Vdekja e papritur e presidentit iranian Ebrahim Raisi ka ekspozuar ashpër gjendjen e brishtë të lidershipit në vend.
Vdekja e Raisit, në atë që quhet një aksident tragjik, e lë Iranin të përballet me një vakum të rëndësishëm pushteti në një pikë kritike.
Raisi shihej si kryesuesi për të pasuar Udhëheqësin Suprem Ayatollah Ali Khamenei. Ngritja e tij në presidencë në vitin 2021, mes jopopullaritetit të gjerë, ishte parë si një lëvizje strategjike për ta pozicionuar atë si pasardhës të Ayatollah Ali Khameneit.
Me largimin e Raisit, peizazhi politik i Iranit përballet me pasiguri të thellë. Ai kishte qenë instrumental në menaxhimin e marrëdhënieve komplekse të Iranit me shtetet fqinje arabe, Rusinë dhe Kinën.
Ngritja e Raisit në pushtet ishte më pak për karizmën personale ose mprehtësinë politike dhe më shumë për besnikërinë e tij të palëkundur ndaj sistemit qeverisës të Iranit dhe historisë së tij të shtypjes së pamëshirshme.
Kjo trashëgimi komplekse e bën zgjedhjen e pasuesit të tij një detyrë shumë të ndjeshme.
Vendimi nuk ka të bëjë vetëm me emërimin e një presidenti të ri, por edhe me formimin e së ardhmes së regjimit dhe të sistemit Velayat-e Faqih. Deri më tani, i vetmi kandidat i shquar për liderin e ardhshëm suprem është djali i Ayatollah Ali Khamenei, Mojtaba Khamenei.
Mënyra se si Ayatollah Khamenei orkestron zgjedhjet e ardhshme presidenciale do të zbulojë shumë për lidershipin e ardhshëm të Iranit.
Nëse Khamenei zgjedh të imponojë kandidatin e tij të zgjedhur dhe të përjashtojë të tjerët, kjo do të zvogëlojë ndjeshëm pjesëmarrjen e votuesve dhe do të përforcojë besimin mes iranianëve se ndryshimi i vërtetë mund të vijë vetëm nga çmontimi i sistemit aktual.
Zgjedhjet e ardhshme do të shërbejnë kështu si një tregues vendimtar i qasjes së regjimit ndaj qeverisjes dhe vullnetit të tij për t’u angazhuar me kërkesat për reforma.
Një mundësi është që regjimi i Iranit mund të emërojë një linje të ashpër edhe më ekstreme në vendin presidencial.
Kjo do të ishte në përputhje me strategjinë e regjimit që nga zgjedhjet parlamentare të vitit 2020, duke u mbështetur në linjat e forta më të besueshme në institucionet kyçe dhe rolet vendimmarrëse.
Aktualisht, kandidatët që konkurrojnë për postin e Raisit po përpiqen të gjithë të provojnë kredencialet e tyre të vijës së ashpër.
Ky trend tregon mungesën e një figure madhore të aftë për të përmbushur rolin stabilizues që pritej të luante Raisi. Procesi i zgjedhjes së pasardhësit të tij ka të ngjarë të ndikohet nga interesat konfliktuale të qendrave të ndryshme të pushtetit brenda regjimit, duke rindezur potencialisht ambiciet për pozicionin e liderit suprem.
Kjo situatë mund të rrisë perspektivat e linjës së ashpër të lidhur me Gardën Revolucionare, duke e rrënjosur më tej mbështetjen e regjimit në elementë ekstremë.
Emërimi i mundshëm i një linje të ashpër më ekstreme mund të ndikojë në politikën e jashtme të Iranit dhe ambiciet për armët bërthamore.
Një figurë e vijës së ashpër në presidencën e Iranit do të ketë pasoja të thella si brenda dhe jashtë vendit.
Brenda, regjimi ka të ngjarë të bëhet gjithnjë e më intolerant ndaj grupeve opozitare, duke përdorur masa më të rrepta të kontrollit social.
Kjo mund të intensifikojë përplasjet midis regjimit dhe shoqërisë, duke përkeqësuar krizën e vazhdueshme ekonomike, duke përkeqësuar kushtet e jetesës dhe duke nxitur protesta spontane.
Zhvillime të tilla mund ta zhysin regjimin në një krizë të brendshme legjitimiteti, duke zgjeruar hendekun midis elitës në pushtet dhe masave. Nga jashtë, një ndryshim i vijës së ashpër mund të rezultojë në një qëndrim më konfrontues ndaj vendeve fqinje.
Ndikimi i vijës së ashpër mund të ndikojë gjithashtu në politikën bërthamore të Iranit, veçanërisht mes kërkesave për të ndryshuar doktrinën e tij bërthamore.
Një ndryshim i tillë mund të çojë në një konfrontim të drejtpërdrejtë me SHBA-në dhe Perëndimin, duke përshkallëzuar tensionet dhe ndoshta duke e tërhequr Iranin në një konflikt që do t’i kushtojë shumë.
Një mundësi tjetër është që regjimi iranian mund të lejojë reformistët dhe të moderuarit të marrin pjesë në zgjedhjet presidenciale të qershorit për ta bërë garën më konkurruese.
Kjo strategji, nëse zbatohet, do të synojë të ulë tensionin politik dhe të rrisë pjesëmarrjen e votuesve, e cila ka shënuar nivele rekord, veçanërisht në zgjedhjet e fundit parlamentare me pjesëmarrjen më të ulët që nga revolucioni i vitit 1979. Megjithatë, kjo lëvizje do të sfidonte strategjinë e linjave të ashpra për të monopolizuar pushtetin, një drejtim që Khamenei ka të ngjarë të mos e favorizojë. Linjat e ashpra, të cilët kanë mënjanuar me sukses reformistët dhe të moderuarit nga pozicionet vendimmarrëse, pritet të pengojnë çdo përpjekje për të rifutur këto grupe në jetën politike.
Megjithatë, skenari më i mundshëm është që regjimi iranian do të imponojë një kandidat që do të vazhdojë politikat e Raisit. Gjatë mandatit të Raisit, Irani bëri fitime të rëndësishme ndërkombëtare pavarësisht përmirësimeve të kufizuara të brendshme për shkak të sanksioneve të qëndrueshme ekonomike.
Megjithëse jo konfrontuese me Perëndimin, administrata e Raisit u përpoq të zbusë sanksionet, duke arritur disa përparime.
Irani arriti të ruante një ekuilibër parandalimi pas konfrontimeve me Izraelin dhe shmangi luftën rajonale duke hapur kanale komunikimi me SHBA-në Edhe për çështjen bërthamore, Irani u angazhua në negociata indirekte me SHBA-në, të ndërmjetësuar nga Omani.
Vazhdimi i kësaj qasjeje mund të ndihmojë në ruajtjen e arritjeve të jashtme të regjimit dhe të përmirësojë potencialisht situatën e tij të brendshme, duke u përafruar me interesat amerikane për stabilitetin rajonal./abcnews.al
