Nga Linda Karadaku
Ivica Daçiç, në atë kohë, ministër i jashtëm i Serbisë, dërgoi një notë proteste në Bruksel pasi një nga burimet online të BE -së iu referua shpikësit Nikola Tesla si “kroat i famshëm”. Serbia e quajti pretendimin “lajm të rremë” dhe shprehu zemërimin ndaj Bashkimit Evropian pasi një nga botimet e bllokut e përshkroi shpikësin dhe inxhinierin elektrik Nikola Tesla si kroat. Daçiç deklaroi se kishte protestuar në Bruksel pasi faqja e BE -së e Këndit të Mësimit për fëmijët e përshkroi Teslën si një “Kroat i famshëm”.
Shpikësi i madh ishte ndër të parët që imazhet me rreze X, ai ishte edhe një gjigant inxhinierik, puna e të cilit, duke përfshirë energjinë elektrike aktuale, transformoi sektorin e energjisë, zbuloi rrezet X dhe teknologjinë wireles. Tesla patentoi më shumë se 700 shpikje gjatë jetës së tij, duke përfshirë komunikimin pa tel, telekomandën dhe ndriçimin fluoreshent. Megjithëse ishte kopertina e revistës Time në 1931, Tesla vdiq vetëm në një hotel të Nju Jorkut 12 vjet më vonë në moshën 86 vjeçare. Emri i tij megjithatë u bë i famshëm ndërkombëtarisht pasi Elon Musk i dha emrin kompanisë së tij të makinave elektrike. Kanë kaluar pothuajse 80 vjet që kur gjeniu Nikola Tesla vdiq i vetëm në atë dhomë hoteli të Nju Jorkut, por jeta e tij vazhdon të jetë objekt konflikti midis dy popujve të Ballkanit, serbëve dhe kroatëve.
Ministri i kulturës i Serbisë gjithashtu përshkroi përshkrimin e BE -së për origjinën e Teslës si “të rremë”. Vladan Vukosavljevic tha se “virusi i lajmeve të rreme ka gjetur vendin e tij në një faqe zyrtare të BE -së”. Ai deklaroi se BE-ja duhet t’i kërkojë “falje popullit serb”. Tesla e kaloi pjesën më të madhe të jetës jashtë vendit, pasi lindi në Perandorinë Austriake në një fshat të vogël në atë që tani është Kroaci. Tesla u transferua në Budapest, Paris dhe përfundimisht në Shtetet e Bashkuara, ku mori shtetësinë dhe kaloi pjesën më të madhe të jetës dhe karrierës së tij. Ai vdiq në Nju Jork në 1943. Serbia dhe Kroacia kanë kundërshtuar prej kohësh vendin e origjinës së Teslës.
Hiri i tij ruhet në kryeqytetin serb, Beograd, ndërsa skulpturat e tij janë të ekspozuara në Beograd dhe në kryeqytetin kroat, Zagreb. Sipas historianëve, vetë Tesla identifikohej me krenari si me rrënjët e tij serbe ashtu edhe me atdheun e tij kroat. Por Banka Kombëtare e Serbisë ka kundërshtuar ato që ai i quan plane “të papërshtatshme” të Kroacisë për të përfshirë shpikësin Nikola Tesla në monedhën e saj të euros sapo të bashkohet me eurozonën. Në një deklaratë të postuar në faqen e saj zyrtare, banka qendrore në Beograd e quajti planin e Zagrebit një përpjekje për “përvetësimin e trashëgimisë kulturore dhe shkencore të popullit serb”. Banka qendrore me qendër në Beograd tha “është krejt e sigurt që do të ndërmerren veprime të përshtatshme kundër institucioneve kompetente të BE” në mënyrë që të “theksohet papërshtatshmëria” e propozimit të Kroacisë.
Sipas rregullave të BE -së, monedhat e euros kanë një anë të përbashkët dhe mund të kenë një anë të kundërt “kombëtare”. E njëjta rregullore e bën anën “kombëtare” subjekt të marrëveshjes së shteteve të tjera anëtare të BE -së, por nuk thotë asgjë për kundërshtimet e jashtme. Banka qendrore e Serbisë tha se do ta çonte çështjen në BE ndërkohë që Banka kombëtare e Kroacisë tha se do ta vendoste shpikësin në monedhat e saj të ardhshme 50, 20 dhe 10 cent, pasi të konsultohej me publikun. Plani i saj do t’i paraqitet BE -së në tetor. Kryeministri kroat Andrej Plenkoviç tha më 23 korrik se ai nuk mund ta “kuptonte pse duhet të jetë problem për këdo” që Tesla të përkujtohet në një monedhë euro nga toka e vendlindjes së tij. Ai tha se Serbia nuk mund të kishte asnjë ndikim në këtë vendim.
“Unë nuk e kuptoj pse duhet të jetë problem për askënd”, shprehej ai.
Zëvendësi i tij Boris Millosheviç, një serb etnik, tha se ky vendim e kishte bërë atë “krenar dhe të lumtur”.
Tesla u bë një qytetar i natyralizuar amerikan në vitin 1891 në moshën 35 vjeçare. Pas vdekjes dhe kremimit të trupit të tij në Nju Jork në 1943, një urnë që përmbante hirin e tij u dërgua në Beograd në 1957, ku është varrosur. Tesla, një serb etnik i lindur në Kroacinë e sotme në 1856 kur vendi ishte pjesë e perandorisë Austro-Hungareze, është një burim krenarie dhe kundërshtie për të dy vendet. Tesla vetë e shihte veten si një qytetar të botës. Ai kaloi pjesën më të madhe të karrierës së tij profesionale në SHBA. Ai me siguri meriton të mbahet mend dhe të nderohet për gjithçka që ka kontribuar për njerëzimin, por propozimi i fundit kroat ka ndezur edhe një herë një grindje politike ballkanike dhe ka mobilizuar ushtrinë e tij të internetit. Vlen të kujtojmë fjalët e Teslës mbi këtë temë, në vitin 1936:
“Unë jam po aq krenar për origjinën time serbe dhe atdheun tim kroat. Rrofshin të gjithë jugosllavët”.
Serbia pretendon se Tesla është i tyre – dhe vetëm i tyre, pavarësisht se Tesla vetë flet me krenari për atdheun e tij kroat. Serbia madje i ka vënë edhe aeroportit në Beograd emrin e tij. Reagimet nga Beogradi në lidhje me Teslën, i kalojnë madje të gjitha barrierat diplomatike, duke bërë edhe insinuata të shëmtuara, siç është kjo e Daçiç.
“Unë kam përsëritur disa herë se nëse Nikola Tesla do të kishte jetuar në Jugosllavi [gjatë Luftës së Dytë Botërore, do të kishte përfunduar në kampin e përqendrimit në Jasenovac.”
Kampi i përqendrimit Jasenovac ishte një kamp shfarosës i krijuar në Sllavonia të Kroacisë, nga autoritetet e Shtetit të Pavarur të Kroacisë (NDH) gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Por gjithsesi, serbët që e pretendojnë si vetëm të tyrin, harrojnë të përmendin disa fakte. Tesla nuk mori kurrë nënshtetësi serbe, dhe në fakt, gjatë gjithë jetës së tij, kaloi vetëm 31 orë në Serbi në një vizitë të vetme në vitin 1892. Nëse udhëton në Serbi dhe kërkon vende ku Tesla kaloi kohë ose krijoi diçka, nuk ka asgjë për të parë, përveç hirit të tij që u transferua në Beograd në vitin 1952.
Për vite me radhë, Serbia dhe Kroacia kanë konkurruar për trashëgiminë e tij, duke emëruar ndërtesa, monumente dhe rrugë me emrin e tij. Në korrik, publiku kroat votoi në një sondazh të Bankës Qendrore Kroate për ta pasur Nikolla Teslën në monedhat e reja euro të vendit, kur të bashkohet me monedhën e përbashkët, siç është planifikuar, në 2023. Kjo do të vendoste praktikisht një monedhë kroate Tesla në xhepat e 340 milionë evropianëve, duke promovuar atdheun e tij Kroacinë dhe duke ndezur edhe më shumë betejën me Serbinë, që është vendi i përkatësisë së tij etnike./Abcnews.al
