Nga BBC
Rripi i Gazës dhe konfliktet në Lindjen e Mesme pasi Izraeli i shpalli luftë Hamasit për shkak të masakrave të 7 tetorit, janë rikthyer në qendër të vemendjes, duke tronditur komunitetin botëror me ashpërsinë e konflikteve dhe vrasjen e mijëra civilëve.
Por si është jeta në Rripin e Gazës dhe në çfarë kushtesh jetojnëë palestinezët?
Kësaj pyetjeje tenton t’i japë përgjigje rrjeti britanik BBC, i cili në një analizë të gjatë prezanton gjithçka që duam të dimë për këtë rajon shumë të vuajtur përmes të dhënave dhe hartave.
Rripi i Gazës, shtëpi me 2.2 milionë banorë, është një enklavë me popullsi të dendur, 41 kilometra e gjatë dhe 10 kilometra e gjerë, e kufizuar nga njëra anë me Detin Mesdhe dhe e rrethuar nga Izraeli dhe Egjipti në kufijtë e saj tokësorë, raporton abcnews.al.
Gaza ka një nga popullsitë më të reja në botë, me gati 60% të popullsisë nën moshën 25 vjeç, sipas Autoritetit Palestinez për Statistikat Qendrore. Në përgjigje të sulmit të Hamasit ndaj Izraelit më 7 tetor, Izraeli filloi një “rrethim total” të Gazës, me ministrin izraelit të mbrojtjes që deklaroi: “Nuk do të ketë energji elektrike, as ushqim, as karburant.”
Ky veprim e përkeqësoi menjëherë situatën humanitare në Gaza, ku 80% e popullsisë tashmë kishte nevojë për ndihmë ndërkombëtare.
Gaza ka qenë nën kontrollin e grupit militant islamik Hamas që nga viti 2007, pas një konflikti të dhunshëm me Autoritetin Palestinez të atëhershëm në pushtet, i cili kontrollon Bregun Perëndimor.
E pushtuar më parë nga Egjipti, Gaza u pushtua nga Izraeli gjatë luftës në Lindjen e Mesme të vitit 1967. Izraeli tërhoqi trupat e tij dhe rreth 7000 kolonë në vitin 2005, por edhe para bllokadës aktuale ai kufizoi lëvizjen e mallrave dhe njerëzve brenda dhe jashtë Gazës.
Si pjesë e përgjigjes së tij ndaj sulmit të Hamasit, Izraeli urdhëroi palestinezët të evakuonin Rripin e Gazës në veri të shtratit të lumit Ëadi Gaza në pritje të një pushtimi të pritshëm të ushtrisë izraelite.
Zona e evakuimit përfshin qytetin e Gazës, zona më e dendur e populluar e Rripit të Gazës.
Pika kufitare Erez me Izraelin është e mbyllur, kështu që ata që jetojnë në zonën e evakuimit nuk mund të largohen nga Gaza dhe nuk kanë zgjidhje tjetër veçse të shkojnë në zonat jugore.
Me 2.2 milionë njerëz në një rrip relativisht të vogël toke, Gaza ka një nga dendësitë më të mëdha të popullsisë në botë. Zona më e madhe urbane në jug është Khan Younis, por me një popullsi sa gjysma e qytetit të Gazës, do të luftojë për të përballuar një milion palestinezë që ikin nga veriu.
Mesatarisht, ka më shumë se 5,700 njerëz për kilometër katror në Gaza, shumë e ngjashme me dendësinë mesatare në Londër por ky numër ishte mbi 9,000 në qytetin e Gazës, zona më e dendur e populluar.
Sipas Kombeve të Bashkuara, pas urdhrit të evakuimit, numri i personave të zhvendosur u rrit me shpejtësi dhe tani ka një milion njerëz që kanë ikur nga shtëpitë e tyre.
Shtëpitë e pabanueshme
Përleshjet e përsëritura midis militantëve palestinezë dhe Izraelit kanë lënë shumë njerëz në Gaza pa strehim të përshtatshëm. Familjet e mëdha jetojnë në ndërtesa me cilësi të dobër dhe të pasigurta, me Këshillin Norvegjez të Refugjatëve që vlerëson se më shumë se 120,000 jetojnë në shtëpi që nuk kanë dritare, çati të sigurta ose dyer.
Zyrtarët palestinezë thonë se sulmet ajrore izraelite kanë shkatërruar rreth një mijë shtëpi, duke iu shtuar 2,200 që ende nuk janë rindërtuar nga përleshjet e mëparshme që nga viti 2014, raporto abcnews.al.
72,000 të tjerë që u dëmtuan, por nuk u shkatërruan, nuk kishin marrë asnjë ndihmë financiare për riparimin e tyre.
Shkatërrimi i shtëpive ka përkeqësuar edhe më shumë situatën në Gaza. Global Shelter Cluster vlerëson se 120,000 njësi duhet të ndërtohen në Gaza për të siguruar strehim për të gjithë.
Kampet e refugjatëve
Pak më shumë se 75% e popullsisë së Gazës, rreth 1.7 milionë njerëz ishin refugjatë të regjistruar përpara urdhrit të evakuimit, sipas OKB-së.
Refugjatët palestinezë përkufizohen nga OKB-ja si njerëz “vendbanimi i të cilëve ishte Palestina gjatë periudhës nga 1 qershori 1946 deri më 15 maj 1948 dhe që humbën shtëpinë dhe mjetet e jetesës si rezultat i luftës së vitit 1948”. Fëmijët e refugjatëve palestinezë gjithashtu mund të aplikojnë për statusin e refugjatit.
Më shumë se 500,000 nga këta refugjatë ishin tashmë në tetë kampe të vendosura në të gjithë Rripin e Gazës. Duke qenë se dy nga këto kampe, Jabalia dhe Shati, janë në zonën e evakuimit, kjo ka vënë nën presion të shtuar gjashtë të tjerët dhe shumë njerëz janë detyruar të flenë jashtë.
Gaza është pa energji elektrike pasi i vetmi termocentral i saj është mbyllur dhe furnizimet nga Izraeli janë pezulluar. Termocentrali i Gazës, në Deir al-Balah, në jug të zonës së evakuimit, u mbyll më 11 tetor pasi mbaroi karburanti.
Edhe para konfliktit aktual, ndërprerjet e energjisë elektrike ishin një dukuri e përditshme në Gaza, me familjet që merrnin energji elektrike mesatarisht vetëm 13 orë në ditë, sipas OKB-së, raporton abcnews.al.
Spitalet në krizë
Institucionet e mëdha si spitalet kanë gjeneratorë rezervë, por ndërprerja e energjisë do të thotë se nuk ka karburant për t’i përdorur kur furnizimet ekzistuese mbarojnë.
Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq (KNKK) thotë se pa energji elektrike, spitalet në Gaza “rrezikojnë të kthehen në morgje”.
Izraeli u fajësua menjëherë nga Autoriteti Palestinez i kontrolluar nga Hamasi pas shpërthimit në Spitalin Arab Al-Ahli në qytetin e Gazës më 17 tetor, i cili dyshohet se ka vrarë qindra njerëz. Izraeli ka mohuar përfshirjen.
Megjithatë, shumë objekte mjekësore ndodhen në zonën e evakuimit në veri dhe janë dëmtuar nga sulmet ajrore izraelite. Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) raporton se ka pasur më shumë se 100 sulme në objektet e kujdesit shëndetësor dhe se shumica e spitaleve në Gaza nuk funksionojnë.
Objektet e shëndetit publik në Gaza ishin tashmë të mbingarkuar nga mungesa e furnizimeve dhe pajisjeve mjekësore dhe shumë trajtime të specializuara janë në dispozicion, raporton abcnews.al.
Pacientët nga Gaza, të cilët kishin nevojë për kujdes intensiv në spitalet e Bregut Perëndimor ose të Jerusalemit Lindor, kishin nevojë për miratim nga Autoriteti Palestinez dhe më pas leje për t’u larguar nga autoritetet izraelite.
Nga viti 2008 deri në vitin 2022, më shumë se 70,000 ose një e treta e aplikimeve për pushim mjekësor u vonuan ose u refuzuan. Disa pacientë gjithashtu vdiqën ndërsa prisnin një përgjigje për aplikimin e tyre.
Pa ujë
Uji i çezmës në Gaza është i kripur dhe i ndotur dhe tashmë konsiderohej i papërshtatshëm për t’u pirë, Izraeli tani ka ndërprerë pjesën më të madhe të furnizimit me ujë të pastër.
OBSH vendosi një kërkesë minimale për nevojat ditore të ujit prej 100 litrash për person për të mbuluar pijen, larjen, gatimin. Para konfliktit, konsumi mesatar në Gaza ishte rreth 84 litra, me vetëm 27 litra që konsideroheshin të përshtatshme për konsum njerëzor.
Sot, OBSH vlerëson se konsumi mesatar i ujit në Gaza është vetëm tre litra për person. Në të njëjtën kohë, shqetësimet për dehidratimin dhe sëmundjet e shkaktuara nga uji po rriten, me agjencinë palestineze të refugjatëve të OKB-së UNRËA që ka paralajmëruar se njerëzit do të vdesin për ujë.
Vetëm një nga tre tubacionet e ujit në Gaza besohet të jetë i hapurr, duke siguruar ujë të pijshëm të kufizuar për Khan Younis në jug.
Pompat lokale të ujit dhe sistemet e ujërave të zeza kanë nevojë për karburant për të funksionuar.
Si rezultat, impiantet e ujërave të zeza kanë dalë jashtë shërbimit, duke bërë që dhjetëra miliona litra ujëra të zeza të papërpunuara të derdhen në det çdo ditë.
Ndërkohë, të paktën gjashtë puse uji, tre stacione pompimi uji, një rezervuar dhe një impiant shkripëzimi janë dëmtuar nga sulmet ajrore, duke ndërprerë furnizimin me ujë për më shumë se gjysmë milioni njerëz.
Mbyllja e kufirit
Civilët kanë pak shpresë për të qenë në gjendje të largohen nga Gaza për t’i shpëtuar konfliktit. Para sulmit të Hamasit, kishte vetëm dy vendkalime që lejonin hyrjen dhe daljen nga Gaza, me shumicën e pikave të mëparshme kufitare të mbyllura prej vitesh.
Palestinezëve u është ndaluar të largohen nga Gaza përmes Izraelit nëse nuk marrin një leje daljeje nga Izraeli.
Lejet ishin të kufizuara për nënat, biznesmenët, pacientët dhe shoqëruesit e tyre dhe punonjësit humanitar.
I gjithë kufiri prej 60 kilometrash me Izraelin ruhet nga një gardh rrethues me zona “të ndaluara” që shtrihen deri në 100 metra nga vetë gardhi, dhe vetëm punëtorët lejohen brenda 300 metrave.
Ata që donin të largoheshin nga Gaza përmes kalimit Rafah në Egjipt, duhej të regjistroheshin në Autoritetin Palestinez disa javë përpara dhe të dorëzonin një aplikim në Egjipt, i cili vendos kufizime në numrin e njerëzve dhe kontrolle të rrepta sigurie, raporton abcnews.al.
Izraeli tani ka mbyllur kalimin Erez për një kohë të pacaktuar, ndërsa kalimi kufitar Rafah i kontrolluar nga Egjipti në jug është mbyllur për shkak të sulmeve ajrore izraelite pranë portës në anën palestineze.
Kjo e fundit bllokon edhe kalimin e ndihmave humanitare, përfshirë ushqime, ujë dhe ilaçe, nga Egjipti në Gaza.
Në përpjekje për të anashkaluar bllokadën, Hamasi ka ndërtuar një rrjet tunelesh të cilat i përdor për të sjellë mallra në Rripin nga Egjipti dhe gjithashtu si një qendër komandimi nëntokësore.
/abcnews.al
