Nga Ashley Strickland, CNN
Për herë të parë, astronomët kanë zbuluar një element të gjetur në trupat tanë në një galaktikë që është më shumë se 12 miliardë vite dritë larg. Elementi, fluorin, mund të gjendet në kockat dhe dhëmbët tanë si fluor. Elementet që gjenden në të gjithë sistemin tonë diellor, në Tokë dhe madje edhe në trupat tanë e kanë origjinën brenda bërthamave të yjeve, të cilët u krijuan nga shpërthimet e yjeve. Por misteri se si u krijua fluori brenda këtyre yjeve ka vazhduar prej kohësh.
Origjina e yjeve
Fluori ishte i pranishëm si fluor hidrogjeni në retë e gazit të galaktikës NGP-190387. Drita nga kjo galaktikë ka udhëtuar mbi 12 miliardë vjet për të arritur tek ne. Yjet që lëshonin fluor në të gjithë universin ka të ngjarë të jetonin dhe “vdisnin” shpejt, thanë studiuesit, gjë që përcakton yjet Wolf-Rayet si origjinën e tyre të mundshme. Këta yje janë tepër masivë, por ata mbijetojnë vetëm për disa milionë vite- një afat kohor i shkurtër kur krahasohet me 13 miliardë vite që ka ekzistuar universi ynë, raporton abcnews.al
Yjet që shpërthyen krijuan kalciumin në kockat dhe dhëmbët tanë, sipas studimit. Më parë, studiuesit mendonin se yjet e Wolf-Rayet ishin burimet e mundshme të fluorit. Gjetjen u botuan të enjten në revistën Nature Astronomy .
Fluori dhe universi i hershëm
Burime të tjera të mundshme të fluorit që shkencëtarët kanë marrë në konsideratë përfshijnë yjet e degëve gjigante asimptotike, të cilët janë yje disa herë më të mëdhenj se dielli ynë. Por evolucioni i këtyre trupave qiellorë ndodh gjatë miliarda viteve.
“Për këtë galaktikë, u deshën qindra miliona vite që të kishte nivele fluori të krahasueshme me ato që gjenden në yjet në Rrugën e Qumështit, e cila është 13.5 miliardë vite më e vjetër. Ky ishte një rezultat krejtësisht i papritur,” tha bashkautori i studimit Chiaki Kobayashi, një profesor në Universitetin e Hertfordshire.
Gjetja e fluorit në një galaktikë kaq të largët zgjeron shtrirjen e këtij elementi kimik. Para këtij zbulimi, ai ishte zbuluar vetëm në galaktikën e Rrugës së Qumështit si dhe në disa kuazarë, ose objekte qiellore të ndritshme, raporton abcnews.al
Por ky zbulim tregon që fluori ka ekzistuar shumë më herët në këtë univers. Studiuesit presin me padurim të vëzhgojnë galaktikën duke përdorur teleskopin, aktualisht në ndërtim në Kili dhe që pritet të nisë vëzhgimet në vitin 2027, i cili mund të zbulojë më shumë detaje rreth NGP-190387 dhe mistereve të tij.
/abcnews.al
