Në javën e parë të janarit, dolën raporte se një formë e re misterioze e pneumonisë kishte prekur dhjetëra njerëz në Kinë. Disa ishin në një gjendje kritike, dhe disa kishin lezione invazive në të dy mushkëritë shkruan CNN
Mijëra milje larg në Berlin, shkencëtari gjerman Olfert Landt ishte tashmë në gatishmëri. Për 30 vite, ai kishte punuar në diagnostikimin e sëmundjeve në zhvillim, përfshirë sindromën e rëndë akute të frymëmarrjes (SARS). Ai dëshironte të bënte një provë për të ndihmuar mjekët të diagnostikonin sëmundjen – dhe ai donte ta bënte atë sa më shpejt.
Kur bëhet fjalë për ndalimin e përhapjes së një pandemie, testimi është thelbësor. Nëse një person është diagnostikuar, ata mund të izolohen nga të tjerët dhe të trajtohen siç duhet.
Siç tha drejtori i përgjithshëm i OBSH-së Tedros Adhanom Ghebreyesus në fillim të këtij muaji : “Ne kemi një mesazh të thjeshtë për të gjitha vendet: testo, testo, testo”.
Por gati tre muaj pasi Landt vuri re për herë të parë raportet për një sëmundje misterioze, vendet në mbarë botën ende po përpiqen të testojnë për Covid-19, sëmundjen infektive të shkaktuar nga një koronavirus i ri. Disa teste janë të pasakta, të tjerëve u desh shumë kohë për të krijuar, dhe tani kompanitë e testimit po paralajmërojnë se po punojnë me materiale të dobëta.
Kjo shtron një pyetje të rëndësishme: nëse një test mund të zhvillohet kaq shpejt, pse disa vende ende po luftojnë?
Mënyra standarde për të zbuluar një virus është përdorimi i një teknike që quhet reaksion i zinxhirit polimerazë (PCR). E shpikur në vitet 1980, PCR përdoret për një sërë gjërash, nga identifikimi i ADN-së së një të dyshuari në një skenë krimi, deri në provën nëse një frut është i infektuar me një virus.
Para se të bëni një test PCR, ARN në një virus duhet të shndërrohet në një kopje të ADN-së, raporton abcnews.al
Nëse ata gjejnë objektivat e gjeneve, atëherë këto kopjohen vazhdimisht, shpjegoi Maureen Ferran, një profesor i asociuar i biologjisë në Rochester Institute of Technology.
Sa herë që bëhet një kopje e ADN-së, do të lëshohet drita. Nëse ka shumë dritë, kjo tregon praninë e materialit gjenetik që identifikon virusin – do të thotë se një person është pozitiv ndaj virusit.
Shumica e testeve kanë të paktën dy sekuenca gjenetikë, për të treguar besueshmërinë e rezultatit.
E gjithë kjo zhvillohet në një shkallë të vogël – në tubat e provës, brenda një makine diagnostikuese. Makina diagnostikuese mat nivelin e dritës, dhe e krahason atë me kontrollin pozitiv(është një grup kontrolli në një eksperiment që përdor një trajtim që prodhon rezultate) – zakonisht një mostër të virusit. Nëse kontrolli pozitiv nuk teston pozitiv, atëherë shkencëtarët kuptojnë që testi nuk po funksionon.
Zhvillimi i një testi nuk është i vështirë, sipas Nathan Grubaugh, një profesor ndihmës i epidemiologjisë në Shkollën e Mjekësisë Yale.
Brenda gjashtë ditëve nga marrja e sekuencës, Poon zhvilloi një test, raporton abcnews.al
Në muajt që pasuan, Poon ka dërguar teste falas në më shumë se 40 vende në të gjithë botën, përfshirë Egjiptin dhe Kamboxhian.
Çdo vend merr vetëm një pajisje, e cila kushton midis 4,000 deri 5,000 dollarë Hong Kong (515 deri në 644 $) dhe mund të përdoret për të testuar 100 mostra. Disa vende, si Nepal, kanë dërguar mostrat e tyre në Universitetin Hong Kong për të testuar. Ideja është që të “fitojnë kohë” vendet, kështu që ata kanë një test ndërsa mobilizojnë burimet për të krijuar vetë një test.
Pse bota ka nevojë për teste të shumta ?
Është e lehtë të shihet se si puna e hershme e Landt dhe Poon ndihmoi vendet e tjera të fitonin kohë dhe të përgatiteshin për një përhapje të virusit. Por as Landt dhe Poon nuk kanë aftësinë të bëjnë testë të mjaftueshme për të gjithë botën.
Dhe ka edhe arsye të tjera pse bota ka nevojë për komplete të shumta testimi.
Shkencëtarët nuk e dinë me siguri në fillim se testi i tyre do të funksionojë. Për shembull, në SH.B.A., në një defekt të prodhimit krijoi një vonesë në provë – nëse të gjithë në botë do të ishin mbështetur në atë një provë, kjo do të kishte krijuar një problem edhe më të madh.
Një çështje tjetër është se virusi mund të pësojë mutacion në mënyrë të tillë që një pajisje të mos funksionojë më. Nëse një test synon gjenin “N” të Covid-19, për shembull, dhe virusi ka pësuar mutacion, atëherë testi nuk do të funksionojë, raporton abcnews.al
Një tjetër arsye është që një provë që funksionon në një vend mund të mos funksionojë në një tjetër, tha Rawlinson.
Furnizuesi i testit Roche Diagnostics Corporation thotë se po shpërndan 400,000 teste në javë në laboratorë në Shtetet e Bashkuara, por kjo nuk është e mjaftueshme për të mbajtur ritmin me kërkesën. “Në kulmin e çdo emergjence globale shëndetësore, kërkesa do të tejkalojë furnizimin,” tha zëdhënësi i kompanisë Michael Weist.
Ferran tha se testimi mund të ketë ndryshuar shkallën e infeksionit në SHBA.
“Nëse do të kishim testime më herët, mund të kishim ndryshuar me të vërtetë shkallën e infeksionit. Por ne nuk mund të kthehemi pas në kohë “, tha ajo. “Ne vetëm duhet të shikojmë përpara dhe të mësojmë nga kjo dhe të mos ndodhë më kjo.”
Të dy Shtetet e Bashkuara dhe Mbretëria e Bashkuar janë kritikuar për mos testimin e mjaftueshëm të njerëzve.
Qendrat e SHBA për Kontrollin e Sëmundjeve dhe laboratorët e shëndetit publik kanë testuar më shumë se 71,000 persona, sipas uebfaqes së CDC , megjithëse nënkryetari Mike Pence tha të dielën se 254,000 amerikanë janë testuar deri më tani. Që nga 22 Mars, Mbretëria e Bashkuar kishte testuar 72.818 njerëz.
Kjo është në kontrast të ashpër me qasjen e vendeve të tjera, abcnews.al
Në Islandë, autoritetet shëndetësore kanë ndërmarrë një ekzaminim gjithëpërfshirës . Që nga 21 Mars, më shumë se 9,700 nga 350,000 ishin testuar.
Në Korenë e Jugut ka testuar 300,000 njerëz nga 52 milion nga banorët e saj .
Dhe në Zelandën e Re, ku ka 102 raste të konfirmuara, rreth 1% deri në 2% e testeve kanë rezultuar pozitive, krahasuar me 5% në Mbretërinë e Bashkuar dhe 13% në SH.B.A., sipas Drejtorit të Përgjithshëm të Ministrisë së Shëndetësisë , Ashley Bloomfield.
“Ne po bëjmë shumë teste krahasuese,” tha ai. ”
Poon thotë se ka një numër arsyesh pse disa vende kanë qenë të ngadalta në provë – disa janë praktike, të tjera administrative.
Testimi kërkon staf të trajnuar, pajisjet e duhura dhe materialet e duhura – mungesa e ndonjë prej tyre mund të vononjë testimin.
Në SH.B.A., ka pasur një presion burokratik shtesë. Në disa vende, testet mund të përdoren pothuajse menjëherë për shkak të rregullave të ndryshme rreth sëmundjeve në zhvillim.
Në fillim, në SH.B.A., të gjitha testet kërkuan autorizim nga Administrata e Ushqimit dhe Barnave (FDA). Më shumë se 100 virologë dhe specialistë të tjerë i shkruajtën një letër Kongresit më 28 shkurt, e cila thoshte se shumë laboratorë kishin teste për koronavirus, por ato nuk mund t’i përdorin ato për shkak të protokollit të FDA.
FDA tani ka lejuar kompanitë të prodhojnë dhe dërgojnë teste përpara se të marrin lejen.
Falë rregullave të reja kompanitë private kanë arritur të shpejtojnë përgjigjen e tyre ndaj testeve. Ndërmarrja amerikane Quest Diagnostics, për shembull, nisi testin e saj të ri në 9 Mars dhe pret që të testojë 280,000 persona në javë deri në fillim të Prillit, abcnews.al
Ndërsa në Korenë e Jugut, një kompani ishte në gjendje të miratonte testin e saj brenda një jave.
Për njerëzit si Landt, mosveprimi nga politikanët është zhgënjyes.
Ai kujton se ishte në opera në fillim të shkurtit, kur shumë pak njerëz ishin infektuar në Mynih, dhe iu afrua Ministrit gjerman të Shëndetësisë, të cilin e pa atje rastësisht. “Ju duhet t’i tregoni popullit se kjo është një sëmundje e keqe,” kujton ai duke i thënë. “Mos u thuaj atyre se është vetëm diçka në Kinë.”
Por qeveria gjermane ishte e ngadaltë për të ndërmarrë veprime jetësore, siç është shmangia e kontakteve sociale. Tani ka më shumë se 29,000 raste të konfirmuara.
“Nëse shmangni kontaktin tuaj me njerëzit e tjerë, virusi nuk mund të infektojë më të tjerë … Një i infektuar do të infektojë një ose dy persona të tjerë, kështu që është si një bombë atomike, është një kurbë eksponenciale”, tha ai.
“Vetëm me testimin ne mund t’i identifikojmë njerëzit dhe t’i izolojmë ata për të parandaluar përhapjen te njerëzit e tjerë.”/abcnews.al
