt që do ta takojë Erdoganin në gjysmë të rrugës.
/abcnews.al
