Nga redaktori i Gazetës Gjermano Perëndimore “Der Spiegel”, Fritjof Meyer
Vendi është komunist, por pothuajse askund, madje as në Amerikën e Ronald Reganit, nuk janë publikuar karikatura kaq të egra, si të Brezhnevit ashtu edhe të Maos. Heroi kombëtar Skënderbeu, emrin e të cilit mban emrin sheshi qendror në kryeqytetin Tiranë, një klub futbolli dhe një pije alkoolike. Ai ishte një katolik praktikant, i cili u zgjodh nga Papa, për të udhëhequr një kryqëzatë në Tokën e Shenjtë. Por katolicizmi, si çdo praktikë tjetër e fesë, dënohet me ligj edhe posedimi i Biblës, dënohet me vdekje, me pushkatim. Marrja e kredive të huaja, është e ndaluar me kushtetutë. Megjithatë, 200 milionë dollarë erdhën në vend nga Bashkimi Sovjetik, dhe madje, pesë miliardë – sipas Pekinit – nga Kina.
Dhe kur njerëzit në këtë vend votuan tre vjet më parë, çdo qytetar i jepte votën e tij partisë shtetërore, saktësisht 100 për qind (në Republikën Demokratike Gjermane, ishte vetëm 99,86 për qind, në qershor 1981). Një, votues i vetëm me të drejtë vote, nuk e ushtroi të drejtën e tij, për të votuar.
Shefi i madh i Shqipërisë, është një intelektual që ka pasur përvojën e tij arsimore në Francë. Ai sillet si feudal. Fakti që subjektet e tij, tundin kokën kur bien dakord, por tundin kokën dhe thonë “po”, kur nënkuptojnë “jo”, konsiderohet një relike nga Orienti.
Në Shqipëri, ku njerëzit ende i bëjnë homazhe Jozef Stalinit – edhe pse monumenti i tij, tani qëndron në një vend ku nuk bie kurrë rreze dielli – në Shqipëri, ku propagandohet jeta e thjeshtë, por në të njëjtën kohë, zyrtarët dhe familjet e tyre shkojnë tek një fisnik, Shtëpiza e Gjuetisë (Hoteli i Gjuetisë në periferi të Lezhës, shënimi ynë), që dikur shërbente si strehë për fashistin Italian, Kontin Ciano – në Shqipëri gjithçka është ndryshe.
2.7 milionë banorët nuk e quajnë veten as shqiptarë, por “Skipetaren” (“Bijtë e shqiponjave”), siç e thoshte tashmë, Karl May. Prandaj, shteti i tyre, quhet “Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë”. Dhe krahasuar me Republikën Demokratike Gjermane e rrethuar me mure, ai është shteti më i izoluar në botë, në Adriatik dhe megjithatë, ai duket si në një planet tjetër.
Hyrja në rajonin malor të paarritshëm, është e mundur vetëm në një pikë kufitare në veri, në liqenin gjysmë-jugosllav, gjysmë shqiptar të Shkodrës dhe nëpërmjet aeroportit të vogël të Rinasit në perifierinë e kryeqytetit të Tiranës, ku një avion çekosllovak ose gjermano-lindor, mbërrin dy herë në javë dhe “Olympic Airways” greke, që janë “ulur” dikur.
Delegacionet e vizitorëve, të zgjedhur me dorë nga misionet diplomatike të Shqipërisë në vendet e huaja (vizat individuale nuk janë të disponueshme), duhet t’i nënshtrohen kontrolleve rigoroze: Në deklaratën doganore, kërkohet marka e kamerës dhe çdo gjë që është sjellë me vete, si dhe një orë dore, apo dhe orën me zile, si dhe për revistat dhe librat që janë sjellë individualisht. Deklarata e përmbajtjes që do të listohet; Ndalohet rreptësisht importimi i Biblës, ose literaturës tjetër fetare.
Fëmijët e vendit, të mbajtur me kujdes larg tundimeve, nuk duhet të terrorizohen nga konsumi i lartë, të shpërqendrohen nga idetë e huaja ose – ndaj të cilave ata me sa duket, janë veçanërisht të ndjeshëm – të ekspozohen sërish ndaj besimit te perënditë e vjetra. Ata gjithashtu nuk duhet të njohin ndonjë modë të huaj e të panjohur, që mund t’i irritojë papritur.
Kjo është arsyeja pse mysafiri i huaj nuk lejohet të veshë një fund mini ose maxi, ose pantallona tepër të gjera, ose të ngushta lëkure dhe për emigrantët meshkuj, flokët e gjatë femërore dhe mjekra e plotë, janë të ndaluara: “Pjesa midis veshit dhe mjekrës, duhet të jetë pa mjekër”, rekomandon një fletë-palosje. (fq. 147)
Jo shumë kohë më parë, në aeroport, një berber qëndronte gati për të shkurtuar “dhunuesit” e këtij rregulli – në një dhomë ngjitur. Më në fund, Karl Marksi dhe Friedrich Engels, varen në sallën e pritjes, me faqet dendur të rritura, nga mustaqet e mjekra e gjatë.
Në qoshet e fshehura të qytetit të vjetër, të kryeqytetit Tiranë, i huaji shfaqet shpesh, si i huaji i parë në dekada – e shikon me kuriozitet të jashtëzakonshëm, pa e kthyer kokën, pastaj kalon rrugën e tij, por e shikon vetëm nga cepi i syrit. “Skipetarët”, nuk u përgjigjen përshëndetjeve, tërhiqen nga biseda të shqetësuar dhe fëmijët që tundin duart duke përshëndetur, marrin një shuplakë në dorë, nga nëna e tyre.
Një pritje e veçantë për vizitorët pa ftesë në Shqipëri, është paralajmëruar tashmë në aeroportin e Tiranës: rreth pistës, vendi ku si kudo në Republikën e “Skipetarit”, është me pika dhe të veshura me hemisfera të vogla prej betoni, të hapura nga pas. Front: bunker kundër një armiku të mundshëm.
Ka me dhjetëra të tilla në fusha dhe oborre shkollash, në kryqëzimet e rrugëve dhe në majat e maleve. Ashtu si lia e dhenve, e gjithë “Republika Popullore Socialiste Skipetare”, është e mbuluar nga dhjetëra mijëra ndërtesa të stilit komunist.
Shërbimi i detyrueshëm ushtarak prej tre vitesh, plus një muaj në çdo vit pasardhës, zbatohet si për meshkujt. Përshëndetja ushtarake, është grushti i ngritur, bazuar në modelin e Shoqatës Gjermane të Luftëtarëve të Frontit të Kuq, të epokës së Vajmarit. Kushtetuta parashikon dënimin me vdekje, për dorëzimin tek armiku, në kohë lufte.
Deri më tani, që kur janë ndërtuar tre vjet më parë, bunkerët kanë “trembur” çdo kundërshtar. Në disa raste betoni, tashmë po shkërmoqet, në të tjera lulet po rriten nga humusi, që është grumbulluar për maskim. Vetëm zinxhirët e bunkerit në aeroport, nën pemët e mollëve, janë të zëna nga ushtarët.
“Ju prisni,” shpjegon Aleks Buda, historian i sofistikuar dhe president i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, me kuptim dhe në të njëjtën kohë shpërfillës, për këtë masë paraprake unike.
Ata janë duke pritur – dhe për arsye të mira: “Gjatë gjithë historisë së saj, Shqipëria ka qenë gjithmonë një pre e fqinjëve të saj, një zonë tranziti për njerëzit e fuqishëm nga të katër anët – grekët dhe romakët, hunët dhe ostrogotët, normanët dhe sllavët, bizantinët dhe turqit, të cilët u përzien me ilirët ekzistues dhe u imponuan fetë e tyre – veçanërisht të suksesshëm rezultuan turqit, të cilët qëndruan me shekuj dhe i prenë shqiptarët nga Evropa, ashtu siç i prenë tatarët dikur rusët ose, siç i prenë komunistët tani, shqiptarët.
Shqipëria përndryshe ksenofobike e komunistëve, e lejoi veten të industrializohej fillimisht nga Bashkimi Sovjetik, pastaj nga Kina dhe tani e ka prishur me të dy superfuqitë e kuqe, me fqinjin, Jugosllavinë komuniste, gjithsesi – grindjet ballkanike në të cilat një luftë botërore, mund të ndizet sërish, siç e ka parashikuar tashmë një film televiziv italian.
Irredenta e Shqipërisë, rajoni i Kosovës i populluar me shqiptarë, por pjesë e Jugosllavisë, ka qenë në revoltë të hapur kundër dominimit sllav, prej muajsh.
Nëse do të shpërthente lufta midis dy shteteve ballkanike, Bashkimi Sovjetik, mund të përdorte mundësinë për të ndërhyrë si arbitër dhe për të përparuar në Adriatik – dhe në proces të rimarrë në zotërim katër nëndetëset sovjetike, që ndodhen në portin ushtarak shqiptar të Vlorës, (tashmë pjesë e atij shteti të vogël), thjesht u komandua, kur u nda me Moskën në 1961.
Atëherë “imperialistët” në Kremlin, të cilët lideri i partisë shqiptare, Enver Hoxha i akuzon për “luftënxitës”, me synimin e dominimit botëror, më në fund do të kishin fituar bazën në Mesdhe, (Pashalimanin), që Rusia e ka dëshiruar prej shekujsh, pikërisht përballë Italisë.
Sugjerimi se prania e Flotës së Gjashtë Ushtarake të SHBA-së, mund të mbrojë edhe Shqipërinë nga zhvillime të tilla, pothuajse çon në shembjen e botëkuptimit të një drejtori fabrike, (krenarie kombëtare), të trajnuar në Republikën Demokratike Gjermane: ndihma ushtarake nga jashtë, veçanërisht e pa kërkuar, është e paimagjinueshme për të.
Që kur vendi i saj u bë shumë i shtrenjtë për udhëheqësin sovjetik, Hrushovin, 20 vjet më parë dhe gjithashtu për kinezët tre vjet më parë, Shqipëria ka jetuar në izolim të plotë dhe të lumtur nga mjedisi.
Shteti i çuditshëm me madhësinë e Belgjikës, është anëtar i OKB-së, por u largua nga ‘Traktati i Varshavës’ pa u ndëshkuar, gjatë pushtimit sovjetik të Pragës në 1968. Shqipëria është i vetmi shtet evropian, që nuk ka nënshkruar Deklaratën e Helsinkit, për Sigurinë dhe Bashkëpunimin e vitit 1975, as Traktatin e Mospërhapjes së Armëve Bërthamore.
Nuk ka marrëdhënie diplomatike me Uashingtonin dhe Moskën, as me Bonin, të cilin Tirana e ka parë së fundmi, si një dështim. Ky është i vetmi vend në botë, që ende i ngre monumente Stalinit dhe që gjithashtu praktikon me zell stalinizmin. Por në ndryshim nga pjesët e tjera të botës, ku eksperimente të tilla janë braktisur, stalinizmi funksionon shumë mirë këtu, të paktën për momentin:
Një vend i rregullt, fusha të kultivuara mirë, njerëz të ushqyer mirë, të cilët edhe pse modestë, jetojnë në lartësinë e tyre. Standardet sipas standardeve, të të rinjve të sotëm të iluminuar, prodhojnë një standard të përshtatshëm jetese, krejtësisht të pavarur.
Kjo është – e ngjashme me Korenë e Veriut – një mbretëri e ëndrrave të “të Gjelbërve”, ku nuk ka makina private, ku policia rrugore në “Sheshin Skënderbej”, pothuajse vetëm drejton çiklistët dhe kalimtarët, ku sipas kushtetutës, nuk vendoset taksa dhe ku autobusët (të mbipopulluar) janë tarifa zero, pse jo, pasi gjithçka është e shtetit gjithsesi?
Fermerët nuk kanë as kopshte private, 200 metra katrorë si në Kinë apo dy hektarë, si në Bashkimin e Republikave Socialiste Sovjetike; Ka ende ferma private individuale në male, por sipas Hoxhës (Enver), ato; “hap pas hapi po zhduken dhe po shuhen”.
E gjithë toka, e gjithë bagëtia, të gjitha instrumentet e prodhimit, i përkasin shtetit, i cili dënon vjedhjen e pasurisë së tij, me të paktën katër vjet burg, ndërsa vjedhja e privatëve, dënohet me të paktën një muaj burg.
Në fund të fundit, të gjithë njerëzit i përkasin shtetit dhe partisë së tij të vetme. “Partia”, – thotë Hoxha, – “orienton dhe kontrollon të gjithë, ajo kërkon llogari nga të gjithë”! “Ferma e kafshëve”, e George Orwell, është bërë realitet këtu më parë. Enver Hoxha, tani 73 vjeç, i rizgjedhur në detyrë nga partia e tij në fillim të muajit, fitoi pushtetin mbi shqiptarët në moshën 36-vjeçare, kur Roosevelt, Churchill, Hitleri dhe mentori i Hoxhës, Stalini, ishin ende në detyrë.
I biri i një tregtari muhamedan rrobash nga Gjirokastra (Jugu i Shqipërisë), ku njerëzit flasin dialektin toskan – sot gjuha zyrtare kombëtare – filloi karrierën e tij: Me një bursë qeveritare, ai filloi studimet në Shkencat e Natyrës në Francë, ku thuhej se shkruante edhe artikuj për organin e Partisë Komuniste “Humanite” dhe “Jura”, në Belgjikë. Atje u bë sekretar i ambasadës. Por për shkak të artikujve të tij me frymë komuniste, ai u pushua nga puna dhe u kthye në Shqipëri në vitin 1936, ku sundonte Mbreti i vetëshpallur, Zogu.
Hoxha dha mësime frëngjishte në gjimnazin e Korçës. Kur italianët pushtuan Shqipërinë, në pranverën e vitit 1939 (pa rezistencë të madhe), Hoxha hapi një dyqan duhani në Tiranë, (Kinkaleri “Flora”, shënimi ynë), nga ku thuhet se komplotoi kundër pushtuesit.
Një foto e atyre ditëve që qëndron e varur në shtëpinë ku ka lindur në Gjirokastër, e shfaq atë si ; “dandy provincial në Breeçe”, me një pistoletë në brez dhe një cigare rastësisht në dorë.
Më në fund, më 8 nëntor 1941, një ditë pas paradës së famshme revolucionare përballë Stalinit në Moskën e rrethuar, Hoxha themeloi Partinë Komuniste të Shqipërisë, në grykat e Ballkanit dhe bashkë me të, grupin e tij luftarak, i cili shpejt mori ndihmën perëndimore: Komanda anglo-amerikane në Bari, tani e tutje, nuk mbështeste më nacionalistët, fetarët dhe anarko-partizanët, por komunistët e partizanët e Hoxhës.
Pas ndërrimit të frontit të Italisë në vitin 1943, erdhën gjermanët, të cilët hodhën në erë portin e Durrësit dhe në bodrumin e tyre të torturave në Gjirokastër, shkruajtën parullën: “Zoti Hoxha që është me ne, sot kërkon dy miliardë dollar, plus interesa, nga Boni dhe thesari i arit të Zogut, të depozituar në Mbretërinë e Bashkuar, në bankat e Londrës”. Në rastin e Italisë, Hoxha u kënaq me dëmshpërblime prej 2.6 milionë dollarësh.
Kur gjermanët u tërhoqën përsëri në fund të vitit 1944, 200 komunistët e Hoxhës, morën pushtetin dhe gjeneral-koloneli i tyre i vetë-emëruar Enver Hoxha, e emëroi gjithashtu veten, edhe kreun e përkohshëm të qeverisë.
Komunistët konsideroheshin të pabesueshëm kombëtarisht; Ata kishin rënë dakord, për një zgjidhje të pasluftës me shokët e tyre jugosllavë, nga mbështetja e të cilëve, vareshin në luftën kundër italianëve dhe gjermanëve. Më pas, krahina shqiptare e Kosovës, duhej t’u kthehej serbëve, të cilëve u përkiste që nga viti 1913, që nga themelimi i Shqipërisë, në rrënojat e Perandorisë Osmane.
E turpshme për Hoxhën dhe shokët e tij: pushtuesit italianë kishin treguar më shumë respekt për ndjenjën kombëtare të të pushtuarve, sesa partizanët shqiptarë, dhe kishin bashkuar koloninë e tyre të Shqipërisë, me krahinën e saj lindore të Kosovës. Por Hoxha ishte – të paktën në atë kohë – jo nacionalist, mbi të gjitha, ai dinte të vlerësonte drejt realitetet dhe mundësitë e tij.
Megjithatë, katër vjet më vonë, shokët e tij jugosllavë, e falënderuan keqas, për sakrificën e tij: Tito e zgjeroi territorin e tij në Perandorinë Sllave të Jugut, për të cilën Bullgaria, kishte rënë dakord tashmë. Tani duhet të lidhet edhe Shqipëria.
Pastaj Stalini – i cili kishte frikë nga një federatë e fuqishme, komuniste dhe e pavarur ballkanike – shpëtoi Hoxhën, u prish me Beogradin, dhe iu afrua Tiranës.
Me ndihmën e Stalinit dhe më vonë të Maos, Hoxha nuk e rifitoi Shqipërinë lindore, por bëri që Shqipëria perëndimore, të “lulëzonte”, Republikën e tij Shqiptare.
Ai kishte gjetur një peizazh malor të shkretë dhe të izoluar në të cilin hajdutët dhe shenjtorët myslimanë, jetonin të ngjashëm me Mübaregun e Karl May-it, në të cilin klanet kryenin gjakmarrjen e tyre përkatëse ndër breza (kjo është arsyeja pse fermat e tyre të fortifikuara, ishin shumë larg), ku njerëzit jetonin me qull misri dhe rrallë mund të përballonin një vakt me mish, dhe ku malaria zvarritej, nga kënetat në bregdet.
Sot kënetat janë tharë dhe malaria është zhdukur. Çdo skrap toke e përdorshme, kultivohet me kujdes – dhe kjo është gjëja më e mirë që mund të thuhet, për një vend në zhvillim.
Aty ku është korrur misër dhe speca, tokën tashmë e kanë lëruar me parmendën prej druri apo traktorët kinezë. Shumë male janë me tarraca, sipas modelit kinez. Tregjet shesin domate, speca, pjepër dhe mollë e, nuk sheh asnjë radhë blerësish; Kasapi shet porcione të para-paketuara mishi dhe shpendë.
Gruri për bukën, nuk ka më nevojë të importohet për pesë vjet. Një rrjet rrugësh të asfaltuara, lidh fshatrat dhe qytetet, dhe hidrocentralet përdorin energjinë e lumenjve malorë. Shqipëria është elektrifikuar plotësisht për njëmbëdhjetë vjet dhe tani energjia elektrike, eksportohet në Greqi dhe Jugosllavi.
Shumë burime minerale, të zhvilluara fillimisht nga pushtuesit italianë, sjellin valutë në rajonin malor: krom, bitum, bakër dhe akoma më fitimprurëse falë një fabrike të ndërtuar nga kinezët, tela bakri. Vëllimi i tregtisë me Republikën Federale (1980: 54 milionë marka) u dyfishua këtë vit.
Vendi prodhon tani tekstile, plastikë, plehra, letër dhe pajisje radioje. “Sabotazh”, shpjegon një zyrtar dhe kështu e vlerëson edhe vonesën e ndërtimit të një termocentrali nga kinezët./ Memorie.al
