Nga Dov S. Zakheim, The Hill
Përktheu: Sonila Backa-abcnews.al
Izraeli dhe Turqia njoftuan edhe një herë, se ata do të përmirësojnë marrëdhëniet e tyre diplomatike. Marrëdhëniet midis dy vendeve nuk kanë qenë kurrë kaq të qëndrueshme, por arriti në një pikë kulminate pas incidentit të vitit 2010 në Mavi Marmara, në të cilin një sulm izraelit në anijen e drejtuar nga Turqia që kërkonte të hynte në Gaza çoi në vdekjen e 10 shtetasve turq.
Turqia ndërpreu marrëdhëniet diplomatike, por i rivendosi ato në vitin 2016, por shkëputi sërish dy vite më vonë. Në çdo rast, marrëdhënieve aktuale turko-izraelite në asnjë mënyrë nuk tregon se po vjen qetësia në Mesdheun Lindor.
Si fillim, ministri i jashtëm i Turqisë, Mevlut Cavusoglu, e bëri të qartë se edhe me rivendosjen e marrëdhënieve të plota, Turqia do të vazhdojë të ruajë mbështetjen e saj të fortë për palestinezët, duke përfshirë Hamasin, armikun e përbetuar të Izraelit, raporton abcnews.al.
Nga ana e tij, Izraeli njoftoi shitjen e sistemit të tij të mbrojtjes ajrore Iron Dome në Qipro, me të cilin, së bashku me Greqinë, planifikon të përfundojë një kabllo energjie nënujore të quajtur Interkoneksioni Euro-Azia deri në vitin 2024. Përveç kësaj, këto tre vende përfunduan në një marrëveshje për ndërtimin e një gazsjellësi lindor të Mesdheut për në Europë duke filluar nga viti 2025.
Nga ana tjetër, Turqia ka qenë gjithmonë armiqësore ndaj këtyre marrëveshjeve trepalëshe dhe pretendimet e saj për fushat e gazit në Mesdheun lindor bien ndesh me ato të Nikozisë.
Për më tepër, Turqia vazhdon të vendosë trupa në Qipron veriore, qeverisë së së cilës ajo e ka njohur vetëm në mënyrë diplomatike.
Rritja e tensioneve me Greqinë
Tensionet edhe një herë po rriten mes Greqisë, partnerit tjetër të ngushtë të Izraelit, dhe Turqisë. Greqia ka akuzuar Turqinë për shkelje të hapësirës së saj ajrore. Më parë këtë javë, Turqia akuzoi Greqinë për ndërhyrje me avionët e saj gjatë një stërvitje të NATO-s; Athina, natyrisht, mohoi pretendimin e Ankarasë, duke pohuar se turqit kishin hyrë në hapësirën ajrore greke pa një njoftim paraprak.
Ka gjithashtu raporte se Ankaraja dhe Jerusalemi po diskutojnë hapjen e një tubacioni të dytë gazi nga fusha Leviathan e Izraelit përmes Turqisë dhe në Europën Jugore si një kompensim për furnizimet me gaz rus.
Ai gazsjellës, natyrisht, do të konkurronte me partneritetin e Izraelit me Greqinë dhe Qipron. Nuk është për t’u habitur, veçanërisht duke pasur parasysh pasigurinë e marrëdhënieve të ardhshme turko-izraelite, disa në Izrael e kundërshtojnë një marrëveshje të tillë, raporton abcnews.al.
Uashingtoni ka mbështetur përmirësimin e marrëdhënieve të Izraelit me Turqinë, por administrata Biden duket se po tërheq mbështetjen fillestare amerikane për gazsjellësin izraelito-greko-qipriot, duke preferuar alternativa “më të gjelbra”.
Kjo nuk e ka penguar Jerusalemin ose partnerët e tij të ecin përpara por marrëdhënia e Uashingtonit me Jerusalemin mund të përkeqësohet nëse siç duket deri më tani arrin një mirëkuptim me Iranin për të rinovuar Planin e Përbashkët Gjithëpërfshirës të 2015-ës, Marrëveshja bërthamore e veprimit (JCPOA).
Bisedimet për JCPOA po përshpejtohen, falë vendimit të Teheranit për t’u tërhequr nga dy nga tre kërkesat e tij kryesore – domethënë, që Korpusi i Gardës Revolucionare të hiqet nga lista terroriste e Amerikës dhe Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) të përfundojë hetimin e saj për gjurmët e armëve bërthamore, material i gjetur në dy vende në 2019.
Mullahët iranianë mund të kenë arritur në përfundimin se duke “pranuar” dy kërkesa që ata e dinin se nuk mund të përmbusheshin kurrë, ata do të pranonin marrëveshjen amerikane për të siguruar që një president i ardhshëm nuk do ta shfuqizojë marrëveshjen, siç kishte bërë më parë presidenti i atëhershëm Donald Trump.
Edhe nëse nuk mund ta marrë atë koncesion, Irani mund të kërkojë lehtësim të shpejtë nga sanksionet amerikane dhe europiane që kanë mbytur ekonominë e tij. Nga ana e tij, ekipi Biden mbetet i etur për të mbyllur marrëveshjen; shumë nga udhëheqësit e saj, duke përfshirë presidentin, luajtën një rol në arritjen e marrëveshjes origjinale, e cila ishte një burim krenarie për administratën Obama.
Është lehtësimi i sanksioneve, po aq sa një bombë bërthamore iraniane, që shqetëson Izraelin dhe partnerët e tij arabë të Gjirit. Marrëveshja e 2015 do të fillojë të hyjë në fuqi vitin e ardhshëm.
Rreziqet për Izraelin dhe SHBA-në
Teherani do të jetë në gjendje të ndjekë programin e tij të armëve pa kufizime, ndërkohë fondet do t’i mundësojnë Iranit të rrisë mbështetjen e tij financiare për Hezbollahun, Hamasin, Houthis dhe milicitë e tjera që kërkojnë të shkatërrojnë Izraelin, të minojnë qeveritë e Gjirit dhe, në përgjithësi, të destabilizojnë një rajon që Uashingtoni shpreson se do të kërkojë më pak vëmendjen dhe burimet e tij dhe të personelit ushtarak.
Izraeli mund të vendosë të godasë objektet bërthamore iraniane, gjë që mund të rezultojë në një luftë të re të madhe në Lindjen e Mesme. Edhe nëse Izraeli zgjedh të përmbahet nga sulmi i Iranit, duke preferuar të vazhdojë luftën e tij klandestine kundër mullahëve, ai mund ta gjejë veten në një luftë tjetër me Hezbollahun.
I mbështetur nga një rritje e re e inkurajimit dhe mbështetjes financiare iraniane, grupi militant libanez mund të zgjedhë të sulmojë qytetet izraelite. Uashingtoni më pas do ta gjente veten përsëri në Lindjen e Mesme, edhe pse duhet të vazhdojë t’i kushtojë prioritet më të lartë si kërcënimit nga Kina ashtu edhe agresionit rus kundër Ukrainës.
Akti i Rishikimit të Marrëveshjes Bërthamore të Iranit i vitit 2015 kërkon që administrata Biden t’i mundësojë Kongresit të rishikojë çdo marrëveshje bërthamore me Iranin dhe zyrtarët e administratës kanë theksuar angazhimin e tyre për ta bërë këtë.
Megjithatë, deri më tani, ka pasur pak komunikim në lidhje me negociatat. Shtëpia e Bardhë duhet të veprojë shpejt për të informuar Kongresin dhe duhet të tregojë kujdes përpara se të marrë ndonjë sipërmarrje me Iranin që mund të rezultojë në paqëndrueshmëri edhe më të madhe në Mesdheun Lindor sesa tani.
/abcnews.al
