Nga Koichi Hamada, Project Syndicate
Përktheu: Sonila Backa-abcnews.al
Forcat kineze mund të zbarkojnë në Tajvan përpara se bota të zbulojë nëse SHBA është e gatshme të mbrojë ishullin ushtarakisht. Por kërcënimet e hapura ushtarake nuk janë mënyra e vetme, madje edhe më efektive për të penguar pushtimin e Kinës.
Lufta brutale e Rusisë ndaj Ukrainës është një sulm ndaj demokracisë, sovranitetit dhe të drejtave të njeriut. Për Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj në NATO, agresioni i Kremlinit kërkon një përgjigje të fuqishme, duke përfshirë sanksione të pashembullta ekonomike kundër Rusisë dhe sasi të mëdha ndihme ushtarake për Ukrainën.
Por Perëndimi do të ndalet në çdo ndërhyrje të drejtpërdrejtë, që të mos shihet si një deklaratë lufte kundër Rusisë.
Demokracia amerikane nën sulm të përbashkët
Konturet e politikës së Amerikës ndaj Tajvanit mbeten shumë më pak të qarta. Dhe pikërisht kjo është çështja: duke refuzuar të thotë nëse do të mbronte Tajvanin kundër një pushtimi kinez, SHBA-ja ka ndihmuar në frenimin e Kinës, e cila nuk dëshiron të rrezikojë një luftë me superfuqinë kryesore ushtarake në botë.
Por lind pyetja është nëse kjo politikë e “paqartësisë strategjike ” mund t’i ofrojë Tajvanit atë lloj mbrojtjeje që i mungonte qartë Ukrainës. Për ish-kryeministrin japonez Abe Shinzō, përgjigja ishte jo. Pas vrasjes së tij, tani mbetet për t’u parë nëse ai do të mbajë të njejtin qëndrim në mesin e udhëheqësve japonezë, raporton abcnews.al.
Në prill, Abe argumentoi se ndërsa paqartësia strategjike funksiononte në të kaluarën, suksesi i saj varej gjithmonë nga dy faktorë: të qenit SHBA-ja mjaftueshëm e fortë për të ruajtur politikën dhe Kina të ishte “shumë inferiore” ndaj SHBA-së në fuqinë ushtarake.
Asnjë kusht nuk zbatohet sot. Sipas pikëpamjes së Abe, politika është bërë kështu “e paqëndrueshme” dhe tani nevojitet urgjentisht një angazhim i qartë i SHBA-së për të mbrojtur Tajvanin kundër agresionit kinez.
Në dritën e dështimit të Amerikës për të penguar Rusinë nga sulmi ndaj Ukrainës, thirrja e Abe për më shumë qartësi është e kuptueshme. Dhe muajin pasardhës, presidenti i SHBA-së Joe Biden dukej se për pak e kishte marrë parasysh: në një vizitë në Japoni, Biden deklaroi hapur se SHBA do të mbronte ushtarakisht Tajvanin nëse ishte e nevojshme.
Por Shtëpia e Bardhë hoqi shumë shpejt nga deklarata e Biden, duke pohuar se politika e Amerikës ndaj Tajvanit nuk ka ndryshuar. Sigurisht, kjo nuk do të thotë se deklarata e Bidenit ishte e pavërtetë. Ndoshta SHBA me të vërtetë planifikon të mbrojë Tajvanin nga një pushtim kinez.
Fakti që vetë Biden e parapriu deklaratën e tij duke vënë në dukje se politika e SHBA-së nuk kishte ndryshuar mund të sugjeronte se mbrojtja e Tajvanit mund të ketë qenë plani gjatë gjithë kohës.
Por, edhe nëse është kështu, është e qartë se politikëbërësit amerikanë nuk duan ta thonë atë në mënyrë të drejtpërdrejtë. Forcat kineze mund të duhet të zbarkojnë në ishull përpara se bota të zbulojë se ku qëndron SHBA-ja.
Por sa ekziston mundësia që Kina të pushtojë Tajvanin?
Në përpjekje për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje, ia vlen të krahasohet dinamika midis Rusisë dhe Ukrainës me atë midis Kinës dhe Tajvanit. Ndoshta ndryshimi më i dukshëm është se ndërsa Ukraina njihet botërisht si një vend i pavarur, Tajvani konsiderohet zyrtarisht si pjesë e Kinës.
Megjithëse kjo do të bënte pak ndryshim nga perspektiva humanitare në rast të një pushtimi, do të ndryshonte mënyrën se si çdo konflikt konsiderohet sipas ligjit ndërkombëtar. Tajvani është gjithashtu më i vogël dhe më i pasur se Ukraina. Ndërsa popullsia e Ukrainës është më pak se një e treta e popullsisë së Rusisë, ajo e Tajvanit është vetëm 2% e popullsisë së Kinës kontinentale.
Por, pavarësisht burimeve të konsiderueshme bujqësore të Ukrainës, PBB-ja e saj për frymë është vetëm rreth një e treta e asaj të Rusisë, ndërsa ajo e Tajvanit është gati 2.5 herë më e madhe se ajo e Kinës.
Tajvani i detyrohet shumë nga prosperiteti i tij Kompanisë së Prodhimit të Gjysmëpërçuesve Tajvan – një lider botëror në fushën e tij dhe një factor kyç për politikën industriale.
Në fakt, kapitalizimi i tregut të aksioneve të TSMC nuk është shumë më i vogël se PBB-ja e ishullit. Falë kryesisht këtij motori të fuqishëm të rritjes, Qendra Japoneze për Kërkime Ekonomike parashikon që PBB-ja për frymë e Tajvanit do të tejkalojë atë të Japonisë në vitin 2028.
Përkundër faktit se presidenti rus Vladimir Putin dhe presidenti kinez Xi Jinping kanë mendime të njejta për jetën dhe çështje të tjera humanitare, ata kanë dallime domethënëse midis dy situatave gjeopolitike, raporton abcnews.al.
Në Ukrainë, agresori nuk është vetëm më i madh, por edhe dukshëm më i pasur. Ky nuk do të ishte rasti në Tajvan. Dhe edhe nëse Kina do të arrinte të nënshtronte ishullin përmes forcës ushtarake, ajo mund të përfundojë duke vrarë patën që bën vezët e arta.
Në një kohë kur Kina është nën presion të madh ekonomik dhe rritja po ngadalësohet ndjeshëm, kjo është gjëja e fundit që i duhet.
Shqetësimi im i vetëm është se ambicia e Xi-t për të ndërtuar një hegjemon gjeopolitik do ta bënte atë të verbër ndaj sakrificave ekonomike por edhe njerëzore.
Kështu, Kina dhe Tajvani mund të kenë një interes të përbashkët për të shmangur konfliktin. Dhe mbi këtë bazë, mund të ndërtohet një kompromis me ose pa një angazhim të qartë të SHBA-së për të mbrojtur Tajvanin ushtarakisht.
Në fakt, interesat e përbashkëta mund të jenë pengesa më e fuqishme nga të gjitha.
/abcnews.al
