Hendeku i rritjes dhe performancës ekonomike midis SHBA- së dhe Europës është zgjeruar kohët e fundit, dhe veçanërisht pas pandemisë, me elasticitetin në anën tjetër të Atlantikut mbresëlënës, ndërkohë që sfidat me të cilat përballen institucionet dhe qeveritë europiane janë të mëdha.
Masat shumë më të mëdha stimuluese të qeverisë dhe përdorimi i kursimeve të konsumatorit kanë kontribuar në vazhdimin e “eksistencës amerikane” në ekonomi në vitet e fundit, ndërkohë që tronditja e madhe tregtare nga lufta në Ukrainë dhe produktiviteti i dobët në Europë e kanë vendosur rritjen në zero.
Ky hendek vazhdon prej disa vitesh, gati dy dekada, dhe filloi të zgjerohej që nga shpërthimi i krizës financiare dhe u forcua pas COVID-19.
Është karakteristikë se në vitin 2008, ekonomitë e Bashkimit Europian dhe të SHBA-së ishin afërsisht të njëjta.
Por që nga kriza globale financiare, ato kanë ndryshuar në mënyrë dramatike. Në veçanti, në vitin 2008 ekonomia e BE-së ishte më i madh se ai amerikan: 16.3 trilionë kundrejt 14.8 trilionë deri në vitin 2022, ekonomia amerikane ishte rritur në 25 trilion dollarë, ndërsa BE (përfshirë Mbretërinë e Bashkuar) kishte arritur vetëm 19.8 trilionë dollarë, raporton abcnews.al.
Problemet e thella strukturore, si demografia me një rënie të vazhdueshme të popullsisë në moshë pune, investime të pamjaftueshme dhe konkurrencë të ulët, kanë çuar në vite të rritjes së dobët ekonomike në Bashkimin Europian dhe rritje të dobët të produktivitetit.
Më pas erdhi goditja e dyfishtë e pandemisë dhe lufta e zgjatur e Rusisë në Ukrainë, me trazira në zinxhirët e furnizimit global dhe çmimet e larta të energjisë dhe ushqimeve që përkeqësuan situatën.
Në të kaluarën, industria e fortë e eksportit të kontinentit mund t’i kishte shpëtuar gjërat. Por rimëkëmbja e ngadaltë në Kinë, një treg vendimtar për Europën, minoi këtë “shtyllë të rritjes”.
Sipas të dhënave të fundit nga Fondi Monetar Ndërkombëtar, PBB-ja e SHBA-së është 27.97 trilionë dollarë ndërsa GDP e BE-së është në 19.3 trilionë dollarë Prandaj, ekonomia amerikane është pothuajse 50% më e madhe se ajo e BE-së. (me përjashtim të Mbretërisë së Bashkuar), raporton abcnews.al.
Duke iu referuar dobësisë së Eurozonës, Fondi theksoi në një raport të disa muajve më parë se ekonomia e Eurozonës është rritur me rreth 6% gjatë 15 viteve të fundit, në terma dollarë, krahasuar me 82% për SHBA-në.
Një faktor tjetër shumë i rëndësishëm që ruan hendekun e zhvillimit midis Europës dhe SHBA-së është sektori i teknologjisë.
Peizazhi i teknologjisë europiane dominohet nga kompanitë amerikane. Komisioni Europian ka vlerësuar se Europa do të ketë nevojë për 620 miliardë euro kryesisht investime private çdo vit deri në vitin 2030 dhe 125 miliardë euro të tjera në vit më pas deri në vitin 2040 për të mbyllur hendekun teknologjik me SHBA-në, raporton abcnews.al.
Në të njëjtën kohë, në vend që të krijohen investime të reja në Europë, rajoni po vuan nga një “hemorragji kapitali”, me rreth 330 miliardë euro humbje në vitin 2023, siç raportohet nga Reuters, pasi europianët kanë investuar kursimet e tyre jashtë kufijtë e kontinentit, si për shembull në tregun e aksioneve amerikane.
Trendi nuk ndryshon në vitin 2024
Kryeekonomisti i Fitch, Brian Colton vëren se, duke përjashtuar periudhën e pandemisë në 2020 dhe 2021, hendeku midis rritjes së SHBA-së dhe Eurozonës në 2023 ishte më i madhi që nga kriza e borxhit sovran të Eurozonës në 2013 dhe në 2024 kjo prirje nuk do të ndryshojë.
Rritja në SHBA qëndroi në 2.5% në 2023 nga 1.9% në 2022, ndërsa në Eurozonë u ngadalësua në 0.5% nga 3.4% në 2022.
Të dhënat zyrtare të PBB-së për tremujorin e katërt të 2023 treguan fuqi të vazhdueshme ekonomike në SHBA (0.8% tremujori, 3.3% vjetor) në kontrast të plotë me stagnimin në Europë, ku rritja në Eurozonë në tërësi është zero.
Treguesit me frekuencë të lartë sugjerojnë se rritja e aktivitetit në SHBA ka vazhduar në tremujorin e parë të 2024. Besimi i konsumatorëve u rrit në janar në nivelin më të lartë që nga dhjetori 2021, dhe prodhimi u rrit gjithashtu muajt e fundit, raporton abcnews.al.
Siç vë në dukje S&P, performanca e fortë relative e SHBA-së pasqyron një kombinim të elasticitetit (fleksibiliteti dhe produktiviteti), politikave fiskale (të lirshme), vonesave (transmetimi monetar) dhe fatit (gjeografia).
Kushtet monetare në Europë kanë ndihmuar gjithashtu në zgjerimin e divergjencës me SHBA-në.
Kostot e huamarrjes për kompanitë dhe familjet janë rritur gjatë dy viteve të fundit. Me bankat që përfaqësojnë një burim më të rëndësishëm kredie në Europë sesa në SHBA, normat e larta të interesit e kanë kufizuar aktivitetin shumë më drejtpërdrejt.
Në të kundërt, kushtet ekonomike në SHBA kanë vazhduar të lehtësohen muajt e fundit, pavarësisht rritjes së normave të politikës monetare.
“Kjo performancë e mirë e SHBA është një mister,” vëren S&P. Rritjet e normave të politikës kanë për qëllim shtrëngimin e kushteve financiare, ngadalësimin e kërkesës dhe rrjedhimisht ngadalësimin e rritjes së PBB-së, thekson ai.
“Në të vërtetë, performanca e ekonomive të tjera të përparuara, me ngadalësimin e rritjes në vitin 2023 me përfundimin e rritjes së normës është më afër asaj që prisnim për SHBA-në dhe pasi Fed i ka rritur normat më shumë se bankat e tjera qendrore, mbi-performanca është edhe më e dukshme.”
Performanca ekonomike superiore e SHBA-së, veçanërisht që nga shpërthimi i pandemisë, mund të shpjegohet nga katër faktorë kryesorë, thekson Ariane Curtis, një ekonomiste në Capital Economics, raporton abcnews.al.
Së pari, mbështetja e qeverisë gjatë pandemisë ishte më e madhe në SHBA sesa në ekonomitë e tjera. Sipas FMN-së, masat fiskale arritën në rreth 25% të PBB-së në SHBA, krahasuar me 19% në MB dhe 11% mesatarisht në ekonomitë kryesore të Eurozonës.
Kombinimi i përshpejtimit të mbështetjes së qeverisë dhe reduktimit të shpenzimeve për shërbime gjatë bllokimit i lejoi familjet të grumbullonin një stok të madh të “kursimeve të tepërta” gjatë pandemisë.
Jo vetëm që mbështetja e qeverisë fillimisht ishte më e madhe në SHBA, por familjet në SHBA ishin më të gatshme se ato në Europë për të reduktuar këto “kursime të tepërta”.
Në të vërtetë, familjet amerikane kanë shfrytëzuar këto kursime gjatë dy viteve të fundit, siç dëshmohet nga rënia e normës neto të huadhënies, e cila mat kursimet e familjeve pas shpenzimeve totale, nën mesataren para pandemisë.
Por në Eurozonë, normat neto të huadhënies mezi kanë rënë nën nivelet para pandemisë. Ekonomitë europiane përjetuan gjithashtu një goditje të konsiderueshme tregtare pas pushtimit rus të Ukrainës në fillim të vitit 2022.
Ndryshe nga SHBA, Eurozona është një importues neto i energjisë. Çmimi i gazit natyror europian u rrit në nivelet më të larta historike, më shumë se 18 herë më shumë se mesatarja 2018-19, krahasuar me një rritje afërsisht trefish të çmimit të gazit natyror në SHBA.
Kjo çoi në një rritje të mprehtë të inflacionit të çmimeve të konsumit dhe të prodhimit, duke vënë një barrë të rëndë për familjet dhe bizneset europiane.
Investimet
Ne duhet të promovojmë investimet. Komisioni vlerëson se 620 miliardë euro shtesë do të nevojiten çdo vit për të financuar objektivat mjedisore dhe klimatike, ndërsa 125 miliardë euro shtesë do të kërkohen për tranzicionin dixhital.
Për ta bërë këtë, nevojitet përparim i mëtejshëm në thellimin e Bashkimit Ekonomik dhe Monetar, theksoi Christine Lagarde në fjalimin e saj në Parlamentin Evropian javën e kaluar, raporton abcnews.al.
Rritja në SHBA ishte në 2.5% në 2023 nga 1.9% në 2022, ndërsa në Eurozonë u ngadalësua në 0.5%.
Sfida
Bashkimi Europian duhet të investojë një shumë të madhe parash në një periudhë relativisht të shkurtër kohore për të përballuar sfidat e thella. Hendeku financiar midis Europës dhe SHBA-së përsa i përket investimeve është i barabartë me gjysmë trillion euro në vit dhe një e treta janë para publike, tha së fundmi Mario Draghi, i cili është ngarkuar me hartimin e një plani për konkurrencën e BE-së.
330 miliardë euro “ikën” në 2023 nga Evropa, teksa evropianët investuan kursimet e tyre jashtë kufijve të kontinentit.
Duke përjashtuar recesionin dhe rimëkëmbjen gjatë pandemisë COVID-19 në 2020 dhe 2021, hendeku midis rritjes së SHBA-së dhe Eurozonës në 2023 ishte më i madhi që nga kriza e borxhit sovran të Eurozonës në 2013, sipas kryeekonomistit të Fitch, Brian Colton.
/abcnews.al
