Presidenti i zgjedhur i Iranit, Masoud Pezeshkian, është shpresa për miliona iranianë që kërkojnë më pak kufizime në liritë sociale dhe një politikë të jashtme më pragmatike.
Pezeshkian, i cili mposhti linjën e ashpër Saeed Jalili në raundin e dytë të zgjedhjeve të premtes, është dikush që fuqitë botërore ka të ngjarë ta mirëpresin.
Pezeshkian arriti të fitonte me një zonë elektorale,thelbi i së cilës besohej se ishte klasa e mesme që ishte zhgënjyer për vite me radhë nga pasiguria.
Kardiokirurgu 69-vjeçar është zotuar të promovojë një politikë të jashtme pragmatike, të lehtësojë tensionet mbi negociatat tashmë të ngecura me fuqitë e mëdha për të ringjallur një pakt bërthamor të vitit 2015 dhe për të përmirësuar perspektivat për liberalizimin social dhe pluralizmin politik.
Nën sistemin e dyfishtë të sundimit klerik dhe republikan të Iranit, presidenti nuk mund të sjellë ndonjë ndryshim të madh të politikës në programin bërthamor të Iranit ose mbështetje për grupet e milicisë në të gjithë Lindjen e Mesme, pasi Udhëheqësi Suprem Ayatollah Ali Khamenei i quan të gjitha çështjet kryesore shtetërore.
Megjithatë, presidenti mund të ndikojë në tonin e politikës së Iranit dhe ai do të përfshihet në zgjedhjen e pasuesit të Khameneit, tani 85 vjeç. Pezeshkian është besnik ndaj sundimit teokratik të Iranit pa asnjë qëllim për t’u përballur me skifterët e fuqishëm të sigurisë dhe sundimtarët klerikë.
Në debatet dhe intervistat televizive, ai ka premtuar se nuk do të kundërshtojë politikat e Khameneit.
“Nëse përpiqem, por dështoj t’i përmbush premtimet e mia të fushatës, do të jap dorëheqjen. Nuk ka kuptim të humbim jetën tonë dhe të mos jemi në gjendje t’i shërbejmë popullit tonë të shtrenjtë,” tha Pezeshkian në një video-mesazh drejtuar votuesve. .
I karakterizuar nga qetësia pas vitesh izolimi politik, kampi reformist i udhëhequr nga ish-Presidenti Mohammad Khatami miratoi Pezeshkian në zgjedhje pas vdekjes së presidentit të linjës së ashpër Ebrahim Raisi në një aksident me helikopter në maj.
Pikëpamjet e Pezeshkian ofrojnë një kontrast me ato të Rais,, një mbrojtës i Khameneit, i cili ashpërsoi ligjin për gratë në lidhje me veshjen e tyre dhe mbajti një qëndrim të ashpër në negociatat tashmë të përgjakshme me fuqitë e mëdha për të ringjallur marrëveshjen bërthamore.
Në vitin 2018, Presidenti Donald Trump hoqi dorë nga pakti dhe rivendosi sanksionet ndaj Iranit. Lëvizja e tij bëri që Teherani të shkelte në mënyrë progresive kufijtë bërthamorë të marrëveshjes.
Pezeshkian është zotuar të ringjallë ekonominë, të goditur nga keqmenaxhimi, korrupsioni shtetëror dhe sanksionet e SHBA-së.
Ndërsa kompetencat e presidentit të zgjedhur janë të kufizuara nga ato të Khameneit, shumë iranianë të etur për pluralizëm politik në vend dhe fundin e izolimit të Iranit jashtë dyshojnë se teokracia qeverisëse e vendit do ta lejonte Pezeshkian të bënte ndryshime të mëdha edhe nëse do të përpiqej.
“Pezeshkian mund të jetë në gjendje të sjellë disa liri sociale. Por ai do të jetë një president i dobët sepse Khamenei dhe aleatët e tij janë shumë më të fuqishëm se presidenti,” tha Sohrab Hosseini, një biznesmen 45-vjeçar.
Si ligjvënës që nga viti 2008, Pezeshkian, një azerbajxhan që mbështet të drejtat e pakicave të tjera etnike, ka kritikuar shtypjen e disidencës politike dhe sociale nga struktura klerikale.
Në vitin 2022, Pezeshkian kërkoi sqarime nga autoritetet në lidhje me vdekjen e Mahsa Amini, një grua që vdiq në paraburgim pasi ajo u arrestua për gjoja shkelje të ligjit që kufizon veshjen e grave. Vdekja e saj shkaktoi muaj trazira në të gjithë vendin.
“Ne do të respektojmë ligjin e hixhabit, por kurrë nuk duhet të ketë ndonjë sjellje çnjerëzore ndaj grave,” tha Pezeshkian.
Në një takim të Universitetit të Teheranit muajin e kaluar, duke iu përgjigjur një pyetjeje në lidhje me studentët e burgosur me akuza të lidhura me trazirat e viteve 2022-23, Pezeshkian tha se nuk mund të bëjë asgjë për të burgusorit politikë sepse nuk ka autoritet.
Pezishkian ka shërbyer si luftëtar dhe mjek gjatë luftës Iran-Irak në vitet 1980.
Ai ka qënë gjithashtu ministër i shëndetësisë nga viti 2001-5 në mandatin e dytë të Khatamit. Pezeshkian humbi gruan dhe një nga fëmijët e tij në një aksident automobilistik në 1994. Ai rriti vetëm dy djemtë dhe një vajzë, duke zgjedhur të mos martohej më kurrë.
