Pesëmbëdhjetë vjet më parë, ndërsa të gjithë sytë ishin drejtuar nga Pekini për hapjen e Lojërave Olimpike të 29-të të epokës moderne, shpërtheu lufta midis Rusisë dhe Gjeorgjisë për Osetinë e Jugut.
Zyrtarisht pjesë e Gjeorgjisë që kur vendi fitoi pavarësinë nga Bashkimi Sovjetik në 1991, ajo mbeti e pushtuar nga Moska, ashtu si edhe rajoni bregdetar i Detit të Zi të Abkhazisë.
Presidenti i atëhershëm i Gjeorgjisë, Mikhail Saakachvili, u përpoq të rimarrë kontrollin e këtyre territoreve, të cilat përfaqësojnë 20% të sipërfaqes së Gjeorgjisë, por pa sukses.
Me nxitjen e Nicolas Sarkozy, asokohe president i Francës, Bashkimi Europian mori rolin e ndërmjetësit. Rusia është ende duke ushtruar presion për të depërtuar më tej në atë territor.
Objektivat e Rusisë në Kaukazin e Jugut janë të ngjashme me ato që çuan në pushtimin e Ukrainës në vitin 2022.
Ambicia e përgjithshme është të ruajë ose të rivendosë kontrollin e Rusisë mbi burimet politike, ushtarake dhe ekonomike të asaj që ajo e ka konsideruar prej kohësh si sferën e saj të ndikim, raporton abcnews.al.
Rajoni është thelbësor për Moskën për sa i përket tregtisë dhe aksesit në energji përgjatë një korridori veri-jug që lidh Rusinë me Iranin dhe Indinë.
Gjeorgjia është e ndarë, si brenda qeverisë ashtu edhe në opinionin publik, midis ndjenjave pro-perëndimore dhe perspektivës së anëtarësimit në BE nga njëra anë dhe nevojës për të ruajtur lidhjet me Rusinë fqinje nga ana tjetër. Kjo ndarje është përkeqësuar më tej me ardhjen në Gjeorgji në vitin 2022 të rreth 100,000 qytetarëve rusë që ikën nga vendi i tyre, një situatë që po nxit ekonominë gjeorgjiane, por është gjithashtu një burim pasigurie dhe ankthi.
Vendet e Kaukazit Jugor janë sërish në qendër të një loje komplekse në të cilën përplasen dhe përzihen interesat ushtarake, ekonomike dhe politike të fuqive të mëdha. Pavarësisht se ndajnë interesa të përbashkëta, Gjeorgjia, Armenia dhe Azerbajxhani përballen me situata dhe sfida shumë të ndryshme në marrëdhëniet e tyre me Federatën Ruse dhe Turqinë, ndikimi i së cilës po rritet në Kaukazin e Jugut dhe Azinë Qendrore.
Mbështetja ushtarake e Turqisë për Azerbajxhanin ishte vendimtare në luftën kundër Armenisë (e mbështetur nga Rusia), e cila donte të ruante kontrollin e saj mbi rajonin e Nagorno-Karabakut. Mbështetja turke u shërben ambicieve të Erdoganit në Azinë Qendrore: të rindërtojë lidhjet historike, kulturore, gjuhësore, ekonomike dhe politike me vendet turqishtfolëse.
Organizata e Shteteve Turke, e themeluar në vitin 2009 nga Azerbajxhani, Kazakistani, Kirgistani dhe Turqia, mirëpriti Uzbekistanin në vitin 2019 dhe mund të shihet si një sfidë për hegjemoninë e Rusisë dhe Kinës në rajon.
Azerbajxhani, edhe pse balancon interesat e Turqisë dhe Rusisë, ka qenë gjithashtu një partner i Bashkimit Europian që nga viti 2022. Partneriteti strategjik energjetik i nënshkruar në Baku në korrik të atij viti mbështet dyfishimin e kapacitetit të Korridorit Jugor të Gazit nga viti 2027.
Gjeorgjia është gjithashtu një zonë tranziti për trenat e mallrave nga Kina dhe Azia Qendrore me destinacion Bashkimin Europian.
Portet e Gjeorgjisë, Poti dhe Batumi, dhe potencialisht porti i ri i Anaklisë, ofrojnë mundësinë e një lidhjeje të drejtpërdrejtë me Europën Qendrore dhe Lindore nëpërmjet Detit të Zi.
APM Terminals me bazë në Hollandë ka negociuar me qeverinë gjeorgjiane për një investim prej 250 milionë dollarësh. Ajo do të jetë një portë e re për në Europë, duke u shërbyer nevojave të bizneseve në Gjeorgji, Armeni dhe Azerbajxhan, si dhe partnerëve të tyre tregtarë në Azinë Qendrore.
Gjithashtu do të ofrojë lidhjen më të shkurtër me Rrjetin e Transportit Trans-Europian të BE-së (TEN-T), me linja të rregullta transporti me kontejnerë që lidhin portet e Potit ose Batumi në Gjeorgji me portet e Konstancës (Rumani), Odessa (Ukrainë) dhe Varna (Bullgari), raporton abcnews.al.
Agjencitë dhe institucionet financiare të BE-së, si Banka Europiane e Investimeve (EIB) dhe Banka Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH), po financojnë gjithashtu projekte në sektorët e energjisë, transportit, agro-industrisë dhe financave të Gjeorgjisë.
Gjeorgjia është kështu një partner kyç për Bashkimin Europian për sa i përket politikës së energjisë dhe transportit, si dhe bashkëpunimit tregtar dhe ekonomik me vendet e Kaukazit Jugor dhe Azisë Qendrore.
Vendet e BE-së janë tashmë ndër partnerët kryesorë tregtarë të Gjeorgjisë, duke zënë 17.7% të eksporteve gjeorgjiane në 2021, e ndjekur nga Kina (16.6%), Rusia (13.3%), Azerbajxhani (12.7%) dhe Turqia (8.7%).
Pavarësisht këtyre perspektivave inkurajuese ekonomike, përgjigja e BE-së në qershor 2022 ndaj aplikimit për anëtarësim të Gjeorgjisë ishte një njohje e thjeshtë e “perspektivës europiane” të vendit”, ndërkohë që Ukrainës dhe Moldavisë iu dha statusi zyrtar i kandidatit.
Opinioni i Komisionit Europian për aplikimin e Gjeorgjisë për anëtarësim përcaktoi dymbëdhjetë prioritete që vendi duhet të përmbushë për të marrë statusin e kandidatit.
Këto përfshijnë forcimin e pavarësisë së autoritetit kundër korrupsionit, promovimin e barazisë gjinore dhe punën drejt “deoligarkizimit” të vendit.
Politika e bashkëpunimit me Rusinë e ndjekur nga partia në pushtet, “Ëndrra Gjeorgjiane” e themeluar nga oligarku dhe ish-kryeministri Bidzina Ivanichvili, ka bërë që prioritetet e BE-së të zbatohen sa më ngadalë.
Shtetet anëtare të BE-së duhet të vendosin nëse do t’i japin ose jo Gjeorgjisë statusin e vendit kandidat përpara fundit të vitit 2023, dhe kështu të përballen me një “dilemë të tmerrshme” sipas Robert Schuman.
Mos dhënia e statusit kandidat Gjeorgjisë në një përpjekje për të ndëshkuar qeverinë aktuale do të shërbente vetëm për të dekurajuar opinionin publik, i cili është kryesisht pro-europian, dhe liderë si presidentja Salome Zurabishvili, një ish-diplomate.
Demonstratat në mars 2023 kundër ligjit të frymëzuar nga Rusia për “agjentët e huaj” treguan ndarjen e vendit dhe brishtësinë e situatës, raporton abcnews.al.
Nëse projektligji do të miratohej, organizatat që marrin më shumë se 20% të financimit të tyre nga jashtë do të duhej të regjistroheshin si “agjentë të huaj”, ose do të përballeshin me gjoba.
Josep Borrell, Përfaqësuesi i Lartë i Bashkimit Europian për Punët e Jashtme, tha në atë kohë se miratimi i tij mund të ketë “pasoja serioze në marrëdhëniet BE-Gjeorgji”.
Për këtë nuk mund të ketë asnjë dyshim.
/abcnews.al
