30 gusht 2013 është kur dita kur Barack Obama i solli fundin e parakohshëm udhëheqjes të Amerikës si superfuqia e vetme dhe e domosdoshme në botë ose mund të cilësohet dita kur Barack Obama përfundoi në humnerën e Lindjes së Mesme, kur në atë kohë sekretari i shtetit, John Kerry, nisi fjalimin e tij që u shoqërua me shumë kritika.
Një nga temat që u disktua në sallën e departamentit të shtetit, ishte vrasja me gaz e civilëve nga presidenti i Sirisë, Bashar al-Assad. Kerry i ka shërbyer me besnikëri Obamës. Obama beson se manikeizmi, i lidhur zakonisht me Churchillin, u justifikuan nga fuqëzimi i Hitlerit dhe ndonjëherë ishin të mbrojtur në luftën kundër Bashkimit Sovjetik.
Por ai gjithashtu mendon se retorika duhet të përdoret në raste të caktuara, dhe ndoshta nuk duhet të përdoret asnjëherë në arenën e sotme më të paqartë dhe më të ndërlikuar ndërkombëtare. Ish presidenti beson se retorika e Churchill dhe, më në thelb, zakonet e mendimeve “Churchilliane”, ndihmuan që paraardhësi i tij, George W. Bush, të shkaktonte luftën në Irak.
Obama ishte i vendosur për të larguar Amerikën nga lufta në Irak dhe Afgansitan, ai nuk kërkonte të shkakonte viktima. Por kritikat e Kerryt në atë ditë gushti, të cilat ishin hartuar pjesërisht nga Rhodes, ishin të mbushura me zemërim dhe premtime të guximshme, duke përfshirë kërcënimin e një sulmi të afërt.
Kerry, si vetë Obama, u tmerrua nga krimet e kryera nga regjimi sirian në përpjekjen e tij për ti dhënë fund një rebelimi prej dy vitesh tashmë. Në periferinë e Damaskut, Ghouta, nëntë ditë më parë, ushtria e Asadit kishte vrarë më shumë se 1,400 civilë me gaz sarin.
Gjatë mbledhjeve emergjente që pasuan sulmin ndaj Ghouta-s, vetëm shefi i stafit të Shtëpisë së Bardhë, Denis McDonough, paralajmëroi në mënyrë eksplicite për rreziqet e ndërhyrjes. Një vit më parë, kur administrata dyshoi se regjimi i Asadit po mendonte të përdorte armëkimike, Obama tha:
“Ne kemi qenë shumë të qartë me regjimin e Asadit … shkelja e vijave të kuqe për ne do të thotë se do të fillojmë të përdorim armë kimike dhe municione.
Kjo do të ndryshonte lojën time.”
Pavarësisht këtij kërcënimi, në fund të verës së vitit 2011, ai kishte bërë thirrje për largimin e Asadit.
“Për hir të popullit sirian,” tha Obama, “ka ardhur koha që presidenti Assad të japë dorëheqjen”.
Por Obama nuk bëri mjaftueshëm aq sa për ti dhënë fundit të Asadit. Ai i rezistoi kërkesave për të vepruar pjesërisht sepse sipas tij, bazuar në analizën e inteligjencës amerikane, qeveria e Assad do të dorëzohej pa ndihmën e tij. Por ndërsa Assad u fuqizua edhe më shumë, rezistenca e Obamës ndaj ndërhyrjes së drejtpërdrejtë u rrit edhe më shumë.
Pas disa muajsh diskutimesh, ai autorizoi CIA-n për të trajnuar dhe financuar rebelët sirianë. Obama nuk beson se një president duhet t’i vërë ushtarët amerikanë në rrezik të madh për të parandaluar katastrofat humanitare, përveç nëse ato fatkeqësi paraqesin një kërcënim të drejtpërdrejtë të sigurisë për Shtetet e Bashkuara, raporton abcnews.al
Obama, ndryshe nga liberalët, është një admirues i realizmit të politikës së jashtme të Presidentit George HW Bush dhe, në veçanti, të këshilltarit të Bushit për sigurinë kombëtare, Brent Scowcroft Bush dhe Scowcroft eleminuan ushtrinë e Sadam Huseinit nga Kuvajti në vitin 1991 dhe ata menaxhuan me zgjuarsi shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik; Scowcroft gjithashtu, në emër të Bushit, ngriti dolli për liderët e Kinës menjëherë pas masakrës në sheshin Tiananmen.
Në fillim të kryengritjes siriane, në fillim të vitit 2011, Power argumentoi se rebelët meritonin mbështetjen e Amerikës. Të tjerë konstatuan re se rebelët ishin fermerë, mjekë dhe marangozë, duke i krahasuar këta revolucionarë me njerëzit që fituan luftën e Amerikës për pavarësi.
Obama e hodhi poshtë këtë kërkesë. Ai nuk do të përfundonte si presidenti i dytë Bush- një president që zgjati tragjikisht luftën në Lindjen e Mesme, vendimet e të cilit mbushën repartet e Walter Reed me ushtarë të plagosur rëndë.
Obama tha se detyra e një presidenti amerikan në arenën ndërkombëtare të post-Bushit ishte të mos merrte vendime të gabuara. Në vitin 2014, pasi u largua nga detyra, Clinton më tha se “dështimi për të ndihmuar në ndërtimin e një force të besueshme luftarake të njerëzve që ishin nismëtarët e protestave kundër Asadit la një boshllëk të madh, të cilin xhihadistët e kanë mbushur tani”.
“Pushtimi i Irakut, sipas Obama, duhet t’u kishte mësuar demokratëve si Klinton rreziqet e të bërit budallallëqe. Klinton më pas i kërkoi falje Obamës për deklaratën e saj.
Siria, për Obamën, përfaqësonte një shpat potencialisht të rrëshqitshëm sa Iraku. Në mandatin e tij të parë, ai besonte se vetëm një pjesë e vogël e kërcënimeve në Lindjen e Mesme mund të garantonte ndërhyrjen e drejtpërdrejtë ushtarake të SHBA-së. Këto përfshinin kërcënimin e paraqitur nga al-Kaeda; kërcënimet për ekzistencën e vazhdueshme të Izraelit.
“Do të ishte një dështim moral për mua si president i Shteteve të Bashkuara” të mos mbroja Izraelin, tha Obama.
Besueshmëria e sigurisë kombëtare amerikane, siç kuptohet në mënyrë konvencionale në Pentagon, Departamentin e Shtetit dhe grupin e institutive është një forcë e paprekshme por e fuqishme – një forcë që, kur ushqehet siç duhet miqtë ndihen të sigurt dhe mbajnë të qëndrueshëm rendin ndërkombëtar.
Presidenti gjithashtu duket se beson se ndarja e udhëheqjes me vendet e tjera është një mënyrë për të kontrolluar impulset më të padisiplinuara të Amerikës.
“Një nga arsyet pse jam kaq i përqendruar në marrjen e vendimeve, ku interesat tona të drejtpërdrejta nuk janë në rrezik, është se multilateralizmi rregullon arrogancën,” shpjegoi ai.
“Ne kemi histori,” tha ai. “Ne kemi histori në Iran, kemi histori në Indonezi dhe Amerikën Qendrore.
Pra, duhet të jemi të ndërgjegjshëm për historinë tonë kur fillojmë të flasim për ndërhyrje dhe të kuptojmë burimin e dyshimeve të njerëzve të tjerë.”
Megjithëse ai ka një reputacion për maturi, ai ka qenë gjithashtu i etur për të vënë në pikëpyetje disa nga supozimet e dikurshme që mbështesin mendimet tradicionale të politikës së jashtme amerikane. Në një masë të jashtëzakonshme, ai është i gatshëm të pyesë pse armiqtë e Amerikës janë armiqtë e saj, ose pse disa nga miqtë e saj janë miqtë e saj.
Ai përmbysi një gjysmë shekulli konsensus dypartiak për të rivendosur lidhjet me Kubën. Ai vuri në pikëpyetje pse SHBA-ja duhet të shmangë dërgimin e forcave të saj në Pakistan për të vrarë liderët e Al-Kaedës dhe pse Pakistani, i cili ai beson se është një vend katastrofikisht jofunksional, duhet të konsiderohet fare aleat i SHBA-së.
Sipas Leon Panetta, ai ka vënë në pikëpyetje pse SHBA-ja duhet të ruajë të ashtuquajturën avantazh cilësor ushtarak të Izraelit, gjë që i jep vendit akses në sisteme armësh më të sofistikuara sesa marrin aleatët arabë të Amerikës; por ai gjithashtu ka vënë në dyshim rolin që luajnë aleatët arabë sunitë të Amerikës në nxitjen e terrorizmit anti-amerikan.
Ai është qartazi i irrituar që ortodoksia e politikës së jashtme e detyron atë ta trajtojë Arabinë Saudite si aleate.
Marrëveshja bërthamore që ai arriti me Iranin dëshmoi se Obama nuk ishte i prirur ndaj rrezikut.
Ai ka vënë bast sigurinë globale dhe trashëgiminë e tij se një nga sponsorët kryesorë shtetërorë të terrorizmit në botë do t’i përmbahet një marrëveshjeje për të kufizuar programin e tij bërthamor, rolin që luajnë aleatët arabë sunitë të Amerikës në nxitjen e terrorizmit antiamerikan.
Obama është fëmija i parë i “Paqësorit” që u bë president – i lindur në Hawaii dhe i rritur atje dhe për katër vite, në Indonezi dhe ai është i fiksuar të kthente vëmendjen e Amerikës drejt Azisë.
Për Obamën, Azia përfaqëson të ardhmen. Afrika dhe Amerika Latine, sipas tij, meritojnë vëmendjen e SHBA-së shumë më tepër sesa marrin. Europa është një burim stabiliteti global që kërkon ndihmën amerikane. Dhe Lindja e Mesme është një rajon që duhet shmangur – një rajon që, falë revolucionit energjetik të Amerikës, së shpejti do të ketë një rëndësi të papërfillshme për ekonominë amerikane.
Kritikët e Obamës argumentojnë se ai nuk ishte efektiv në kapjen e radikalëve islam sepse ai nuk e kuptoi kërcënimin. Si François Hollande ashtu edhe David Cameron kanë folur për kërcënimin e islamit radikal dhe të dy dëshironin burrat që Obama të përdorte një gjuhë më të drejtpërdrejtë.
Pushtimi i krimesë nga Rusia në fillim të vitit 2014 dhe vendimi i saj për të përdorur forcën, për të mbështetur sundimin e Bashar al-Assad, janë cilësuar nga kritikët e Obamës si provë se bota pas vijës së kuqe nuk i frikësohet më Amerikës.
Obama i referohej pushtimit të Gjeorgjisë nga Putini në vitin 2008, një ish-republikë sovjetike, e cila kishte të njejtat arsye që Putini më vonë pushtoi Ukrainën – për të mbajtur një ish-republikë sovjetike në sferën e ndikimit të Rusisë.
“Putini veproi në Ukrainë si përgjigje ndaj një shteti që do t’i ikte nga kontrolli i tij.
“Ai ka bërë saktësisht të njëjtën gjë në Siri, me një kosto të madhe për mirëqenien e vendit të tij. Fuqia e vërtetë do të thotë që ju mund të merrni atë që dëshironi pa pasur nevojë të ushtroni dhunë. Rusia ishte shumë më e fuqishme kur Ukraina ngjasone me një vend të pavarur.”
Teoria e Obamës këtu është e thjeshtë: Ukraina është në interesin rus, por jo për një amerikan, kështu që Rusia do të jetë gjithmonë në gjendje të ruajë dominimin .
Një gazetar e pyeti Obamën nëse qëndrimi i tij për Ukrainën ishte realist apo fatalist.
“Është realist,” tha ai. “Por ky është një shembull se ku duhet të jemi shumë të qartë se cilat janë interesat tona thelbësore dhe për çfarë jemi të gatshëm të shkojmë në luftë.
Dhe në fund të ditës, gjithmonë do të ketë disa paqartësi.”
/abcnews.al
