Lufta në Ukrainë dhe vlerësimet se kjo përballje strategjike do të zgjasë dhe “kërcënimi” i rizgjedhjes së Donald Trump, që do të nxjerrë në pah pasojat negative të varësisë së mbrojtjes së BE-së nga ombrella e SHBA, kanë alarmuar BE-në, e cila po përpiqet të bëjë një hap të madh për mbrojtjen europiane, me Strategjinë e re Industriale të Mbrojtjes Evropiane (EDIS).
Zhvillimet në frontin ukrainas në dy vitet e fundit dhe ngërçet e shkaktuara në bashkëpunimin transatlantik nga cenueshmëria e tyre ndaj ndryshimeve politike në Uashington kanë çuar në reflektim të thellë në Kontinentin e Vjetër për zhvillimin e Krahut të Mbrojtjes së BE-së, si mjet për “Autonominë Strategjike” të BE-së. Sepse nëse BE-ja dëshiron të pretendojë një rol në çështjet globale dhe në konkurrencën globale me Rusinë, Kinën, por edhe SHBA-në, nuk mund ta bëjë këtë pa një krah të fortë mbrojtës dhe një politikë të jashtme të përbashkët.
Presidenti francez Emmanuel Macron ishte një nga të parët që foli për Autonominë Strategjike të Europës, e cila në thelb do të jetë aftësia e Bashkimit Europian për të mos qenë tepër i varur nga Shtetet e Bashkuara, për të mbrojtur Europën dhe për të bashkëpunuar me fqinjët për qëllime strategjike, të pavarura nga politika e jashtme amerikane, raporton abcnews.al.
Me luftën në Ukrainë në pragun e BE-së, Komisioni propozoi të martën një skemë 1.5 miliardë euro që do të ishte “pika kyçe” për të rritur prodhimin europian të mbrojtjes duke promovuar prokurimet e përbashkëta ushtarake midis shteteve anëtare.
Kjo strategji e re që nis reformimin themelor të industrisë së mbrojtjes të BE-së, synon të bindë vendet anëtare të prodhojnë armë së bashku dhe të kufizojnë blerjen e armëve nga SHBA dhe tregje të tjera të treta, të kenë sigurinë e furnizimit, të financojnë industritë europiane të mbrojtjes në mënyrë që ato të mund të mbijetojnë edhe në rastet e kërkesës së reduktuar dhe natyrisht të kufiri i burokracisë për projektet evropiane të mbrojtjes me interes të përbashkët.
Nisma përfaqëson heqjen dorë të një strategjie prej dekadash, në të cilën Europa është mbështetur në mburojën mbrojtëse të SHBA-së përmes NATO-s , ndërkohë që shpenzimet e saj për mbrojtjen janë reduktuar, me nevojat që lindin nga lufta në Ukrainë duke ekspozuar dobësi dramatike të aftësisë për prodhimin e armëve të Europës, raporton abcnews.al.
Shpërndarja e shumëfishtë, natyra etnocentrike e vendimmarrjes për prokurimin e sistemeve të armëve, mbështetja nga vendet kryesore të industrive të tyre kombëtare dhe fragmentimi çojnë në rezultate dramatike.
Sipas një raporti të Parlamentit Europian , në vitin 2019, kostoja nga mbivendosja në politikën e sigurisë dhe mbrojtjes mes “27 vendeve” arrin në 22 miliardë euro në vit.
Gjithashtu shqetësuese është konstatimi se nga shkurti i vitit 2022 deri në qershor 2023, shtetet anëtare shpenzuan 100 miliardë euro për pajisjet e mbrojtjes, ku 75% shkonin për kompanitë jashtë Evropës dhe 68% e tyre ishin amerikanë.
Brukseli tani dëshiron që 50% e buxheteve të prokurimit të mbrojtjes kombëtare të shkojnë për kompanitë europiane deri në vitin 2030, duke u rritur në 60% deri në vitin 2035, dhe po kërkon gjithashtu që vendet të blejnë së bashku të paktën 40% të pajisjeve të mbrojtjes.
Programi do të ofrojë stimuj për prokurime të përbashkëta nga shtetet anëtare në industrinë e mbrojtjes së BE-së, duke përfshirë përjashtimin nga TVSH-ja dhe mbështetjen nga buxheti i përbashkët, por gjithashtu do të ofrojë mbështetje financiare për të forcuar kapacitetet mbrojtëse-industriale të Europës.
Plani do të nisë krijimin e një grupi të nivelit të lartë europian të industrisë së mbrojtjes për të ndihmuar në koordinimin e prokurimit dhe planifikimit.
Ky grup do të formësojë projektet me interes të përbashkët europian dhe programet e financimit për një rrjet të aftësive të mbrojtjes kibernetike, si dhe sistemet e integruara europiane të mbrojtjes ajrore dhe raketore.
Synimi është që ky plan të çojë në një fond prej 100 miliardë eurosh për industrinë dhe pajisjet europiane të mbrojtjes dhe pyetja e madhe janë sigurisht mjetet e financimit.
Komisioni i ka bërë thirrje Bankës Europiane të Investimeve (EIB) të ndryshojë politikën e saj në mënyrë që të mund të financojë projektet e mbrojtjes.
Me një bilanc total prej 544 miliardë eurosh, BEI është institucioni më i madh financiar shumëpalësh në botë, por rregullat e funksionimit të saj nuk lejojnë financimin e prodhimit të municioneve dhe armëve apo infrastrukturës për përdorim ushtarak.
Komisioni ka diskutuar gjithashtu mundësinë e përdorimit të fitimeve nga asetet e ngrira ruse për të financuar blerjet e armëve për Ukrainën nën EDIP, por një veprim i tillë do të kërkonte një vendim të Këshillit Europian dhe gjithashtu do të merrte parasysh kërcënimin e Rusisë se do të reagojë ndaj çdo përpjekjeje për të “uzurpuar” asetet që janë ngrirë, raporton abcnews.al.
Propozimet nga Franca dhe shtetet e tjera anëtare për emetimin e Bonove Europiane të Mbrojtjes (Fondet e Mbrojtjes Europiane) aktualisht refuzohen nga Gjermania.
Jashtëzakonisht i rëndësishëm është parashikimi për mbështetjen e industrive dhe kompanive të mbrojtjes të vogla dhe të mesme dhe integrimi i tyre në Fondin Europian për “Fondin për përshpejtimin e transformimit të zinxhirëve të furnizimit të mbrojtjes – FAST”.
Projekti europian, megjithatë, kërkon ekuilibra delikate për të mos prishur shtyllën kryesore të mbrojtjes kolektive-transatlantike që është NATO.
Në vitin 2023 në Vilnius, udhëheqësit e NATO-s ranë dakord për një plan veprimi për të forcuar aftësinë e prokurimit dhe prodhimit të përbashkët.
Nga foltorja e Konferencës së Sigurisë së Mynihut në mes të shkurtit, kryeministri Kyriakos Mitsotakis kishte ngritur çështjen kritike për Sigurinë dhe Mbrojtjen Europiane të mungesës së një qasjeje të përbashkët ndaj pajisjeve dhe fragmentimit të furnizimeve nga vendet europiane.
Me programin e ri europian tashmë ekziston mundësia për të kërkuar financim, por edhe për të marrë pjesë në treg në një sistem të ardhshëm të përbashkët europian të prokurimit të mbrojtjes, raporton abcnews.al
Ekosistemi i inovacionit të mbrojtjes i promovuar nga Ministria e Mbrojtjes ka gjithashtu mundësinë të lidhet me projekte të përbashkëta europiane, duke siguruar burimet e nevojshme.
Natyrisht, mjafton të kapërcehen patologjitë e njohura dhe ankorimet burokratike të së shkuarës dhe të shmanget shpërdorimi i parave publike dhe europiane dhe krijimi i kompanive të reja problematike dhe zombie që në fund të fundit bëhen barrë për ekonominë kombëtare dhe minojnë mbrojtjen e vendit.
/abcnews.al
