Komiteti për mirëseardhjen e drejtueses së kompanisë Huawei Meng Wanzhou nuk ja la asgjë rastësisë: që nga ngjyra e gërmave në banderola dhe deri tek udhëzimet se si do të mbulohej nga mediat marrëveshja që siguroi kthimin e saj. Mediave shtetërore iu dhanë udhëzime strikte.
Një direktivë e autoriteteve i udhëzonte kompanitë të shfaqnin mbi godina slloganin “Mirësevjen në shtëpi, Meng Wanzhou!”, për të përshëndetur drejtoren e financave të kompanisë gjigande të telekomunikacionit, e cila ishte mbajtur nën arrest shtëpie në Kanada për tre vjet.
Udhëresa të tjera i udhëzonin mediat të raportonin objektivisht dhe saktë, por t’i trajtonin përgjithësisht “me ton të ulët dhe zbutur” rrethanat e kthimit të zonjës Meng.
Ajo iu rikthye në Kinë në fund të shtatorit pasi arriti marrëveshje me Departamentin amerikan të Drejtësisë për të mos u ngritur akuzat për mashtrim financiar. Marrëveshja zgjidhi një rast të tejzgjatur ligjor dhe politik në të cilin ishin përfshirë Shtetet e Bashkuara, Kanadaja dhe Kina.
Direktiva e hollësishme për mediat shtetërore për mbulimin e rastit të saj, u zbulua nga China Digital Times. Që nga viti 2010, kjo faqe e pavarur lajmesh në internet, me seli në SHBA, ka publikuar qindra direktiva të lëshuara nga autoritetet kineze për mediat shtetërore.
Sipas analistëve, direktivat nxjerrin në pah natyrën strikte dhe ndonjëherë të çuditshme të çensurës shtetërore – që nga mbulimi mediatik për përmbytjet e korrikut në Henan (direktiva ishte “të zhvendoset vëmendja e raportimeve drejt përpjekjes për rimëkëmbje pas fatkeqësisë natyrore”), apo për çështjen e shitësve të rrugës (“lutemi mos ta theksoni më tej”), si dhe deri tek masat për pandeminë në Kinë dhe jashtë saj.
“Direktivat janë vërtet të dobishme sepse një nivel i tillë çensure nuk ishte i ditur më parë”, i tha Zërit të Amerikës, Angeli Datt, një analiste për Kinën në organizatën Freedom House. “Partia Komuniste Kineze ende dëshiron të përpiqet ta bëjë atë të duket sa më organike dhe natyrale. Nuk dëshiron të tregojë dorën e rëndë të shtetit, edhe pse aty është, dhe njerëzit e dinë që është e pranishme”.
Përqëndrimi i Pekinit në detajet më të vogla ka rëndësi, thanë analistët. Kjo demonstron kontrollin e qeverisë mbi të gjitha aspektet e medias, edhe kur bëhet fjalë për tema në dukje të padëmshme.
Ambasada e Kinës në Uashington i tha Zërit të Amerikës se liria e fjalës mbrohet në vend.
“Media kineze, e angazhuar për mbulim objektiv, të paanshëm, të vërtetë dhe të saktë, ka luajtur një rol aktiv në rritjen e mirëkuptimit reciprok midis Kinës dhe vendeve të tjera”, tha një zëdhënës i ambasadës për Zërin e Amerikës përmes postës elektronike. “Liria e fjalës së qytetarëve kinezë, një e drejtë kushtetuese, është mbrojtur plotësisht”.
Vijat e kuqe
Analistja për Kinën në organizatën Human Rights Watch, Yaqiu Wang i përshkroi direktivat e publikuara nga China Digital Times si “një vështrim i brendshëm se si funksionon sistemi”.
Ky sistem ka dy fusha kryesore: autocensurën dhe censurën e zbatuar nga qeveria, sipas zonjës Wang.
Megjithatë, represioni tenton të funksionojë sipas rastit, tha ajo për Zërin e Amerikës, duke shtuar se, “Nuk ka rregulla të qarta”.
Kjo qasje e paqartë ka të ngjarë të jetë e qëllimshme, tha zonja Datt, e organizatës Freedom House.
“Linjat e kuqe politike mbahen gjithmonë qëllimisht të paqarta, sepse nëse nuk e dini kur e keni kaluar atë, me siguri do të jeni më në mëdyshje për të bërë ndonjë gjë që potencialisht mund ta kalojë atë”, tha zonja Datt.
Gazetarët që punuan në mediat shtetërore të Kinës kanë një pikëpamje të ngjashme, dhe thonë se shpesh personeli largohet nga çështjet që ata besojnë se mund të jenë të ndjeshme, për të shmangur probleme.
Dhe ndërsa kishin njëfarë lirie për të mbuluar lajme më pak të ndjeshme politikisht, në përgjithësi gazetarët thanë se kontrolli duket se është rritur vitet e fundit.
Tony Cheng, një gazetar kinezo-britanik, punoi për kanalin kinez CGTN nga viti 2011 deri në 2020. Kur iu bashkua për herë të parë këtij rrjeti, ish-korrespondenti i Al Jazeera-s në gjuhën angleze dhe i BBC-së, tha se kishte shumë liri.
“Unë udhëtova gjerësisht në Lindjen e Mesme, shkruajta artikuj të mrekullueshëm për të cilët isha shumë krenar”, tha zoti Cheng për shërbimin në gjuhën kineze mandarin të Zërit të Amerikës në fillim të këtij viti. “Por në katër vitet e fundit, ndjeva se kontrolli editorial po shtohej”.
Kur Kina filloi projektin e saj të madh infrastrukturor të njohur si politika Një Brez Një Rrugë, “befas artikujt për Azinë Juglindore u bënë shumë më të prirura për t’u konsideruar si çështje të ndjeshme”.
Zoti Cheng, i cili kohët e fundit punoi si gazetar i pavarur në kryeqytetin tajlandez, Bangkok, tha se kanali me qëllim ka lënë jashtë disa histori nga Azia Juglindore.
Çështjet e të drejtave të njeriut, përfshirë gjenocidin Rohingya në Mianmar, trazirat në Tajlandë, zhvillimin e faqes kineze të tregtisë elektronike Alibaba në Tajlandë dhe protestat në Hong Kong, ishin të gjitha jashtë kufijve të lejueshëm.
Zëri i Amerikës u dërgoi email-e dy personave që shërbejnë si kontakte për shtypin në kanalin mediatik kinez CGTN, duke u kërkuar të komentojnë, por nuk mori përgjigje.
Gazetari Michael Ottey thotë se ai kaloi dy vjet duke punuar si redaktor me banim në Kinë tek China Daily nga viti 2014, për të kuptuar më mirë se si funksionon media shtetërore.
Gjatë asaj kohe, ai punoi së bashku me një redaktor kinez, të cilin gazetari e përshkroi si një “ndërmjetës” ose dikë të cilit duhej t’ia lije në dorë nëse tema të caktuara ishin shumë të ndjeshme.
“Ju mund të kritikoni armikun gjatë gjithë ditës, por nuk mund të kritikoni miqtë tuaj”, i tha Zërit të Amerikës zoti Ottey, i cili tani është ndihmës redaktor në gazetën Los Angeles Times.
Sidoqoftë, listat e miqve dhe armiqve të Pekinit ndryshuan shpesh, kështu që China Daily tentoi ta çensuronte veten në varësi të rrethanave.
Kjo media shpesh e mbante vështrimin tek nivelet e larta të Partisë Komuniste për sinjale se çfarë, ose kë mundeshin dhe kë nuk mundeshin të kritikonin, në varësi të qëndrimit të qeverisë në atë kohë, tha zoti Ottey.
“Ishte pothuajse si të punosh për një firmë të marrëdhënieve me publikun”, tha zoti Ottey. “Nuk ishte vërtet gazetari e ndershme. Ishte më shumë e llojit ‘Le ta bëjmë qeverinë kineze të duket e mirë’.”
China Daily nuk iu përgjigj kërkesës së Zërit të Amerikës për koment.
Steven Lee Myers, shefi i zyrës së gazetës New York Times në Pekin, tha se autoritetet kineze “përcaktuan një version – dhe ky është varianti i realitetit për të cilin ata flasin”.
Gazetari vuri në dukje se si Pekini i referohet një “lufte kundër terrorit” në Xinjiang. Shtetet e Bashkuara dhe vendet e tjera kanë akuzuar Kinën për abuzime masive të të drejtave të njeriut në rajon, ku ka arrestuar më shumë se një milion ujgurë.
“Është një ortodoksi e ngurtë, të cilën ja kërkojnë njerëzve ta pranojnë”, tha zoti Myers për Zërin e Amerikës.
Ai është ndër rreth 12 gazetarët amerikanë që u dëbuan nga Kina në vitin 2020 si pjesë e një përplasjeje me SHBA-në për vizat për punonjësit e mediave.
Kina ka lëshuar direktiva në lidhje me pretendimet për trajtimin e saj të ujgurëve, përfshirë në marsin e vitit 2020, kur mediave iu tha që të shmangnin raportimin mbi “organizimin e pozicioneve të punës në Xinjiang për ujgurët dhe anëtarët e tjerë të pakicave etnike”.
Urdhëri erdhi pasi një qendër studimore australiane pretendoi se rreth 80 mijë ujgurë po përdoreshin për punë të detyruar në fabrikat që furnizojnë kompanitë e huaja.
Përveç veprimit për të treguar fuqinë, direktivat dhe censura e rreptë e Kinës demonstrojnë shqetësimet e Pekinit, thotë zonja Datt nga organizata Freedom House.
“Këto direktiva të dala në publik janë vërtet të dobishme për të ilustruar se si shteti po kontrollon mediat dhe po kufizon çfarë raportohet”, tha zonja Datt. Por, ajo shtoi, “Kjo ilustron pasigurinë e Partisë Komuniste”./VOA
