Pushtimi rus i Ukrainës çoi në një krizë të papritur energjetike në Europë 18 muaj më parë. Përballë perspektivës së reduktimit të gazit rus, kishte frikë se infrastruktura energjetike e Europës nuk do ta përballonte dimrin 2022-2023, duke shkaktuar shkatërrimin e ekonomive.
Gjermania, Italia dhe vende të tjera të varura nga gazi u larguan nga varësia ruse. Çmimet e energjisë kanë rënë në mënyrë të qëndrueshme në vitin 2023, ndërsa nivelet e depozitimit të gazit në Europë arritën 90% të kapacitetit tre muaj përpara objektivit të nëntorit dhe madje mund të arrijnë 100% në shtator.
Sipas politikanëve si ministri gjerman i energjisë, Robert Habeck, më e keqja e krizës energjetike ka përfunduar. Megjithatë, siç do ta shohim, është pak herët për të qenë kaq të sigurt.
Pjesa e importeve të gazit të BE-së nga Rusia ra nga 39% në vetëm 17% midis fillimit të 2022 dhe fillimit të 2023. Për të përballuar këtë ndryshim, BE-ja është bërë shumë më e varur nga dërgesat e gazit natyror të lëngshëm (LNG) se më parë, raporton abcnews.al.
Pjesa totale e LNG-së në importet e gazit në BE u rrit nga 19% në 2021 në rreth 39% në 2022 , në mes të një përmirësimi të shpejtë të infrastrukturës që synon të ketë rritur kapacitetin e LNG-së me një të tretën midis 2021 dhe 2024.
(Në të vërtetë, 13% e importeve të LNG- së në BE në fakt ende vijnë nga Rusia, dërgesat e së cilës janë rritur ndjeshëm që nga pushtimi).
Kjo rritje e LNG-së i ka bërë vendet europiane të prekshme ndaj paqëndrueshmërisë në atë treg, veçanërisht pasi 70% e këtyre importeve blihen me një njoftim të shkurtër dhe jo duke përdorur kontratat afatgjata të indeksuara të naftës që mbizotërojnë në Azi.
Për shembull, ne kemi parë që çmimi standard i gazit në Europë është rritur në javët e fundit për shkak të shqetësimeve mbi grevat në uzinat australiane të LNG. Kjo tregon se furnizimet mbeten të ngushta dhe se ka shumë ndërprerje të mundshme në tregun tonë botëror shumë të ndërlidhur.
Për të sinkronizuar kërkesën për LNG, Komisioni Europian ka prezantuar nisma si Platforma e Energjisë e BE-së , një platformë IT që e bën më të lehtë për kompanitë furnizuese në shtetet anëtare të blejnë bashkërisht karburantin.
Për më tepër, industria ka frikë se kjo lloj ndërhyrje shtetërore mund të dëmtojë funksionimin e tregut. Sa i përket gazit të tubacionit, Norvegjia ka kaluar Rusinë për t’u bërë furnizuesi kryesor i Europës, duke siguruar 46% të kërkesës në fillim të vitit 2023 (krahasuar me 38% një vit më parë).
Kjo ka tensionuar infrastrukturën e gazit të Norvegjisë. Në maj dhe qershor, puna e vonuar e mirëmbajtjes shkaktoi flukse të ngadalta që rritën çmimet, duke treguar sërish se sa i shtrënguar është aktualisht tregu europian, raporton abcnews.a.
Puna e zgjatur e mirëmbajtjes në Norvegji që çon në më shumë pengesa në të ardhmen duket qartësisht e mundshme.
Ndërkohë, BE-së pritet ende të blejë rreth 22 bcm (miliardë metra kub) nga Rusia këtë vit. Kjo është e barabartë me rreth 11% të të gjithë gazit të gazsjellësit të përdorur nga blloku në vitin 2022.
Një pjesë e madhe po vjen përmes Ukrainës dhe me marrëveshjen aktuale të tranzitit Rusi-Ukrainë që nuk ka gjasa të rinovohet pasi të skadojë në 2024, kjo rrugë furnizimi është në rrezik.
Si pjesë e largimit nga Rusia, BE-ja arriti të reduktojë konsumin e gazit me 13% në vitin 2022, sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë (kundër objektivit prej 15%).
Vetëm 14 nga 27 anëtarët e BE-së prezantuan politika të detyrueshme të reduktimit të energjisë, ndërsa shtetet lindore si Polonia, Rumania dhe Bullgaria bënë pak për të reduktuar konsumin.
Nëse këtë dimër do të ketë mungesë fizike të gazit në Europën kontinentale, kjo mund të minojë thirrjet për solidaritet.
Realiteti i ashpër është se për të paktën dy ose tre dimër të tjerë, Europës do t’i duhet të shpresojë për mot të butë në të gjithë hemisferën veriore pa ndërprerje të mëdha në furnizimin global të LNG, nëse dëshiron të shmangë rritje të konsiderueshme të çmimeve të gazit.
Edhe siç qëndrojnë gjërat, çmimet euopiane të gazit mbeten rreth 50% mbi mesataren e tyre afatgjatë të para pushtimit, gjë që po dëmton si familjet ashtu edhe bizneset.
Kjo është veçanërisht e rëndësishme për Gjermaninë, fuqinë industriale të BE-së, me industritë e saj me energji intensive të automobilave dhe kimikateve. Ka shqetësime në rritje se vazhdimi i çmimeve të larta të energjisë mund të nxisë de-industralizimin.
Lajmi i mirë është se presioni mbi gazin duhet të paktën të ulet nga mesi i viteve 2020. Furnizimet e reja të rëndësishme të LNG do të vijnë online në SHBA dhe Katar dhe tregu do të ribalancohet.
Kërkesa eropiane për gaz duhet gjithashtu të ulet ndjeshëm, 40% deri në vitin 2030 ,sipas planit të reduktimit të energjisë, raporton abcnews.al.
Madje flitet për një tepricë të furnizimit deri në fund të dekadës, në varësi të përshpejtimit të vendosjes së energjisë së rinovueshme në Europë dhe një gjenerate të re të termocentraleve bërthamore.
Kjo do të reduktonte ndjeshëm nevojën e Europës për të importuar gaz por do të ndodhë vetëm nëse blloku koordinohet në mënyrë efektive.
Ne pamë se çfarë mund të arrihet në muajt pas pushtimit, kur Franca furnizoi Gjermaninë me gaz për të ndihmuar në uljen e varësisë së saj nga Rusia, pastaj Gjermania më vonë furnizoi me energji elektrike në qytetet franceze për të ndihmuar me ndërprerjet e shkaktuara nga mirëmbajtja e reaktorit bërthamor.
Sfida është që të kemi të njëjtën qasje ndaj dekarbonizimit.
Pra, ndërsa Europa ka arritur të heqë dorë nga gazi rus, ajo do të mbetet e ekspozuar ndaj paqëndrueshmërisë së tregjeve globale të gazit nëse nuk redukton ndjeshëm kërkesën e saj për gaz në vitet e ardhshme.
/abcnews.al
