Loading ...
Ndërsa lufta në Ukrainë ka hyrë në vitin e saj të katërt, ndikimi i taktikave hibride ruse po ndihet gjithnjë e më fort edhe në Evropë, veçanërisht në Ballkanin Perëndimor. Nga aktet e sabotazhit te fushatat e dezinformimit, Moska po synon të destabilizojë rajonin dhe të pengojë proceset euroatlantike të vendeve të Ballkanit.
Në një intervistë ekskluzive për War Report, eksperti britanik i sigurisë, Samuel Ramani, flet për interesat e Rusisë në Ballkanin Perëndimor, rreziqet e reja hibride, rolin e Mbretërisë së Bashkuar dhe SHBA-ve në forcimin e sigurisë rajonale, si dhe masat që vendet e Ballkanit duhet të ndërmarrin për t’u mbrojtur në një kohë tensionesh të shtuara.
Sali Doçi: Ka kaluar shumë kohë që kur Rusia ka filluar pushtimin e saj në Ukrainë, më shumë se tre vjet tani, dhe po shohim se interesat e Moskës, nuk jane vetëm ne Ukraine, por gjithashtu edhe vende te tjera ku Moska ka shperndare veprimtarine e saj me akte sabotazhi dhe permes nje lufte Hibride duke perfshire edhe Vendet Europiane. Dua qe ne kete interviste te kemi fokusin tek Ballkani Perendimor si fusha juaj e ekspertizez. Cilat jane interesat e Moskes ne Rajonin tone?
Epo, interesi parësor i Rusisë është shumë i ngjashëm me atë që është diku tjetër në krahun lindor. Kryesisht synon përçarjen dhe destabilizimin. Synon të shkaktojë situata që sjellin shkatërrim dhe ndërlikim të procesve që vendet e Ballkanit Perëndimor të anëtarësohen në Bashkimin Europian. Në përgjithësi synon edhe krijimin e fronteve shtesë për të shtrirë burimet mbrojtëse Europiane të cilat janë tashmë të tendosura nga Lufta në Ukrainë.Pra, po rreshtohet fort me Serbinë për shkak të drejtimit gjithnjë e më joliberal të Alexander Vuciv. Po rreshtohet me grupe separatiste si Milar Dodiknë Republikën e Sperska-s, sepse kjo mund të çojë në paqëndrueshmëri në Bosnjë-Hercegovinë dhe gjetkë ku nuk ka një përfaqësues lokal ose aleat lokal kaq të fortë. Po merret me dezinformim, po përdor pasuri të paluajtshme dhe pasuri financiare nga aktivitete kriminale si dhe po ben disa blerje te tjera. Puna e saj kryesore fokusohet ne forma të tjera të taktikave destabilizuese për të mbjellë përçarje në shoqëri dhe për të gërryer besimin në demokraci.
Sali Doçi: Ndërkohë, kemi dëgjuar gjithçka që po ndodh rreth Evropës, dhe do të doja të flisja pak më shumë për sigurinë e Ballkanit Perëndimor. Si është i përgatitur rajoni ynë për të qenë i vetëdijshëm për këto kërcënime dhe çfarë po ben bashkesia nderkombetare, përfshirë Mbretërinë e Bashkuar, por edhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, për të ndihmuar Ballkanin Perëndimor të mbrohet nga këto kërcënime?
Epo, mendoj se padyshim që po shohim efikasitetin e taktikave hibride ruse diku tjetër në Evropë. Po e shohim këtë në kontekstin e sulmit të fundit në Poloni, i cili ishte në infrastrukturën hekurudhore. Po shohim… Rusia madje u përpoq të përfshihej në atentate të synuara për vrasje, siç pamë me Armen Paperberg dhe Ryan Mattel, si dhe përdori luftën per perhapjen e dezinformacionit në pothuajse çdo pale zgjedhje të madha që kemi parë. Kete e ben zakonisht duke fuqizuar forcat e ekstremit të majtë dhe të ekstremit të djathtë që synojnë gërryerjen e demokracisë. Pra, ndërsa Rusia nuk ka pasur shpesh sukses në drejtim të shkaktimit të demeve me qëllim strategjik, si p.sh. nuk e ka ndaluar rrjedhën e ndihmës për Ukrainën, nuk i ka ndaluar diskutimet për konfiskimin dhe kthimin e aseteve, nuk I ka ndalur dot diskutimet per perdorimin e tyre per Ukrainasit. Kjo ka shkaktuar shume nderprerje ne infrastruktren tone, ne proceset tona demokratike si dhe ne sigurine e rrugeve kryesore Tranzit.Dhe kjo do të thotë se ka shumë për të bërë në lidhje me mbështetjen e Ballkanit Perëndimor për ta parandaluar këtë. Ne duhet të investojmë mjaft shumë në shoqërinë civile. Ne duhet të investojmë mjaft shumë në përafrimin me forcat që mbështesin sundimin e ligjit dhe reformën politike dhe reformën kundër korrupsionit, duke inkurajuar kështu reformat që e bëjnë më të vështirë për Rusinë që në një farë mënyre… të marrë një pikë hyrjeje. këtu në Shqipëri, progresi drejt pranimit në BE dhe ajo që do të ndodhë në dy vitet e ardhshme do të jetë mjaft kritike në këtë drejtim. Dhe gjithashtu në aspektin mbrojtës, kjo do të thotë që mendojmë se vendet e Ballkanit duhet të fitojnë akses më të fortë në teknologjitë kundër dronëve, duke përfshirë interceptorët dron-me-dron që po i shohim të zhvillohen në teatrin ukrainas, ndoshta duke u ripërdorur këtu, si dhe mbrojtjet ajrore, mbrojtjet raketore. Ato duhet të jenë pjesë e ndërtimit më të gjerë të sferës evropiane dhe të NATO-s, madje edhe të vendeve që nuk janë në NATO. Edhe ato vende duhet ti Bashkohen ketij grumbullimi.
Sali Doçi: Ndërkohë, kemi pare se Mbretëria e Bashkuar ka qenë vendi i dytë që me anë të inteligjencës e ka paralajmëruar Ukrainën për pushtimin e tyre ushtarak nga Rusia. Dhe kemi pare se situata ka qenë mjaft kritike. Ndërkohë, Londra zyrtare gjithmonë ka pasur informacione të ndryshme, pra pikerisht inteligjenca e tyre e ka ditur gjithnje se cfare do te ndodh, se kush do te jete veprimi I rradhes nga Pala Ruse. Gjate ketyre tre viteve a kemi pare nje rritje te ndergjegjesimit nga Mbreteria e Bashkuar per ti hedhur syte edhe ne Ballkanin Perendimor, pra edhe ne rajonin tone?
Kjo është një pyetje e shkëlqyer. Aktualisht, Britania në fakt gjatë periudhës përgatitore për pushtimin rus të Ukrainës në shkurt 2022, pamë këtë besim dhe pamë disa zyrtarë të tjerë të lartë britanikë që paralajmëronin publikisht për Ballkanin Perëndimor si një zonë për sabotim dhe lëvizje të mundshme ruse. Dhe këto paralajmërime janë rishfaqur vazdhimisht gjatë periudhave të veçanta të krizave si Serbia dhe Kosova. Kriza e targave kur kjo u ndez. Më shumë në një nivel joformal, kemi parë disa diskutime tani në kontekstin e Dodik që po merr këtë lloj ndjenje pandëshkueshmërie. Ai është disi i tërhequr politikisht, por i janë hequr sanksionet kundër tij dhe rrjetit të tij kryesor nga administrata Trump. Kjo është diçka me të cilën Britania, si shumica e vendeve evropiane, nuk pajtohet fuqimisht. Pra, ka diskutime rreth Rusisë që padyshim po e përdor situatën Serbi-Kosovë si armë, në veçanti, si dhe për paqëndrueshmëritë dhe rreziqet politike të vazhdueshme në Bosnjë, me synimin për të krijuar trazira brenda Rajonit. Por problemi është se nuk i kemi parë realisht këto paralajmërime dhe shkëmbim inteligjence të përkthehen, mendoj unë, mjaftueshëm në mbështetje materiale, veçanërisht në anën ushtarake. Kjo mund të ndodhë për shkak se burimet tona janë të pakta dhe gjithashtu duhet të ruhemi nga kërcënimet ruse në zona të tjera të paqëndrueshmërisë, si Moldavia, ku sapo pati këto zgjedhje të kushtëzuara, dhe shtetet baltike, të cilat kanë nevojë për më shumë përforcime për shkak të sulmeve me kabllo nënujore dhe për shkak të taktikave hibride. Por duhet bërë më shumë materialisht. Mendoj se inteligjenca, informacioni dhe komunikimet publike janë aty deri diku, por mbështetja materiale nuk është aty.
Sali Doçi: Duke pasur parasysh faktin se tensionet nuk janë larg përshkallëzimit në rajonin tonë dhe ketu në Ballkanin Perëndimor, era e luftes nuk eshte shume e Larget. Lufta e fundit ishte ne fund te viteve 90 ne Kosove. Cila eshte Strategjia qe Vendet e Ballkanit Perendimor duhet te ndjekin per sigurine e tyre per te qene te Sigurte nga nderhyrja Ruse dhe nga nderyrje te tjera dashakeqese.
Epo, dua të them, mendoj se Shqipëria ka bërë një punë të mirë në kontekstin e të qenit në gjendje të izolojë veten nga kjo. Ne nuk kemi parë vërtet llojin e gjurmës ruse që shohim as ekonomikisht në vende si Mali i Zi apo Maqedonia e Veriut, as edhe në aspektin e disa prej taktikave më të hapura destabilizuese, si ajo përpjekja për grusht shteti në vitin 2016 që u krye. në Mal të Zi. Mendoj se deri në një farë mase, izolimi i sistemit politik, veçanërisht skajeve ekstreme më joliberale të tij, nga Rusia që po godet çdo lloj transaksioni të errët financiar që përfshin këtë, mendoj se do të ishte diçka mjaft e rëndësishme. Verifikimi dhe ruajtja nga afër e pikave të hyrjes për ndikimin rus, veçanërisht në aspektin e investimeve në pasuri të paluajtshme, është diçka e rëndësishme. Pamë që Mali i Zi kishte atë politikë të vizave të arta deri në vitin 2022. 40% e pasurive të paluajtshme në vend në një moment ishin në pronësi të njerëzve te lidhur me Rusine ose bashkepunetoret e tyre. Pra, kjo është diçka që shërbeu si një pikë hyrjeje për Rusinë për të destabilizuar vendin. Pra, duhet të ketë shumë më tepër mbikëqyrje nga afër të pasurive të paluajtshme, pastrimit të parave dhe reformës kundër korrupsionit, si dhe integrimit më të ngushtë rajonal, ndërsa rajoni lëviz në mënyrë të pashmangshme drejt Bashkimit Evropian. Duket se Shqipëria dhe Mali i Zi do të jenë një hap i rëndësishëm së bashku në vitin 2027. Kem pare Kryeministrin Edi Rama ketu duke folur per bashkepunimin midis Maqedonise, Shqiperise madje edhe Serbia, te gjithe vendet jane pjese e nje lloji brezi ekonomik ose zone ekonomike me te gjere. Edhe kjo duhet inkurajuar. Tani për tani mendoj se faktori më i madh i rrezikut është drejtimi politik i Serbisë, sepse atje ka ndjenja pro-ruse për shkak të ortodoksisë dhe kujtimeve të luftës së viteve 1990 dhe Vuçiç ka interes të mbajë lidhjet me Rusinë. Por pjesa tjetër e rajonit dhe ndoshta edhe deri në një farë mase Serbia, mund të bashkohen kundër këtij kërcënimi pasi të kuptojnë se Rusia nuk është realisht e interesuar në këtë rajon për t’u zhvilluar ose për të inkurajuar rezultate pozitive është këtu për të prishur dhe për të qenë një prishës i ceshtjeve te sigurise. Dhe sapo kjo të jetë e qartë, mendoj se kjo mund të çojë në një përgjigje më të fortë dhe më të bashkuar. Por ne duhet të reformojmë institucionet tona këtu brenda vendit, dhe kjo është e njëjta gjë edhe për Evropën Perëndimore. Ne duhet të vazhdojmë reformat tona institucionale.
Sali Doçi: Keni kaluar disa ditë në Tiranë, ne kryeqytetin tone kryeqytetin e Shqiperise I cili po përgatit të presë në vitin 2027 Samitin e NATO-s. Çfarë ju ka bërë përshtypje në lidhje me atë që po bën vendi ynë me politikat e sigurisë?
Mendoj se Shqipëria është bërë një anëtare shumë e fortë dhe e rëndësishme e NATO-s. Ajo ka bashkëpunim të fortë në hapësirën euroatlantike dhe gjithashtu bashkëpunim të fortë me Bashkimin Evropian, Mbretërinë e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara për sa i përket bashkëpunimit në siguri. Pra, mendoj se po luan një rol domethënës dhe të rëndësishëm. Është mirë të shohësh se ju do te prisni samitin e NATO-s. Ju kani bërë më mirë se shumë vende të tjera në këtë rajon edhe në aspektin e rregullimit kundër përfshirjes keqdashëse nga Kina dhe Rusia. Ka pak tensione të dukshme me Iranin për shkak të strehimit të MEK-ut, por kjo duket se po menaxhohet mirë. Pra, Shqipëria po bën një punë të mirë duke u integruar në strukturat më të gjera euroatlantike dhe gjithashtu duke u mbrojtur nga disa ndërhyrje të…vende kundërshtare. Mendoj se ka qenë mjaft mbresëlënëse dhe një model për vendet e tjera në rajon për t’u ndjekur. Dhe më e rëndësishmja, vendndodhja e Shqipërisë duhet të jetë diçka që duhet përmendur në kontekstin e samitit të NATO-s. Kjo do të thotë që zona e Mesdheut dhe Adriatikut është gjithashtu një zonë ku Rusia ka të ngjarë të kryejë më shumë lloj stërvitjesh detare provokuese, ndoshta duke kërcënuar infrastrukturën kabllore, duke e përdorur emigracionin e paligjshem si armë. Pra, është gjithashtu një zonë ku disa nga teknologjitë e reja te Rusise mund te testohen, shikoni pame vetem disa jave me pare testimin e dronit Detar Poseidon qe mund te kercenoje infrastrukturen kritike.Kështu që mendoj se Shqipëria duhet që vitin e ardhshëm, dhe jam i sigurt se do ta bëjë, ta shfrytëzojë veten si një lloj qendre për përpjekjet e parandalimit ne Mesdhe dhe Adriatik, sepse edhe pse Deti Baltik dhe Deti i Veriut duket se janë më shumë, dhe Deti i Zi duket se është në rrezik të lartë tani, Mesdheu mendoj se sipas mendimit tim nuk është shumë prapa si një zonë ku Rusia mund të shkaktojë kërcënime dhe ndërprerje. Pra, ky është një prioritet në të cilin mendoj se duhet të përqendrohemi gjithashtu. Gjithashtu, jam impresionuar nga disa nga lëvizjet dhe marrja serioze e teknologjive të përparuara, veçanërisht në lidhje me inteligjencën artificiale dhe gjëra të tjera, kështu që përmirësimi dhe sigurimi i bashkëpunimit në atë sferë, veçanërisht në kontekstin e Evropës Jugore dhe Ballkanit, është gjithashtu i rëndësishëm.
