Nga Amy Mackinnon, Politico
Ish-presidenti i SHBA-së, Donald Trump, habiti zyrtarët në të dy anët e Atlantikut gjatë fundjavës, kur u duk se ftoi Rusinë të pushtonte anëtarët e NATO-s që nuk përmbushin detyrimet e tyre për shpenzimet e mbrojtjes.
Kandidati kryesor republikan tha se kur ishte në detyrë, i tha një anëtari të NATO-s pa emër se do të “inkurajonte” Kremlinin “të bënte çfarë të donte” me vendet e NATO-s që janë “delikuente”.
“Nuk ke paguar? Jeni delikuent?”, ka rrëfyer Trump duke thënë. “Jo, nuk do të të mbroja. Në fakt, unë do t’i inkurajoja ata të bëjnë çfarë të duan. Duhet të paguash. Ju duhet të paguani faturat tuaja.’
Trump ka bërë shpesh komente të tilla për NATO-n. Si president, ai vazhdimisht kritikoi shtetet anëtare që nuk arritën të përmbushnin objektivin e shpenzimeve minimale të mbrojtjes prej 2 për qind dhe u tha ndihmësve në një numër rastesh se ai donte që Shtetet e Bashkuara të tërhiqeshin krejtësisht nga NATO.
Në një farë mase, zyrtarët në Europë dhe Uashington janë mësuar me komentet nxitëse të ish-presidentit në mitingje që synojnë të ngacmojnë mbështetësit e tij. Dhe, në fakt, Trump madje tregoi një version të ngjashëm të kësaj historie në lidhje me bisedën e tij me një anëtar të NATO-s të paidentifikuar ndërsa fliste në një ngjarje të Fondacionit Heritage në Florida në 2022.
Por edhe sipas këtyre standardeve, deklarata e mëtejshme e Trump se ai jo vetëm që do të refuzonte të mbronte një vend tjetër të NATO-s kundër Rusisë, por se do të inkurajonte Rusinë të sulmonte anëtarët e tjerë të aleancës, tronditi udhëheqësit në të dy anët e Atlantikut dhe mori kritika të shumta.
“Kjo e çoi atë në një nivel të ri,” tha Jim Toënsend, një ish-zëvendës ndihmës sekretar i mbrojtjes i SHBA-së për Europën dhe NATO-n gjatë administratës së Obamës.
Biden i quajti komentet “të tmerrshme dhe të rrezikshme” dhe prova se dikush do të sundojë si diktator. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg tha se gjuha e Trump “minon sigurinë tonë”.
Presidenti i Këshillit Europian Charles Michel tha se deklaratat “i shërbejnë vetëm interesit të presidentit rus Vladimir Putin”.
Deklarata e Trump erdhi pasi Rusia ka angazhuar një të tretën e buxhetit të saj vjetor të shtetit për mbrojtjen dhe zyrtarët amerikanë thonë se qëllimi përfundimtar i Moskës për të minuar përgjithmonë pavarësinë e Ukrainës mbetet i pandryshuar.
Dhe me sondazhet që tregojnë një garë të ngushtë midis Trump dhe Biden, zyrtarët europianë kanë kërkuar në heshtje mënyra për të izoluar kontinentin në rast të një presidence të dytë Trump.
Që nga fillimi i pushtimit, zyrtarët europianë kanë paralajmëruar në mënyrë rutinore se nëse Rusia do të kishte sukses në Ukrainë, kjo do ta inkurajonte presidentin rus që t’i vërë sytë në vende të tjera të Europës.
“Nëse ne nuk mund të arrijmë, së bashku me SHBA-në, të ndalojmë Rusinë në Ukrainë, është çështje kohe nëse është një luftë kundër NATO-s në përgjithësi dhe kjo do të jetë kosto shumë më e lartë”, tha Aron Emilsson, kryetar i parlamentit suedez në një vizitë në Uashington javën e kaluar.
Zyrtarë të lartë ushtarakë në Suedi dhe Mbretërinë e Bashkuar kanë paralajmëruar popullsinë e tyre që të përgatitet për një luftë të mundshme me Rusinë.
Trump ka një afinitet të gjatë për Putinin. Në një samit në Helsinki, Finlandë, në vitin 2018, ai u rreshtua me liderin rus për komunitetin e tij të inteligjencës në lidhje me përpjekjet e Moskës për të ndërhyrë në zgjedhjet presidenciale të SHBA-së të vitit 2016.
Gjatë fushatës së tij presidenciale të vitit 2016, Trump i bëri thirrje Rusisë që të gjente mijëra emaile që mungonin nga serveri personal i rivales së tij, Hillary Clinton.
“Rusi, nëse po dëgjoni,” tha Trump në një konferencë shtypi, shpresoj që të jeni në gjendje të gjeni 30,000 emailet që mungojnë.”
Më vonë atë ditë, operativët rusë të inteligjencës shënjestruan zyrën e Clinton-it dhe dhjetëra llogari të postës elektronike të lidhura me fushatën, sipas një aktakuze të 12 oficerëve të inteligjencës ruse të përfshirë në përpjekjet e hakerëve.
“Ndonjëherë, diktatorët interpretojnë fjalë të tilla si një ftesë për të vepruar,” tha Zygimantas Pavilionis, kryetar i Komitetit të Punëve të Jashtme të Parlamentit Lituanez, duke folur për komentet e Trump në lidhje me NATO-n gjatë fundjavës.
Trump nuk ishte presidenti i parë i SHBA-së që u kërkoi aleatëve të përmbushnin synimet e shpenzimeve të aleancës. Ish-presidentët Barack Obama dhe George Ë. Bush u bënë presion të dy vendeve anëtare për të rritur shpenzimet e tyre të mbrojtjes, një zhgënjim i përbashkët nga vendet në krahun lindor të aleancës që kanë ndjerë prej kohësh se kanë një përgjegjësi joproporcionale, tha Rachel Rizzo, një anëtare e lartë në Qendrën Europiane të Këshillit Atlantik.
“Nuk është sekret që europianët duhet ta marrin më seriozisht sigurinë e tyre,” tha Rizzo.
Vendet europiane kanë rritur shpenzimet e mbrojtjes gjatë dekadës së fundit, të nxitura nga aneksimi i Krimesë nga Rusia dhe strumbullari strategjik i Uashingtonit për t’u fokusuar në Indo-Paqësor, tha Rizzo.
NATO-ja e sotme është shumë ndryshe nga ajo kur Trump u largua nga Shtëpia e Bardhë. Pushtimi i plotë rus i Ukrainës bëri që shumë anëtarë të shqyrtojnë me kujdes shpenzimet e tyre të mbrojtjes dhe gatishmërinë ushtarake.
Shpenzimet e mbrojtjes u rritën, ashtu si edhe investimet në prodhimin dhe prokurimin e armëve.
Tre ditë pas fillimit të pushtimit, kancelari gjerman Olaf Scholz deklaroi se pushtimi ishte një pikë kthese për Gjermaninë dhe se Berlini do të vendoste objektiva të reja për të arritur pragun minimal të shpenzimeve të aleancës prej 2 përqind.
Në Uashington, Kongresi miratoi në heshtje legjislacionin si pjesë e buxhetit të mbrojtjes 2024 për të parandaluar çdo president amerikan që të tërhiqet në mënyrë të njëanshme nga aleanca pa siguruar më parë miratimin e Senatit ose një akt të Kongresit.
Masa, e cila ka mbështetje dypartiake, u cilësua gjerësisht si një përpjekje për të “provuar” anëtarësimin e SHBA-së në aleancë.
Por ekspertët thanë se vërejtjet e tij ende mund të bëjnë dëm të konsiderueshëm për të minuar pozitën e aleancës ushtarake, e cila mbështetet në pëlqimin unanim të anëtarëve për të marrë pothuajse çdo vendim të rëndësishëm.
“Për një kohë të gjatë, njerëzit ishin të shqetësuar për mekanikën e tërheqjes së SHBA nga NATO, por kjo në fakt nuk është gjëja më e rëndësishme,” tha Rizzo. “Gjëja më e rëndësishme është se si Shtetet e Bashkuara mund të veprojnë potencialisht si aleate brenda NATO-s dhe se si nga brenda saj mund ta minojnë atë,” tha ajo.
NATO mund të zbatojë Nenin 5, klauzolën e vetëmbrojtjes së aleancës, vetëm nëse të 31 vendet bien dakord ta bëjnë këtë edhe nëse nuk janë duke kontribuar me trupa.
Nëse Rusia do të testonte nenin 5, ekziston frika se presidenti mund t’i lërë aleatët të hamendësojnë nëse Shtetet e Bashkuara do t’i ndihmonin ose jo.
“Nëse ai bëhet përsëri president dhe diçka ndodh, papritmas ne do ta testojmë atë teori,” tha Townsend.
/abcnews.al
