Nga Suzanne Lynch, Politico.eu
Ka shumë arsye që liderët perëndimorë të mos e pëlqejnë Recep Tayyip Erdogan. Gjatë sundimit të tij 20-vjeçar në krye të politikës së vendit të tij, presidenti turk ka burgosur gazetarë dhe figura të opozitës, ka shtypur dhunshëm protestuesit dhe ka menaxhuar në mënyrë të mjerueshme ekonominë.
Në frontin e politikës së jashtme, ai është afruar me Rusinë, ka nisur një inkursion në Siri dhe ka përdorur veton për të bllokuar anëtarësimin e Suedisë në NATO në një moment kritik për aleancën.
Për shumë politikanë europianë, Erdogani ka qenë një anë e dobishme e politikës, duke lejuar BE-në të përjashtojë në mënyrë legjitime çdo diskutim serioz me Ankaranë për anëtarësimin.
Sjellja e tij gjithnjë e më e papranueshme teksa ka burgosur kundërshtarët politikë dhe ka kundërshtuar normat e sundimit të ligjit i ka dhënë BE-së mbulimin politik për të shmanguar këtë çështje.
Një ndryshim i regjimit mund ta ndryshojë këtë dinamikë.
“Ajo që kemi parë gjatë viteve të fundit është se Turqia dhe BE-ja lëvizin në drejtime të kundërta,” tha Selim Kuneralp, një ish-ambasador turk në Bashkimin Europian.
“Turqia nën udhëheqjen e Erdoganit është larguar nga vlerat europiane; procesi i anëtarësimit ka ngecur dhe idea që Turqia të bëhet anëtare e Bashkimit Europian nuk është më një objektiv i besueshëm.”
Historia e marrëdhënieve BE-Turqi daton prej më shumë se 60 vitesh. Në vitin 1959, Turqia aplikoi për asociim me Komunitetin Ekonomik Europian, pararendës i BE-së, duke çuar në nënshkrimin e Marrëveshjes së Ankarasë në 1963, raporton abcnews.al.
Ndërsa një seri grushtesh shteti dhe paqëndrueshmëria ekonomike dhe politike e vendosën çështjen e integrimit Turqi-BE në prapavijë, deri në vitet 1980 procesi i pranimit ishte kthyer në rrugën e duhur.
Në vitin 1987, Turqia aplikoi për t’u anëtarësuar në Komuniteti Ekonomik Europian. Një dekadë më vonë iu dha statusi i kandidatit dhe vendi filloi të ndërmarrë hapa të rëndësishëm për të përmbushur kriteret e anëtarësimit të përcaktuara nga BE.
Pikërisht në këtë kohë Erdogan erdhi në pushtet. Më pas, si një udhëheqës reformist i Partisë së re për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP), ai foli për pluralizëm, demokraci dhe harmoni, madje duke hapur bisedimet e paqes me grupin kurd PKK.
Ai filloi të punojë, duke miratuar reforma që e afruan Turqinë më pranë përmbushjes së kritereve të BE-së, si ndryshimi i ligjeve rreth ushtrisë së vendit.
(Edhe pse u vlerësuan nga Komisioni Europian në atë kohë, ato ndryshime në fakt përgatitën terrenin që Erdogani të merrte më shumë kontroll mbi ushtrinë më vonë), raporton abcnews.al.
Pas një periudhe të shkurtër muaji mjalti, marrëdhëniet me Brukselin u përkeqësuan shpejt. Erdogan u bë gjithnjë e më i frustruar me ritmin e anëtarësimit në BE; disa vende anëtare e bënë të qartë se ata nuk ishin të prirur për të pranuar Turqinë në bllok.
Një numër çështjesh janë fajtorë për përkeqësimin e marrëdhënieve, me të dyja palët që drejtojnë gishtin nga tjetra. Vendimi i BE-së për të pranuar Qipron në 2004 ka qenë një pikë e vazhdueshme përplasjesh.
Turqia ka pushtuar pjesën veriore të ishullit që nga viti 1974. Pastaj ishte efekti Sarkozy. Në vitin 2011, presidenti francez bëri një vizitë të shkurtër prej 5 orësh në kryeqytetin turk. Duke përtypur çamçakëz në mënyrë të pahijshme kur mbërriti në Ankara, mesazhi i tij ishte i qartë: anëtarësimi turk në BE ishte një jo për Francën.
Zyrtarë të shumtë i thanë POLITICO-s se kjo vizitë ishte një pikë kthese për Erdoganin. Nga ana tjetër e marrëdhënies, ishte kthesa autoritare e Erdoganit ajo që i dha fundin përsepektivave për anëtarësimin e vendit në BE, raporton abcnews.al.
Shtypja e tij brutale e protestave të Parkut Gezi në 2013 parashikoi një përgjigje edhe më drakoniane ndaj një përpjekjeje të dështuar për grusht shteti në vitin 2016. Erdogan burgosi dhjetëra mijëra njerëz, më pas forcoi pushtetin e tij në një referendum kushtetues në 2017.
Në mënyrë të veçantë, ashpërsia e tij u përball me kriteret e Kopenhagës, kushtet që duhet të përmbushë çdo vend që dëshiron të anëtarësohet në BE, dhe të cilat përfshijnë masa mbrojtëse rreth sundimit të ligjit, të drejtave të njeriut dhe mbrojtjes për pakicat.
Një deklaratë e Këshillit Europian në vitin 2018 se negociatat e pranimit të Turqisë “kanë mbetur në vend”, shkaktoi edhe më shumë zemërim. Pyetja në lidhje mbi marrëdhëniet BE-Turqi është nëse kjo do të ndryshojë pasi turqit të votojnë të dielën.
Zgjedhjet, që dikur shiheshin si humbje të Erdoganit, janë bërë një nga testet më të mëdha të karrierës së tij politike, me sondazhet që e tregojnë atë kokë më kokë me opozitën e udhëhequr nga Kiliçdaroglu.
Një ndryshim në qeveri ka të ngjarë të afrojë partneritetin midis Turqisë dhe Perëndimit. Kılıçdaroğlu ka thënë se dëshiron të rifillojë procesin e anëtarësimit në BE dhe do të angazhojë Turqinë të respektojë vendimet e Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut, një tjetër qasje ndryshe nga Erdogan.
Uashingtoni nuk e ka shprehur qartë dëshirën e tij për një ndryshim të qeverisë në Turqi, një anëtare e rëndësishme e NATO-s. Në vitin 2019, Joe Biden, në atë kohë një kandidat presidencial, tha se SHBA duhet të mbështesë liderët e opozitës turq “për mposhtur Erdoganin”. “Ai duhet të paguajë një çmim për autoritarizmin e tij”, tha presidenti i ardhshëm i SHBA në një intervistë.
Lindenstrauss parashikoi një “atmosferë më të mirë” midis Brukselit dhe Ankarasë nëse Kılıçdaroğlu vjen në pushtet. Blloku i opozitës me gjashtë parti ka sinjalizuar se dëshiron të rivendosë marrëdhëniet me BE-në dhe do të lëvizë për të anuluar disa nga masat e Erdoganit që ishin në kundërshtim me kriteret e Kopenhagës, si kthimi në një sistem parlamentar dhe jo presidencial.
Por çështjet themelore, më e rëndësishmja Qiproja, por edhe perspektiva e një popullsie të madhe, relativisht të varfër që t’i bashkohet bllokut nënkupton që Europa nuk është e gatshme t’i hapë derën, raporton abcnews.al.
Edhe pse pak do ta thonë publikisht, shumë vende janë gjithashtu të kujdesshme për të lejuar anëtarësimin e një vendi me shumice myslimane si Turqia.
Lindenstrauss tha se ajo mund të imagjinonte përparim në çështje si liberalizimi i vizave ose një përditësim i bashkimit doganor midis BE dhe Turqisë, i cili ka ekzistuar që nga viti 1995, por ndoshta jo shumë përtej kësaj.
“Unë bashkohem me skeptikët duke thënë se mendoj se problemet e anëtarësimit të Turqisë në BE ekzistonin përpara kthesës autokratike të Erdoganit,” tha ajo.
İlke Toygür, një bashkëpunëtor i lartë me CSIS, një institut kërkimi, tha se modernizimi i marrëveshjes së asocimit midis dy palëve është një mënyrë për të rigjallëruar marrëdhëniet.
“Në vend të kësaj, politikëbërësit e BE-së duhet të miratojnë një kuadër më të përshtatshëm institucional,” tha ajo.
Ajo sugjeroi se të dy palët mund të përfitojnë nga një marrëveshje shoqërimi si ajo që BE ka me vendet e tjera që filluan procesin e pranimit kohët e fundit.
Një marrëveshje e rinovuar mund të përfshijë çështje si veprimi i klimës, migrimi dhe tregtia, dhe do të përmirësonte marrëdhëniet me Brukselin, duke zbutur rrugën kur bëhet fjalë për çështjen më të vështirë të pranimit.
Të tjerët ishin më skeptikë dhe sugjeruan se jo të gjithë në Europë do të festonin domosdoshmërisht një humbje nga Erdogan.
“Për disa në BE mund të jetë e favorshme të ketë një udhëheqës autoritar në vendin fqinj dhe një marrëdhënie më transaksionale me Turqinë, sesa të merret seriozisht me çështjen e anëtarësimit,” tha Galip Dalay, një specialist i Turqisë në institutin Chatham House. .
“Një Turqi demokratike do të përbënte një çështje shumë më themelore për Europën,” shtoi ai.
/abcnews.al
