Nga Aluf Benn, Foreign Affairs
Në prill 1956, Moshe Dayan, shefi i shtabit të Forcave të Mbrojtjes të Izraelit (IDF), u nis me makinë në jug drejt Nahal Ozit, një kibutz i krijuar së fundmi pranë kufirit të Rripit të Gazës.
Dayan erdhi për të marrë pjesë në funeralin e 21-vjeçarit Roi Rotberg, i cili ishte vrarë një ditë më parë nga palestinezët ndërsa ai po patrullonte fushat me kalë. Vrasësit e tërhoqën trupin e Rotberg në anën tjetër të kufirit, ku u gjet i gjymtuar, me sytë e nxjerrë jashtë.
Rezultati ishte tronditje mbarëkombëtare.
Nëse Dayan do të kishte folur sot, ai do të kishte përdorur lavdinë e tij kryesisht për të treguar mizorinë e tmerrshme të vrasësve të Rotberg. Por, siç u inkuadrua në vitet 1950, fjalimi i tij ishte jashtëzakonisht i dhembshur ndaj autorëve, raporton abcnews.al.
“Le të mos ua hedhim fajin vrasësve,” tha Dayan. “Për tetë vjet, ata janë ulur në kampet e refugjatëve në Gaza, dhe para syve të tyre ne kemi transformuar tokat dhe fshatrat ku ata dhe baballarët e tyre kanë jetuar në pronat tona.”
Dayan po aludonte për nakba, arabisht për “katastrofë”, kur shumica e arabëve palestinezë u dëbuan në mërgim nga fitorja e Izraelit në luftën e pavarësisë të vitit 1948.
Shumë u zhvendosën me forcë në Gaza, duke përfshirë banorë të komuniteteve që përfundimisht u bënë qytete dhe fshatra hebreje përgjatë kufirit.
Dayan vështirë se ishte një mbështetës i çështjes palestineze. Në vitin 1950, pasi armiqësitë kishin përfunduar, ai organizoi zhvendosjen e komunitetit të mbetur palestinez në qytetin kufitar të Al-Majdal, tani qyteti izraelit i Ashkelon.
Megjithatë, Dayan e kuptoi atë që shumë izraelitë hebrenj refuzojnë të pranojnë: palestinezët nuk do ta harronin kurrë “nakba” ose nuk do të ndalonin së ëndërruari për t’u kthyer në shtëpitë e tyre.
“Le të mos na pengojë të shohim urrejtjen që po ndez dhe mbush jetën e qindra mijëra arabëve që jetojnë rreth nesh,” tha Dayan në eulogjinë e tij.
“Kjo është zgjedhja e jetës sonë, të jemi të përgatitur dhe të armatosur, të fortë dhe të vendosur”
Më 7 tetor 2023, paralajmërimi shekullor i Dayan u materializua në mënyrën më të përgjakshme të mundshme.
Pas një plani të hartuar nga Yahya Sinwar, një udhëheqës i Hamasit i lindur në një familje të detyruar të largohej nga Al-Majdal, militantët palestinezë pushtuan Izraelin në gati 30 pika përgjatë kufirit të Gazës, raporton abcnews.al.
Duke arritur një befasi totale, ata shkatërruan mbrojtjen e Izraelit dhe vazhduan të sulmonin një festival muzikor, qytete të vogla dhe më shumë se 20 kibuci. Ata vranë rreth 1200 civilë dhe ushtarë dhe rrëmbyen mbi 200 pengje. Ata përdhunuan, plaçkitën dhe dogjën.
Pasardhësit e banorëve të kampit të refugjatëve të Dayan, të ushqyer nga e njëjta urrejtje që ai përshkroi, por tani më të armatosur, të stërvitur dhe të organizuar për hakamrrje.
7 tetori ishte fatkeqësia më e madhe në historinë e Izraelit. Është një pikë kthese kombëtare dhe personale për këdo që jeton në vend ose lidhet me të.
Pasi nuk arriti të ndalonte sulmin e Hamasit, IDF është përgjigjur me forcë dërrmuese, duke vrarë mijëra palestinezë dhe duke rrafshuar lagje të tëra të Gazës. Por qeveria izraelite nuk e ka llogaritur armiqësinë që shkaktoi sulmin apo çfarë politikash mund të parandalojnë një tjetër.
Heshtja e saj vjen me urdhër të kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu, i cili ka refuzuar të parashtrojë një vizion apo urdhër të pasluftës.
Netanyahu ka premtuar të “shkatërrojë Hamasin”, por përtej forcës ushtarake, ai nuk ka asnjë strategji për eliminimin e grupit dhe asnjë plan të qartë për atë që do ta zëvendësonte atë si qeveria de fakto e Gazës së pasluftës, raporton abcnews.al.
Dështimi i tij për të hartuar strategji nuk është rastësi. As nuk është një akt i përshtatshmërisë politike i krijuar për të mbajtur të bashkuar koalicionin e tij të krahut të djathtë.
Për të jetuar në paqe, Izraeli do të duhet të pajtohet më në fund me palestinezët, dhe kjo është diçka që Netanyahu e ka kundërshtuar gjatë gjithë karrierës së tij.
Ai ia ka kushtuar mandatin e tij si kryeministër, më i gjati në historinë izraelite, minimit dhe anashkalimit të lëvizjes kombëtare palestineze. Ai i ka premtuar popullit të tij se ata mund të përparojnë pa paqe.
Ai e ka shitur vendin me idenë se mund të vazhdojë të pushtojë tokat palestineze përgjithmonë me pak kosto të brendshme apo ndërkombëtare. Dhe as tani, në vazhdën e 7 tetorit, ai nuk e ka ndryshuar këtë mesazh.
Sulmet e 7 tetorit kanë vërtetuar se premtimi i Netanyahut ishte i zbrazët. Pavarësisht një procesi paqeje dhe interesit në rënie nga vendet e tjera, palestinezët e kanë mbajtur gjallë kauzën e tyre.
Në pamjet e kamerave trupore të marra nga Hamasi më 7 tetor, pushtuesit mund të dëgjohen duke bërtitur: “Kjo është toka jonë!” ndërsa kalojnë kufirin për të sulmuar.
Sinwar haptas e inkuadroi operacionin si një akt rezistence dhe ishte i motivuar personalisht, të paktën pjesërisht, nga nakba.
Udhëheqësi i Hamasit kaloi 22 vjet në burgjet izraelite dhe thuhet se vazhdimisht u kishte thënë shokëve të tij të qelisë se Izraeli duhej mposhtur në mënyrë që familja e tij të mund të kthehej në fshatin e tij.
Trauma e 7 tetorit i ka detyruar izraelitët, edhe një herë, të kuptojnë se konflikti me palestinezët është thelbësor për identitetin e tyre kombëtar dhe një kërcënim për mirëqenien e tyre.
Nuk mund të anashkalohet dhe vazhdimi i pushtimit, zgjerimi i vendbanimeve izraelite në Bregun Perëndimor, rrethimi i Gazës dhe refuzimi për të bërë ndonjë kompromis territorial (apo edhe njohja e të drejtave të Palestinës) nuk do t’i sjellë vendit siguri të qëndrueshme.
Megjithatë, rimëkëmbja nga kjo luftë dhe ndryshimi i kursit do të jetë jashtëzakonisht i vështirë, dhe jo vetëm sepse Netanyahu nuk dëshiron të zgjidhë konfliktin palestinez.
Lufta e ka kapur Izraelin në momentin e tij ndoshta më të përçarë në histori. Në vitet para sulmit, vendi u copëtua nga përpjekjet e Netanyahut për të minuar institucionet e tij demokratike dhe për ta kthyer atë në një autokraci teokratike, nacionaliste.
Projektligjet dhe reformat e tij provokuan protesta dhe mosmarrëveshje të gjera që kërcënuan ta copëtojnë vendin përpara luftës.
Në fakt, lufta për mbijetesën politike të Netanyahut do të bëhet edhe më intensive se sa ishte përpara 7 tetorit, duke e bërë të vështirë për vendin të arrijë një paqe.
Por çfarëdo që të ndodhë me kryeministrin, Izraeli nuk ka gjasa të ketë një bisedë serioze për zgjidhjen me palestinezët, raporton abcnews.al.
Opinioni publik izraelit në tërësi është zhvendosur djathtas. Shtetet e Bashkuara janë gjithnjë e më shumë të preokupuara me zgjedhjet vendimtare presidenciale. Do të ketë pak energji ose motivim për të rindezur një proces kuptimplotë paqeje në të ardhmen e afërt.
7 tetori është ende një pikë kthese, por i takon izraelitëve të vendosin se çfarë lloj kthese do të jetë.
Nëse më në fund do t’i kushtojnë vëmendje paralajmërimit të Dayan, vendi mund të bashkohet dhe të përcaktojë një rrugë drejt paqes dhe bashkëjetesës dinjitoze me palestinezët.
Por indikacionet e deritanishme janë se izraelitët, në vend të kësaj, do të vazhdojnë të luftojnë mes tyre.Kjo mund ta bëjë 7 tetorin fillimin e një epoke të errët në historinë e Izraelit, një epokë e karakterizuar nga dhuna e shtuar dhe në rritje.
Sulmi nuk do të ishte një ngjarje e vetme, por një shenjë e asaj që do të vijë.
Premtime të thyera
Në vitet 1990, Netanyahu ishte një yll në rritje në skenën e krahut të djathtë të Izraelit. Pasi u njoh si ambasador i Izraelit në OKB nga viti 1984 deri në 1988, ai u bë gjerësisht i famshëm duke udhëhequr opozitën ndaj marrëveshjeve të Oslos, plani i 1993 për marrëveshjen izraelito-palestinez të nënshkruar nga qeveria izraelite dhe Organizata për Çlirimin e Palestinës.
Pas vrasjes së kryeministrit Yitzhak Rabin në nëntor 1995 nga një i zellshëm izraelit i ekstremit të djathtë dhe një valë sulmesh terroriste palestineze në qytetet izraelite, Netanyahu arriti të mposhtte Shimon Peres, një arkitekt kryesor i marrëveshjes së paqes në Oslo, me një diferencë në garën për kryeministër të vitit 1996, raporton abcnews.al.
Pasi erdhi në detyrë, ai premtoi të ngadalësojë procesin e paqes dhe të reformojë shoqërinë izraelite duke “zëvendësuar elitat”, të cilat ai i shihte si të buta dhe të prirura për të kopjuar liberalët perëndimorë.
Megjithatë, ambiciet radikale të Netanyahut u ndeshën me kundërshtimin e kombinuar të elitave të vjetra dhe administratës së Klinton.
Shoqëria izraelite, në atë kohë ende përgjithësisht mbështetëse e një marrëveshjeje paqeje, gjithashtu u përkeqësua shpejt në axhendën ekstreme të kryeministrit. Tre vjet më vonë, ai u rrëzua nga liberali Ehud Barak, i cili u zotua të vazhdonte procesin e Oslos dhe të zgjidhte çështjen palestineze në tërësi.
Por Barak dështoi, ashtu si pasuesit e tij. Kur Izraeli përfundoi tërheqjen e tij të njëanshme nga Libani jugor në pranverën e vitit 2000, ai ishte subjekt i sulmeve ndërkufitare dhe i kërcënuar nga një grumbullim masiv i Hezbollahut.
Më pas, procesi i paqes shpërtheu ndërsa palestinezët filluan intifadën e dytë atë vjeshtë. Pesë vjet më vonë, tërheqja e Izraelit nga Rripi i Gazës i hapi rrugën Hamasit për të marrë përgjegjësinë atje.
Në vitin 2009, Netanyahu u kthye në pushtet. Në fund të fundit, paralajmërimet e tij kundër lëshimeve territoriale ndaj fqinjëve të Izraelit ishin bërë të vërteta.
Duke u kthyer në detyrë, Netanyahu u ofroi izraelitëve një alternativë të përshtatshme për formulën tashmë të diskredituar “tokë për paqe”.Izraeli, argumentoi ai, mund të përparojë si një vend i stilit perëndimor dhe madje të arrijë botën arabe në përgjithësi, duke i lënë mënjanë palestinezët.
Çelësi ishte ndarja dhe pushtimi. Në Bregun Perëndimor, Netanyahu bashkëpunoi për çështje sigurie me Autoritetin Palestinez, i cili u bë nënkontraktori de facto i policisë dhe shërbimeve sociale i Izraelit, dhe ai inkurajoi Katarin të financonte qeverinë e Hamasit të Gazës.
“Kushdo që kundërshton një shtet palestinez duhet të mbështesë dërgimin e fondeve në Gaza, sepse ruajtja e ndarjes midis AP në Bregun Perëndimor dhe Hamasit në Gaza do të pengojë krijimin e një shteti palestinez,” tha Netanyahu para grupit parlamentar të partisë së tij në 2019.
Netanyahu besonte se mund t’i mbante nën kontroll aftësitë e Hamasit përmes një bllokade detare dhe ekonomike, sistemeve të reja të mbrojtjes me raketa dhe kufitare dhe sulmeve periodike ushtarake ndaj luftëtarëve dhe infrastrukturës së grupit, raporton abcnews.al.
Për më shumë se një dekadë, strategjia e Netanyahut dukej se funksiononte. Lindja e Mesme dhe Afrika e Veriut u zhytën në revolucionet dhe luftërat civile të Pranverës Arabe, duke e bërë çështjen palestineze shumë më pak të spikatur. Sulmet terroriste ranë në nivele të reja më të ulëta dhe lëshimet periodike të raketave nga Gaza zakonisht kapeshin.
Me përjashtim të një lufte të shkurtër kundër Hamasit në vitin 2014, izraelitët rrallë kishin nevojë të ballafaqoheshin me militantët palestinezë.
Për shumicën e njerëzve, shumicën e kohës, konflikti ishte jashtë syve dhe mendjes.
Në vend që të shqetësoheshin për palestinezët, izraelitët filluan të përqëndroheshin në ëndrrën perëndimore për prosperitet dhe qetësi.
Midis janarit 2010 dhe dhjetorit 2022, çmimet e pasurive të paluajtshme u dyfishuan në Izrael, ndërsa horizonti i Tel Avivit u mbush me apartamente të larta dhe komplekse zyrash.
Qytetet më të vogla u zgjeruan për të përballuar bumin. PBB-ja e vendit u rrit me më shumë se 60 për qind ndërsa sipërmarrësit e teknologjisë nisën biznese të suksesshme dhe kompanitë e energjisë gjetën depozita të gazit natyror në det të hapur në ujërat izraelite.
E ardhmja dukej e ndritur. Vendi, me sa dukej, kishte kaluar palestinezët dhe e kishte bërë këtë pa sakrifikuar asgjë, territor, burime, fonde drejt një marrëveshjeje paqeje.
Në nivel ndërkombëtar, vendi po lulëzonte gjithashtu. Netanyahu i rezistoi presionit të presidentit amerikan Barack Obama për të ringjallur zgjidhjen me dy shtete dhe për të ngrirë vendbanimet izraelite në Bregun Perëndimor, pjesërisht duke krijuar një aleancë me republikanët.
Megjithëse Netanyahu nuk arriti ta ndalonte Obamën të përfundonte një marrëveshje bërthamore me Iranin, Uashingtoni u tërhoq nga pakti pasi Donald Trump fitoi presidencën.
Trump gjithashtu zhvendosi ambasadën amerikane në Izrael nga Tel Avivi në Jerusalem dhe administrata e tij njohu aneksimin e Lartësive Golan nga Siria nga Izraeli.
Nën Trump, Shtetet e Bashkuara ndihmuan Izraelin të përfundonte Marrëveshjet e Abrahamit, duke normalizuar marrëdhëniet e tij me Bahreinin, Marokun, Sudanin dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, një perspektivë që dikur dukej e pamundur pa një marrëveshje paqeje izraelito-palestineze, raporton abcnews.al.
Ndërsa la mënjanë çështjen palestineze, Netanyahu punoi gjithashtu për të rindërtuar shoqërinë e Izraelit. Pasi fitoi zgjedhjet në vitin 2015, Netanyahu bashkoi një koalicion të krahut të djathtë për të ringjallur ëndrrën e tij të vjetër për të ndezur një revolucion konservator.
Edhe një herë, kryeministri filloi të kundërshtojë “elitën” dhe nisi një luftë kulture kundër pushtetit të dikurshëm, të cilin ai e shihte si armiqësor ndaj vetes dhe tepër liberal për mbështetësit e tij.
Në vitin 2018, ai miratoi një ligj të diskutueshëm që e përcaktoi Izraelin si “Shtet-komb i Popullit Hebre” dhe deklaroi se hebrenjtë kishin të drejtën “unike” për të “ushtruar vetëvendosje” në territorin e tij.
Ai i dha përparësi shumicës hebreje të vendit dhe nënshtroi popullin e tij jo-hebre. Në të njëjtin vit, koalicioni i Netanyahut u shemb. Izraeli më pas u zhyt në një krizë të gjatë politike, me vendin që u zvarrit në pesë zgjedhje midis 2019 dhe 2022, secila prej tyre një referendum mbi sundimin e Netanyahut.
Intensiteti i betejës politike u rrit nga një çështje korrupsioni kundër kryeministrit, duke çuar në padinë e tij penale në vitin 2020 dhe një gjyq në vazhdim.
Në zgjedhjet e katërt, në 2021, rivalët e Netanyahu më në fund arritën ta zëvendësojnë atë me një “qeveri ndryshimi” të udhëhequr nga krahu i djathtë Naftali Bennett dhe centristi Yair Lapid. Për herë të parë, koalicioni përfshinte një parti arabe.
Megjithatë, opozita e Netanyahu nuk e sfidoi kurrë premisën bazë të sundimit të tij: që Izraeli mund të lulëzonte pa adresuar çështjen palestineze.
Bennett, i cili filloi karrierën e tij si ndihmës i Netanyahut dhe Lapid kërkuan të ruanin status quo-në përballë palestinezëve dhe thjesht të fokusoheshin në mbajtjen e Netanyahut jashtë detyrës.
Por kjo nuk u realizua. “Qeveria e ndryshimit” u rrëzua në vitin 2022 pasi nuk arriti të zgjaste dispozitat e errëta ligjore që u lejonin kolonëve të Bregut Perëndimor të gëzonin të drejtat civile të mohuara nga fqinjët e tyre jo-izraelitë.
Për disa nga anëtarët e koalicionit arab, nënshkrimi i këtyre dispozitave të aparteidit ishte një kompromis i tepërt. Paaftësia ushtarake dhe e inteligjencës nuk mund ta mbrojë Netanyahun nga fajësia për 7 tetorin.
Për Netanyahun, ende përballë gjyqit, kolapsi i qeverisë ishte pikërisht ajo që ai kishte pritur. Ndërsa vendi organizoi edhe një zgjedhje tjetër, ai forcoi bazën e tij të krahut të djathtë, hebrenjve ultra-ortodoksë dhe hebrenjve konservatorë socialë.
Për të rifituar pushtetin, ai iu drejtua veçanërisht kolonëve të Bregut Perëndimor, një demografi që ende e shihte konfliktin izraelito-palestinez si arsyen e tij të ekzistencës.
Këta sionistë fetarë mbetën të përkushtuar ndaj ëndrrës së tyre dhe për t’i bërë territoret e pushtuara pjesë formale të Izraelit. Ata shpresonin se nëse u jepej mundësia, mund të dëbonin popullsinë palestineze të territoreve.
Ata kishin dështuar në parandalimin e evakuimit të kolonëve hebrenj nga Gaza në vitin 2005, kur Ariel Sharon ishte kryeministër, por në vitet që pasuan, ata gradualisht fituan pozione kyçe në ushtrinë izraelite, shërbimin civil dhe median ndërsa anëtarët e krijimit laik u zhvendosën nga fokusi i tyre në fitimin e parave në sektorin privat.
Ekstremistët kishin dy kërkesa kryesore nga Netanyahu.
E para dhe më e dukshme ishte zgjerimi i mëtejshëm i vendbanimeve hebreje.
E dyta ishte krijimi i një pranie më të fortë hebreje në Malin e Tempullit, vendi historik i tempullit hebre dhe xhamisë myslimane të al Aksa në qytetin e vjetër të Jeruzalemit.
Që kur Izraeli mori kontrollin e zonës përreth në Luftën Gjashtë-ditore në vitin 1967, ai u ka dhënë palestinezëve pothuajse autonomi në vend, nga frika se largimi i tij nga qeverisja arabe do të nxiste një konflikt fetar kataklizmik.
Por e djathta ekstreme izraelite ka kërkuar prej kohësh ta ndryshojë këtë. Kur Netanyahu u zgjodh për herë të parë në vitin 1996, ai hapi një mur në një vend arkeologjik në një tunel nëntokësor ngjitur me al Aksa për të ekspozuar relike nga koha e Tempullit të Dytë, duke shkaktuar një shpërthim të dhunshëm të protestave arabe në Jerusalem.
Intifada e dytë palestineze në vitin 2000 u ndez në mënyrë të ngjashme nga një vizitë në Malin e Tempullit nga Sharon, atëherë lideri i opozitës si kreu i partisë së Netanyahut, Likud.
Në maj 2021, dhuna shpërtheu sërish. Këtë herë, provokatori kryesor ishte Itamar Ben-Gvir, një politikan i ekstremit të djathtë, i cili ka festuar publikisht terroristët hebrenj.
Ben-Gvir kishte hapur një “zyrë parlamentare” në një lagje palestineze në Jerusalemin Lindor, ku kolonët hebrenj, duke përdorur dokumente të vjetra pronash, kanë dëbuar disa banorë dhe palestinezët zhvilluan protesta.
Pasi qindra demonstrues u mblodhën në al Aksa, policia izraelite bastisi kompleksin e xhamisë. Si rezultat, luftimet shpërthyen midis arabëve dhe hebrenjve dhe u përhapën shpejt në qytete të përziera etnikisht në të gjithë Izraelin. Hamasi e përdori sulmin si një justifikim për të shënjestruar Jerusalemin me raketa, të cilat sollën akoma më shumë dhunë në Izrael dhe një raund tjetër hakmarrjesh izraelite në Gaza.
Megjithatë, luftimet u shpërndanë kur Izraeli dhe Hamasi arritën një armëpushim të ri në mënyrë tronditëse të shpejtë.
Katari vazhdoi pagesat e tij dhe Izraeli u dha leje pune disa banorëve të Gazës për të përmirësuar ekonominë e rripit dhe për të zvogëluar dëshirën e popullsisë për konflikt.
Hamasi qëndroi pranë kur Izraeli goditi një milici aleate, Xhihadin Islamik Palestinez, në pranverën e vitit 2023. Qetësia relative përgjatë kufirit i lejoi IDF-së të ridislokonte forcat e saj dhe të zhvendoste shumicën e batalioneve luftarake në Bregun Perëndimor, ku mund të mbronin kolonët nga sulmet terroriste.
Më 7 tetor, u bë e qartë se ato pozicione ishin pikërisht ato që donte Sinwar.
Në zgjedhjet e nëntorit 2022 në Izrael, Netanyahu fitoi përsëri pushtetin. Koalicioni i tij fitoi 64 nga 120 vendet e parlamentit izraelit. Figurat kryesore në qeverinë e re ishin Bezalel Smotrich, kreu i një partie fetare nacionaliste që përfaqësonte kolonët e Bregut Perëndimor dhe Ben-Gvir.
Duke punuar me partitë ultra-ortodokse, Netanyahu, Smotrich dhe Ben-Gvir hartuan një plan për një Izrael autokratik dhe teokratik.
Smotrich u bë ministër i financave dhe u vu në krye të Bregut Perëndimor, ku ai filloi një program masiv për zgjerimin e vendbanimeve hebraike. Ben-Gvir u emërua ministër i sigurisë kombëtare, në kontrollin e policisë dhe burgjeve.
Ai përdori fuqinë e tij për të inkurajuar më shumë hebrenj që të vizitonin Malin e Tempullit (al Aksa). Midis janarit dhe tetorit 2023, rreth 50,000 hebrenj e vizituan atë, më shumë se në çdo periudhë tjetër ekuivalente të regjistruar.
Qeveria e re radikale e Netanyahut shkaktoi zemërim te liberalët dhe centristët izraelitë. Por edhe pse poshtërimi i palestinezëve ishte pika kryesore në axhendën e tyre, këta kritikë vazhduan të injoronin fatin e territoreve të pushtuara dhe Al Aksa kur denonconin kabinetin.
Në vend të kësaj, ata u fokusuan kryesisht në reformat gjyqësore të Netanyahut. Të shpallura në janar 2023, këto ligje të propozuara do të frenonin pavarësinë e Gjykatës së Lartë të Izraelit, në një vend që i mungon një kushtetutë formale dhe do të çmontojnë sistemin këshillimor ligjor që siguron kontrolle dhe balanca në pushtetin ekzekutiv.
Nëse do të ishin miratuar, projektligjet do ta kishin bërë shumë më të lehtë për Netanyahun dhe partnerët e tij ndërtimin e një autokracie dhe madje mund ta kishin kursyer atë nga gjyqi i tij për korrupsion, raporton abcnews.al.
Projektligjet e reformës në drejtësi ishin, pa dyshim, jashtëzakonisht të rrezikshme. Ata me të drejtë nxitën një valë të madhe protestash, me qindra mijëra izraelitë që demonstronin çdo javë.
Në fakt, organizatorët punuan për të mënjanuar protestuesit anti-okupues të Izraelit për të shmangur shfaqjen e imazheve të flamujve palestinezë në demonstrata.
Kjo taktikë pati sukses, duke siguruar që lëvizja e protestës të mos “ndotej” nga kauza palestineze: arabët izraelitë, të cilët përbëjnë rreth 20 për qind të popullsisë së vendit, kryesisht u përmbajtën nga bashkimi me demonstratat.
Por kjo e bëri më të vështirë suksesin e lëvizjes.
Duke pasur parasysh demografinë e Izraelit, hebrenjtë e qendrës së majtë duhet të bashkëpunojnë me arabët e vendit nëse duan ndonjëherë të formojnë një qeveri. Duke delegjitimuar shqetësimet e arabëve izraelitë, demonstruesit përdorën strategjinë e Netanyahut.
Fakti që ushtria izraelite donte të shkëputej nga kryeministri nuk ishte për t’u habitur. Gjatë gjithë karrierës së tij të gjatë, Netanyahu është përplasur shpesh me ushtrinë dhe rivalët e tij më të fortë kanë qenë gjeneralët në pension që u bënë politikanë, si Sharon, Rabin dhe Barak, për të mos përmendur Benny Gantz, të cilin Netanyahu e bëri pjesë të kabinetit të tij të luftës emergjente, por eventualisht mund ta sfidojë dhe ta pasojë atë si kryeministër.
Netanyahu ka refuzuar prej kohësh vizionin e gjeneralëve për një Izrael që është i fortë ushtarakisht, por fleksibël diplomatikisht. Prandaj nuk ishte tronditëse kur ai shkarkoi ministrin e tij të mbrojtjes, gjeneralin në pension Yoav Gallant, pasi Gallant u shfaq në televizion drejtpërdrejt në mars 2023 për të paralajmëruar se përçarjet e Izraelit kanë rrezikuar vendin dhe se lufta ishte e pashmangshme.
Shkarkimi i Gallant çoi në protesta më spontane në rrugë dhe Netanyahu e riktheu atë në detyrë.
Por Netanyahu e injoroi paralajmërimin e Gallant. Ai gjithashtu injoroi një paralajmërim më të detajuar të dhënë në korrik nga analisti kryesor i inteligjencës ushtarake të Izraelit se armiqtë mund të godasin vendin, raporton abcnews.al.
Netanyahu me sa duket besonte se paralajmërime të tilla ishin të motivuara politikisht dhe pasqyronin një aleancë të heshtur midis shefave ushtarakë në detyrë në selinë e IDF në Tel Aviv dhe ish-komandantëve që po protestonin matanë rrugës.
Në korrik 2023, ligji i parë rreth gjyqësorit u miratua nga parlamenti izraelit, në një tjetër pikë të lartë për Netanyahun dhe koalicionin e tij të ekstremit të djathtë. (Ai u rrëzua përfundimisht nga Gjykata e Lartë, në janar 2024.)
Kryeministri besonte se së shpejti do të fuqizohej duke përfunduar një marrëveshje paqeje me Arabinë Saudite, shtetin më të pasur dhe më të rëndësishëm arab, si pjesë e një marrëveshjeje të trefishtë që paraqiti një pakt të mbrojtjes SHBA-Saudite.
Rezultati do të ishte fitorja përfundimtare e politikës së jashtme izraelite: një aleancë amerikano-arabo-izraelite kundër Iranit dhe përfaqësuesve të tij rajonalë.
Kryeministri ishte aq i sigurt në vetvete, sa më 22 shtator, ai u ngjit në skenën e Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së për të promovuar një hartë të “Lindjes së Mesme të re”, me qendër Izraelin.
Palestinezët janë vetëm dy për qind e botës arabe, tha ai por dy javë më vonë, Hamasi sulmoi, duke shkatërruar planet e Netanyahut.
Netanyahu dhe mbështetësit e tij janë përpjekur të mos fajësojnë atë për sulmet e 7 tetorit.
Kryeministri, argumentojnë ata, u mashtrua nga shefat e sigurisë dhe inteligjencës, të cilët nuk arritën ta përditësonin atë në një alarm të minutës së fundit se diçka e dyshimtë po ndodhte në Gaza.
Në asnjë rrethanë dhe në asnjë fazë nuk u paralajmërua kryeministri Netanyahu për qëllimet e luftës të Hamasit”, shkroi zyra e Netanyahu në Tëitter disa javë pas sulmit.
Por Netanyahu është përgjegjës për atë që ndodh në Izrael. Politika e tij e pamatur e paraluftës për ndarjen e izraelitëve e bëri vendin të rrezikuar, duke tunduar aleatët e Iranit për të goditur një shoqëri të përçarë, raporton abcnews.al.
Poshtërimi i palestinezëve nga Netanyahu ndihmoi radikalizmin të lulëzonte. Nuk është rastësi që Hamasi e quajti operacionin e tij “përmbytja e Al Aksa” dhe i portretizoi sulmet si një mënyrë për të mbrojtur al Aksa nga një pushtim hebre. Mbrojtja e vendit të shenjtë mysliman u pa si një arsye për të sulmuar Izraelin dhe për t’u përballur me pasojat e pashmangshme të tmerrshme të një kundërsulmi të IDF.
Populli izraelit nuk e ka shfajësuar Netanyahun nga përgjegjësia për 7 tetorin. Partia e kryeministrit ka shënuar rënie në sondazhe dhe vlerësimi për të ka shënuar rënie, megjithëse qeveria ruan një shumicë parlamentare.
Dëshira e vendit për ndryshim shprehet në më shumë sesa thjesht anketa të opinionit publik. Shumë izraelitë janë armatosur me pistoleta dhe pushkë. Pas dekadash rënie graduale, buxheti i mbrojtjes pritet të rritet me afërsisht 50 për qind.
Izraeli është ende duke ndjekur të njëjtën rrugë që Netanyahu e ka udhëhequr prej vitesh. Identiteti i saj tani është më pak liberal, më shumë etnonacionalist dhe militarist.
Slogani “Të Bashkuar për Fitore”, që shihet në çdo cep të rrugës, autobus publik dhe kanal televiziv në Izrael, synon të bashkojë shoqërinë hebraike të vendit. Pakica arabe e shtetit, e cila mbështeti në masë të madhe një armëpushim të shpejtë dhe shkëmbim të të burgosurve, është ndaluar vazhdimisht nga policia të kryejë protesta publike.
Dhjetëra qytetarë arabë janë paditur ligjërisht për postime në mediat sociale që shprehin solidaritet me palestinezët në Gaza, edhe nëse postimet nuk mbështesin ose miratonin sulmet e 7 tetorit.
Ndërkohë, shumë hebrenj liberalë izraelitë ndihen të tradhtuar nga homologët perëndimorë, të cilët, sipas tyre, kanë mbajtur anën e Hamasit. Dhe ashtu si në kohët e paraluftës, pothuajse asnjë hebre izraelit nuk po mendon se si mund të zgjidhet konflikti palestinez në mënyrë paqësore.
E majta izraelite, e interesuar për paqen, tani është pothuajse e zhdukur. Partitë centriste të Gantz dhe Lapid, nostalgjike për Izraelin e vjetër para Netanyahut, duket se ndihen si në shtëpinë e tyre në shoqërinë e re militariste dhe nuk duan të rrezikojnë popullaritetin e tyre duke miratuar negociatat tokë për paqe.
Dhe e djathta është më armiqësore ndaj palestinezëve se sa ka qenë ndonjëherë.
Netanyahu e ka barazuar PA-në me Hamasin dhe ka hedhur poshtë propozimet amerikane për ta bërë atë sundimtar të pasluftës të Gazës, duke e ditur se një vendim i tillë do të ringjallte zgjidhjen me dy shtete, raporton abcnews.al.
Nëse e kaluara është precedent, vendi nuk është plotësisht i pashpresë.
Pas sulmeve të mëdha të mëparshme, opinioni publik izraelit fillimisht u zhvendos në të djathtë, por më pas ndryshoi kurs dhe pranoi kompromise territoriale në këmbim të paqes.
Lufta e Yom Kipur e vitit 1973 përfundimisht çoi në paqe me Egjiptin; intifada e parë, duke filluar nga viti 1987, çoi në marrëveshjet e Oslos dhe paqen me Jordaninë; dhe intifada e dytë, që shpërtheu në vitin 2000, përfundoi me tërheqjen e njëanshme nga Gaza.
Por shanset që kjo dinamikë të përsëritet janë të zbehta. Nuk ka asnjë grup apo lider palestinez të pranuar nga Izraeli ashtu siç ishin Egjipti dhe presidenti i tij pas vitit 1973.
Hamasi është i përkushtuar për shkatërrimin e Izraelit dhe Autoriteti Palestinez është i dobët. Izraeli, gjithashtu, është i dobët: uniteti i tij i kohës së luftës tashmë po plasaritet dhe gjasat janë të mëdha që vendi të shpërbëhet më tej nëse dhe luftimet zvogëlohen.
Në janar, të afërmit e pengjeve hynë në një mbledhje parlamentare për të kërkuar që qeveria të përpiqet të lirojë anëtarët e familjes së tyre, pjesë e një beteje mes izraelitëve nëse vendi duhet t’i jepte përparësi humbjes së Hamasit ose të bëjë një marrëveshje për të liruar robërit e mbetur.
Ndoshta e vetmja ide mbi të cilën ka unitet është kundërshtimi i një marrëveshjeje tokë për paqe. Pas 7 tetorit, shumica e izraelitëve hebrenj kanë rënë dakord se çdo marrëveshje për territor do t’u japë militantëve një pikënisje për masakrën e radhës.
Në fund të fundit, atëherë, e ardhmja e Izraelit mund të duket shumë si historia e tij e fundit. Me ose pa Netanyahun, “menaxhimi i konflikteve” do të mbeten politika shtetërore që do të thotë më shumë pushtim, vendbanime dhe shpërngulje, raporton abcnews.al.
Kjo strategji mund të duket të jetë alternativa më pak e rrezikshme, të paktën për një popull izraelit të plagosur nga tmerret e 7 tetorit dhe të shurdhër ndaj sugjerimeve të reja të paqes.
Por kjo do të çojë vetëm në më shumë katastrofa.
Izraelitët nuk mund të presin stabilitet nëse vazhdojnë të injorojnë palestinezët dhe të refuzojnë aspiratat e tyre, historinë e tyre, madje edhe praninë e tyre.
Ky është mësimi që vendi duhet të kishte nxjerrë nga paralajmërimi shekullor i Dayan. Izraeli duhet të kontaktojë palestinezët dhe njëri-tjetrin nëse ata duan një bashkëjetesë të respektueshme.
/abcnews.al
