Shkencëtarët nga disa vende (Britania, SHBA, Italia, Izraeli) duke u nisur nga qelizat burimore të shumta të miut, krijuan një embrion “sintetik” me një tru, një zemër që rreh dhe themelet për të gjitha organet e tjera të trupit. Ky është një moment historik në rikrijimin e fazave të para të jetës në një organizëm të gjallë.
Studiuesit, të udhëhequr nga profesoresha Magdalena Czerninka-Goetz e Universitetit të Kembrixhit dhe Institutit të Teknologjisë në Kaliforni (Caltech), të cilët bënë botimin përkatës në revistën “Nature“, zhvilluan modelin e embrionit pa vezë dhe spermë, duke përdorur qeliza burimore që gradualisht mund të specializohet në pothuajse të gjitha qelizat individuale.
Shkencëtarët imituan proceset natyrore në laborator, duke udhëhequr tre lloje të ndryshme të qelizave staminale deri në pikën ku ato tani mund të fillojnë të ndërveprojnë vetë. Duke nxitur shprehjen e gjeneve specifike dhe duke krijuar mjedisin e duhur laboratorik për një ndërveprim të tillë qelizor, qelizat staminale filluan të “bisedojnë” me njëra-tjetrën. Kështu, ata u vetëorganizuan në struktura që kaluan gradualisht nëpër faza të njëpasnjëshme zhvillimi derisa fituan një tru dhe një zemër që rrahte.
Hulumtimi, i cili zgjati më shumë se një dekadë dhe çoi në embrionet sintetike gjithnjë e më komplekse të brejtësve, shpresohet të ndihmojë shkencëtarët në të ardhmen të kuptojnë pse disa embrione njerëzore dështojnë dhe shtatzënia e një gruaje përfundon. Gjetjet mund të përdoren gjithashtu për të krijuar organe njerëzore sintetike për transplantim.
“Modeli i embrionit të miut jo vetëm që zhvillon një tru, por edhe një zemër që rreh dhe të gjithë përbërësit që përfundimisht përbëjnë trupin. Është e pabesueshme që kemi arritur deri këtu. Kjo ka qenë ëndrra jonë për vite dhe më në fund e arritëm atë”, tha Czerninka-Goetz.
Që embrioni njerëzor të zhvillohet me sukses, duhet të ketë një ‘dialog’ midis indeve që do të bëhen fetusi dhe indeve që do ta lidhin atë me nënën. Gjatë javës së parë pas fekondimit, zhvillohen tre lloje të qelizave burimore: njëra do të bëhet përfundimisht indet e trupit, ndërsa dy të tjerat mbështesin zhvillimin e embrionit. Një nga këto dy lloje të qelizave burimore jashtëembrionale do të bëhet placenta që lidh fetusin me nënën, duke i siguruar atij oksigjen dhe lëndë ushqyese, ndërsa tjetra do të bëhet qesja limfatike ku rritet fetusi.
Shumë shtatzëni dështojnë pikërisht në fazën kur tre llojet e mësipërme të qelizave staminale fillojnë të dërgojnë sinjale kimike dhe të tjera tek njëri-tjetri në mënyrë që embrioni të zhvillohet siç duhet.
“Shumë shtatzëni dështojnë në atë kohë, para se shumica e grave të dinë se janë shtatzënë”, tha studiuesi kryesor.
“Kjo periudhë e jetës njerëzore është kaq misterioze, kështu që të jesh në gjendje të shohësh në laborator se çfarë po ndodh, të kesh akses në këto qeliza staminale individuale, të kuptosh pse kaq shumë shtatzëni dështojnë dhe si mund ta parandalojmë këtë – e gjithë kjo është diçka e veçantë”, theksoi Czerninka-Goetz. /abcnews.al
