Komuniteti bektashian, i cili u persekutua nga Ataturku në Turqi dhe nga Hoxha në Shqipëri, ka një marrëdhënie të veçantë me kryeministrin Rama, i cili tani dëshiron t’i sigurojë një Selinë të Shenjtë për të kombinuar fenë dhe demokracinë.
Kupola e tempullit të madh, Odeonit, qëndron mes malit të Dajtit dhe blloqeve të Tiranës së vjetër komuniste. Përpara një Kurani disa shekullor, Baba Mondi u ofron vizitorëve të tij çaj, kafe dhe raki, grappa e Ballkanit, në atë që mund të bëhet shteti më i vogël në botë, një lloj “Vatikani mysliman”.
Kurani thotë: pini dhe hani çfarë të doni, por mos e teproni. E jona është feja e paqes dhe e përparimit”, buzëqesh i qetë ky ish-oficer i ushtrisë shqiptare, i lindur Edmond Brahimaj, 64 vjeç, besimtar mysliman i cili që nga viti 2011 ka qenë udhëheqës shpirtëror i bektashinjve, një komunitet sufi që bashkon islamin me misticizmin dhe predikon një version liberal të fesë së Muhamedit: pa ndalim të pirjes së alkoolit, pa imponim të veshjeve, barazi gjinore, po ndaj divorcit, jo abortit por pa kufizime”, feja u nda nga politika. Dhe njeriu në qendër: “Ai që njeh veten, njeh Zotin”.
Kryeministri, anëtar i listës shqiptare, tani kërkon t’i japë sovranitetin shtetëror urdhrit bektashi në ato hektarë tokë të kultivuar me livadhe, ullinj trëndafili, ku vishinjtë bardhshkurre presin kureshtarë e besnikë dhe dy ditë në javë tërhiqen. te tege për ritualet e fshehta, ato të rezervuara vetëm për klerikët.
Avokatët e Ramës po punojnë për të përcaktuar projektin, Baba Mondi lëviz me kujdes: “Nuk do të jemi si Vatikani. Ne nuk do të kemi roje zvicerane apo ushtri, nuk duam të ngremë mure apo të vizatojmë kufij, ne duam njohje ligjore sepse tani për tani jemi thjesht një OJQ”. Do të thotë të jesh në gjendje të lëshosh pasaporta dhe të kesh një status diplomatik që i lejon bektashinjve të vendosin marrëdhënie autonome me vendet dhe komunitetet e tjera fetare. Me një fjalë: të ketë më shumë ndikim. Gjithmonë brenda kufijve të ligjit shqiptar”, sqaron Ana, flokët e gjatë që i rrëshqiten mbi kostum të zi, taka stiletto dhe një fije.
Ai e përqafoi bektashizmin disa vite më parë, pas një periudhe të vështirë, dhe tani përfaqëson zërin e tij të ri në Bruksel: “Ne ndajmë vlera dhe parime të përbashkëta për të drejtat e njeriut me Evropën”.
I lindur në shekullin e 13-të, bektashizmi ishte feja e elitës ushtarake osmane, e përhapur në të gjithë Azinë Perëndimore. Kur Ataturku themeloi Republikën laike të Turqisë, në fillim të shekullit të njëzetë, bektashinjtë ikën në Shqipëri, duke marrë pjesë në “pranverën shqiptare”, në rezistencën kundër perandorisë: nëpër manastiret e tyre, tege, qarkullonin fshehurazi librat të shkollës në gjuhën shqipe.
Projekti është pjesë e planit të përgjithshëm të modernizimit të vendit, për ta bërë atë një lloj Dubai të Ballkanit. Vetë teqeja u dha strehë hebrenjve: në fund të Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria ishte një nga vendet e pakta evropiane me një komunitet hebre më të madh se ai që priste para konfliktit. Me komunizmin erdhi nata: në kohën e diktaturës së Enver Hoxhës, bektashinjtë u ndaluan dhe u persekutuan, u sekuestruan pronat, u shkatërruan teqeja, por ata rezistuan në mënyrë klandestine.
Drita e muzgut hyn nga dritaret e tempullit, dymbëdhjetë si dymbëdhjetë hoxhallarët, duke ndezur kadifetë e kuqe dhe arabeskat. I mbështjellë me një tunikë të gjelbër, mjekra e tij e gjatë dëshmon i shkëputur nga gjërat e kësaj bote, Baba Mondi duket se i kthehet me dhimbje asaj të shkuare: <<Kemi falur në fshehtësi, duke i maskuar mbledhjet si ditëlindje apo festa fëmijësh dhe kështu i kemi ruajtur traditat”. Gjon Pali II ishte Papa i parë që kaloi kufijtë e Shqipërisë pas rënies së regjimit të fundit stalinist në Evropë.
“Ai tha se po të mos kishte pasur bektashi nuk do të kishte mbetur asnjë shqiptar”, kujton kleriku që ka një ide të saktë të islamit politik: “Nëse feja përzihet me politikën dhe biznesin, nuk është më fe. Po, është fuqi.”
Sot llogaritet se 5 deri në 10% e popullsisë shqiptare janë bektashi. Propozimi i Ramës ka marrë mbështetje, edhe nëse disa e kanë cilësuar si një tjetër marifet publicitar të kryeministrit dhe disa të tjerë kanë ngritur mburojat: ashtu si përfaqësuesit e komunitetit sunit, shumica në vend, njihet edhe për moderimi dhe bashkëjetesa laike me katolikët dhe ortodoksët. Shteti ynë është Shqipëria dhe ne jemi të vetmit përfaqësues të fesë islame”, pohoi myftiu Bujar Spahiu.
Ferdinand Samarxi, një ekspert fetar, i shikon gjërat nga një këndvështrim tjetër: “Ideja e Ramës është t’i japë një përgjigje strategjike ekstremizmit në rritje globale dhe intolerancës fetare duke promovuar një interpretim paqeje të Islamit”.
Empatia mes kryeministrit dhe Baba Mondit lindi në vitin 2015, kur kleriku i propozoi ata të merrnin pjesë së bashku në funeralin e viktimave të sulmit islamik në Charlie Hebdo, në Paris. Që atëherë, Rama është përpjekur të ndryshojë Tiranën, duke e zbukuruar qendrën me kulla të projektuara nga arkitektë yje, sheshe për këmbësorë, shtigje biçikletash dhe ambicien për ta bërë atë një Dubai të Ballkanit, një destinacion për turizmin ndërfetar. Udhëheqësi bektashi u takua me papë dhe kardinalë, imamë, rabinë, presidentin izraelit – takim që i dha atij akuzën se ishte në shërbim të “sionistëve” – ai e theu.
Gardhe jo gjithmonë duke fituar simpati. Jo ata të bektashinjve turk, për shembull, që pretendojnë ekskluzivitet mbi komunitetin dhe thonë se janë kundër një shteti të bazuar në besim. Disa javë më parë Erdogan erdhi në Tiranë për të inauguruar një xhami të re sunite.
Shqipëria e vogël mes orekseve të mëdha. Rama, megjithatë, nuk tërhiqet: sufijtë bektashi nuk kanë shtete të fuqishme pas tyre dhe në shumë vende janë ende të persekutuar, një shtet do të ishte një garanci mbijetese për ta./La Repubblica
