Kërkesa nga Karim Khan, kryeprokurori i Gjykatës Penale Ndërkombëtare (ICC), për urdhër-arreste për liderët izraelitë dhe të Hamasit është një hap i rëndësishëm në përpjekjen për të vendosur drejtësi për viktimat e krimeve ndërkombëtare në Izrael dhe Palestinë.
Khan u ka kërkuar gjykatësve të lëshojnë urdhër arresti mbi akuzat për krime kundër njerëzimit dhe krime lufte kundër Yahya Sinëar (kreu i Hamasit në Gaza), Mohammed Diab Ibrahim Al-Masri (i njohur gjithashtu si Mohammed Deif, komandanti i krahut ushtarak të Hamasit) dhe Ismail Haniyeh (kreu i byrosë politike të Hamasit, me qendër në Katar).
Ata akuzohen për krime ndërkombëtare në territorin izraelit dhe palestinez të paktën që nga 7 tetori 2023.
Khan ka kërkuar gjithashtu urdhër-arreste kundër kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu dhe ministrit të mbrojtjes Yoav Gallant, për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit.
Ata dyshohet se janë përgjegjës për krimet në Rripin e Gazës që nga 8 tetori 2023.
Për çfarë janë akuzuar?
Sinëar, Al-Masri dhe Haniyeh akuzohen në lidhje me sulmet ndaj civilëve izraelitë më 7 tetor, në të cilat u vranë rreth 1200 civilë izraelitë dhe të paktën 245 u morën peng.
Përveç kësaj, liderët e Hamasit akuzohen për krime të tjera në kontekstin e konfliktit të vazhdueshëm në Gaza. Kjo perfshin:
shfarosje
vrasje
pengmarrje
përdhunim dhe akte të tjera të dhunës seksuale
tortura
trajtim mizor
Khan tha në deklaratën e tij:
Pashë skenat shkatërruese të këtyre sulmeve dhe ndikimin e thellë të krimeve të pandërgjegjshme të akuzuara në aplikimet e depozituara sot.
Duke folur me të mbijetuarit, dëgjova se si dashuria brenda një familjeje, lidhjet më të thella midis një prindi dhe një fëmije, u shtrembëruan për të shkaktuar dhimbje përmes mizorisë dhe pashpirtësisë së skajshme. Këto akte kërkojnë përgjegjësi.
Khan vuri në dukje se zyra e tij kreu hetime të gjera, duke përfshirë vizita në terren dhe intervista me të mbijetuarit e viktimave, dhe u mbështet në provat në lidhje me kushtet në të cilat pengjet izraelite janë mbajtur në Gaza.
Netanyahu dhe Gallant dyshohet se janë penalisht përgjegjës për një sërë krimesh ndërkombëtare që kur Izraeli filloi aksionin e tij ushtarak kundër Hamasit në Gaza më 8 tetor, duke përfshirë:
uria e civilëve si një metodë lufte
vrasje me dashje
sulme të qëllimshme kundër një popullsie civile
shfarosje dhe/ose vrasje
persekutim.
Prokurori tha për krimet e supozuara:
… u kryen si pjesë e një sulmi të gjerë dhe sistematik kundër popullatës civile palestineze në zbatim të politikës shtetërore. Këto krime, sipas vlerësimit tonë, vazhdojnë edhe sot e kësaj dite.
Duke vënë në dukje vuajtjet e tmerrshme të civilëve në Gaza, duke përfshirë dhjetëra mijëra viktima dhe urinë katastrofike, Khan pretendoi se mjetet që Netanyahu dhe Gallant zgjodhën për të ndjekur qëllimet ushtarake të Izraelit në Gaza
…përkatësisht, shkaktimi i qëllimshëm i vdekjes, uria, vuajtja e madhe dhe lëndimi serioz i trupit ose shëndetit të popullatës civile janë kriminale.
Çfarë do të thotë kjo në praktikë?
Hapi tjetër në këtë proces është që tre gjyqtarë të GJNP-së do të vendosin nëse ka arsye të arsyeshme për të besuar se janë kryer krime lufte dhe krime kundër njerëzimit.
Nëse po, ata do të lëshojnë urdhër arresti. Mund të duhen muaj që gjyqtarët të bëjnë këtë vlerësim.
Megjithatë, nëse urdhërarrestet lëshohen, ka shumë pak gjasa që ato të ekzekutohen. Dhe nëse asnjë nga të akuzuarit nuk mund të arrestohet, atëherë nuk do të zhvillohet asnjë gjyq sepse GJNP nuk i gjykon njerëzit në mungesë.
Pra, pse nuk ka gjasa që të akzuarit të arrestohen? Ka disa arsye.
Së pari, asnjë nga të akuzuarit nuk do të dorëzohet për ndjekje penale. Netanyahu u zemërua nga vendimi i Khan, duke e quajtur atë “një endim moral me përmasa historike” dhe duke e akuzuar atë për antisemitizëm.
Hamasi ka lëshuar një deklaratë duke denoncuar me forcë lëshimin e urdhrave të arrestit kundër liderëve të saj, duke pretenduar se e barazon “viktimën me xhelatin”.
Së dyti, asnjë nga të akuzuarit nuk ka të ngjarë të vendoset në një pozicion për t’u arrestuar dhe dorëzuar në GJPN.
Izraeli nuk nënshkroi Statutin e Romës që themeloi Gjykatën Ndërkombëtare Penale.
Aleati i saj kryesor, Shtetet e Bashkuara, gjithashtu nuk është anëtar. Kjo do të garantonte që Netanyahu dhe Gallant të mund të udhëtonin në SHBA pa frikën e arrestimit.
Ndërkohë, Haniyeh ndodhet në Katar, i cili gjithashtu nuk është një vend anëtar i GJNP-së.
Ai mund të ketë nevojë të kufizojë udhëtimin në shtete të tjera për të shmangur rrezikun e arrestimit. Dy liderët e tjerë të akuzuar të Hamasit besohet se fshihen në Gaza, ata duken më të rrezikuar të vriten nga forcat izraelite sesa të arrestohen.
Megjithatë, Palestina është një shtet anëtar i GJNP-së, ndaj teknikisht është e detyruar të bashkëpunojë me gjykatën. Në praktikë, megjithatë, është e vështirë të shihet se si do të ndodhë kjo.
Së treti, GJNP-ja mbështetet në shtetet e saj anëtare për të zbatuar veprimet e saj. Ajo nuk ka forcë të pavarur policore apo kapacitet për të ekzekutuar urdhërarrest.
Gjykata 124 shtete anëtare, ndërsa Kombet e Bashkuara kanë 193 shtete anëtare. Kjo pabarazi e bën të qartë hendekun midis asaj që kërkon të arrijë GJPN-ja, domethënë, përgjegjësisë universale për krimet ndërkombëtare dhe asaj që mund të arrijë praktikisht kur i mungon mbështetja e vendeve të implikuara ose të paangazhuara.
Çfarë do të thotë kjo për GJNP-në?
Lëvizja e Khan është e paprecedentë në një aspekt. Kjo është hera e parë që prokuroria ka ngritur akuza kundër një kreu shteti i cili mbështetet nga vendet perëndimore.
Ky veprim shkaktoi një përgjigje të parashikueshme nga SHBA. Presidenti Joe Biden e quajti atë “mizor” dhe shtoi :
“Nuk ka asnjë ekuivalencë, asnjë mes Izraelit dhe Hamasit. Ne do të qëndrojmë gjithmonë me Izraelin kundër kërcënimeve ndaj sigurisë së tij.
Por Khan theksoi rëndësinë e pavarësisë dhe paanshmërisë së GJNP-së, si dhe zbatimin e barabartë të ligjit.
Asnjë ushtar këmbësor, asnjë komandant, asnjë udhëheqës civil, askush nuk mund të veprojë pa u ndëshkuar.
GJNP-ja ka konfirmuar më parë juridiksionin e saj mbi krimet që dyshohet se janë kryer nga pesë udhëheqësit këtë javë. Prokurori do të jetë i bindur se trupa e procedurës paraprake do të lëshojë urdhrat e arrestit, bazuar në natyrën shumë të dukshme të krimeve të supozuara dhe vëllimin e provave në dispozicion për të treguar baza të arsyeshme për ndjekje penale.
Kërkesa për urdhërarrest padyshim që ndërlikon marrëdhëniet midis Izraelit dhe aleatëve të tij që janë shtete anëtare të GJNP-së.
Në një kontekst të tillë të ngarkuar politikisht, është e drejtë të përshkruhet kjo përpjekje si një test i përkushtimit të komunitetit ndërkombëtar ndaj qëllimit për t’i dhënë fund mosndëshkimit për krimet ndërkombëtare.
