Në afërsi të Kishës së Shën Pjetrit në Novi Pazar arkeologët kanë gjetur varreza të mesjetës, në të cilat, në bazë të analizave të para, janë varrosur të krishterë dhe myslimanë. Hulumtimet e deritanishme arkeologjike tregojnë se është një gjetje e rëndësishme dhe shembull i parë i këtij lloji në Ballkan.
Sipas arkeologëve nga muzeu “Ras” në Novi Pazar nga Instituti Arkeologjik në Beograd, të cilët po udhëheqin kërkimet arkeologjike në këtë vend, për herë të parë në këtë zonë, për këtë periudhë është identifikuar një mënyrë specifike për shënjimin e vendeve të varreve, duke vendosur një gur dhe një pllakë të bukur guri në vendin e kokës dhe këmbës së të vdekurit duke shënuar varrezën.
Arkeologët e angazhuar në këtë hulumtim, të mbështetur nga Ministria e Kulturës dhe Informacionit e Republikës së Serbisë përmes projektit, besojnë se “ose studiuesit nuk kanë regjistruar ende një mënyrë të tillë për të shënuar varre ose rezultatet e tyre nuk janë publikuar dhe publikisht janë të njohura”.
Ata mbështeten në vlerësimet e tyre, dhe në bazë të gjetjeve arkeologjike të gjetura në varret dhe rreth tyre, ky nekropol mund të vendoset në periudhën e shekullit të 14-të deri në shekullin e 18-të.
Vladan Vodosavljeviç, arkeolog i muzeut “Ras” në Novi Pazar, thotë se bazuar në orientimin e varreve në lokalitetin “thellë mbi shtëpi”, mund të konstatohet dhe të jepet një interpretim që, përveç të krishterëve, në varrezat e njëjta, është varrosur edhe popullsia muslimane.
“Ne gjetëm disa varre, orientimi i të cilave është e kundërta e të tjerëve. Këto skeletë janë të orientuara në drejtimin juglindje-veriperëndim dhe kjo neve na solli deri te konkluzionin të mendojmë se në këtë varrezë janë varrosur edhe banorë që kanë pranuar Islamin. Kjo me siguri, me analizë të AND-së mund të vërtetohet se ka ekzistuar ndonjë popullatë, se në një moment ka pranuar Islamin dhe se kanë vazhduar të varrosen aty ku janë varrosur paraardhësit e tyre”, tha Vidosavljeviç, duke theksuar se bazuar në hulumtimet e deritanishme arkeologjike nuk dihet se diçka e tillë shfaqet në varreza të tjera.
Më shumë se 120 varre u zbuluan në nekropol dhe nuk kishte një numër të madh gjetjesh arkeologjike. Deri më tani, monedha, hallka metalike, unaza, enë qeramike, rroba, varreza të fragmentuara, varreza të thjeshta horizontale të zbukuruara, janë gjetur dy pllaka vertikale: njëra është një kryq dhe një tjetër performancë njerëzore.
Pasi të dërgohen skeletët në Institutin Arkeologjik në Beograd do të dalin përfundimet me të dhënat antropologjike mbi atë se si njerëzit kanë jetuar në këto vise, çfarë traditash kanë pasur, mosha mesatare e tyre, lartësia e tyre, nëse kanë vdekur në mënyrë natyrore ose nga sëmundje dhe të ngjashëm.
Vendndodhja me nekropolin u zbulua rastësisht në vitin 2011 gjatë ndërtimit të një rruge lokale nga kisha e Shën Pjetrit në varrezat e reja ortodokse në Novi Pazar./AA
