Brexit është një faturë historike për Mbretërinë e Bashkuar, dhe jo vetëm për shkak të antipatisë të vendit për t’u marrë me të kaluarën e saj.
Brexit ka rrënjë të thella në shmangien, ndarjen dhe kontradiktat e anëtarësimit të Britanisë në Bashkimin Europian dhe ka luajtur një rol të vogël në dy vitet e fundit të diskursit politik kombëtar.
Por çështja është më e thellë se kaq: kur një elitë politike në Londër, e shqetësuar rreth çështjeve europiane, provokoi revolta të brendshme, si Revolta Rurale; ose e gjeti veten të pafuqishëm, siç ishte gjykata e Henry VIII, e cila nuk arriti të ndikonte te fuqitë kontinentale.
Këto histori tregojnë se nuk mund të ketë zgjidhje për marrëdhëniet e Britanisë me Europën kontinentale dhe as ndonjë shmangie nga problemet e rendit politik britanik që çështja europiane ka amplifikuar prej kohësh; mund të ketë vetëm pushim të përkohshëm.
E vërteta e pakëndshme
Nën polemikat e guximshme – të cilat deklarojnë me të drejtë se Britania ka një fat europian ose se BE-ja është jodemokratike, në fakt pas kësaj qëndron një e vërtetë e pakëndshme për të tashmen: nëse mbetet jashtë euros, Britania nuk mund të luajë një rol kryesor në BE.
As nuk mund të shmangë konfliktet e politikës europiane dhe marrëdhëniet ekonomike që lidhin Britaninë me Kontinentin duke u larguar nga BE.
David Cameron, si kryeministër, duket se i bëri realitet këto konstatime kur në shkurt të vitit 2016 në Bruksel, ai negocioi për një largim të Britanisë dhe më pas i kërkoi elektoratit të votojë.
Asnjë qeveri britanike nuk ka qenë në gjendje, për më shumë se disa vite në të njëjtën kohë, të depërtojë në hierarkinë e pushtetit të BE-së. Si pasojë, diferencat e interesit ekonomik me vendet e tjera anëtare me të cilat Britania filloi anëtarësimin e saj në 1973 janë përkeqësuar më shumë sesa janë zbutur gjatë katër dekadave.
E mbërthyer midis urdhrave, Britania mund të zgjedhë vetëm midis disavantazheve dhe avantazheve. Rrethanat politike dhe ekonomike nga të cilat ajo do të jetë e detyruar të zgjedhë do të ndryshojnë, ashtu si edhe gjykimi për pasojat e mundshme të një veprimi mbi një tjetër.
Kjo situatë e vështirë nuk është diçka e re. As Britania dhe as Anglia para BE-së nuk ishin në gjendje të kishin një ndikim të qëndrueshëm politik në çështjet kontinentale, ose të vendosnin për interesa të përbashkëta të qëndrueshme.
Reforma vendimtare paralele me Brexit- është parathënia politike e shkëputjes në 1533.
Henry VIII ishte një aleat i papatit, i cili fitoi titullin “Besnik” duke filluar nga Leo X për denoncimin e tij ndaj Martin Luter dhe eliminimi i Lutherans(mbështetësit e Martin Luter), ndërsa Lufta Rurale përmbysi qendrën gjeografike të të ashtuquajturit krishterim.
Në 1527 Thomas Wolsey ndoqi argumente juridike dhe teologjike që kishte kërkuar nga universitetet kryesore kontinentale.
Por, në një Europë në të cilën kisha Angleze ishte margjinalizuar prej kohësh brenda krishterimit perëndimor dhe Perandori i Shenjtë Romak ishte bërë fuqia politike dominante, nuk kishte pasur kurrë ndonjë perspektivë realiste që Henry do të anulonte martesën e tij me Catherine of Aragon.
As Anglia post-katolike nuk mund t’i shpëtonte ndikimit të Europës në rendin e saj politik. Elizabeth I u përpoq të gjente rrugën e saj drejt kompromisit fetar të anglikanizmit.
Në përputhje me identitetin kombëtar një nga dramat e historisë së Shekspirit, hartografia e Christopher Saxton dhe kërcënimi i jashtëm i pushtimit katolik, anglikanizmi rikrijoi idenë e popullit anglez si një komunitet i veçantë politik, shoqëror dhe shpirtëror.
Por, duke e lënë veten pa një trashëgimtar, pjesërisht për shkak të frikës së një mbreti kontinental, Elizabeth u sigurua të krijonte dinastinë Stuarts, një dinasti që provokoi luftë civile dhe të cilët më pas u dëbuan nga froni.
Edhe pasi stabiliteti i dukshëm politik i brendshëm u arrit në 1689, aleancat kontinentale të William dhe Mary dhe kërcënimi i vazhdueshëm nga Stuarts mbrojti Anglinë, dhe më pas shtetin e ri Britanik, të cilët u përfshirë në një luftë të kushtueshme me Francën.
Konfliktet europiane
Dhe kështu dilemat e çështjes europiane kanë qenë prej kohësh qendra e problemit të brendshëm politik.
Impenjimi politik për ta bërë Uellsin, pjesë ligjore të Anglisë në 1536 lindi pasi ndarja nga Roma krijoi marrëdhënie armiqësore me shtetet e fuqishme katolike, kështu shteti anglez duhej të impononte autoritetin e kishës së tij në principatën e Uellsit dhe marshimet e saj shërbyen si bazë për pushtim.
Lajmëtari për unionin anglo-skocez erdhi, në momentin që Duka i ushtrisë së Marlborough po përballej me disfatë në luginën e Danubit, parlamenti skocez kërcënoi se do të mbante taksat dhe do të tërhiqte trupat vetëm nëse Skocia do të lejohej të zgjidhte një pasardhës tjetër të Mbretëreshës Anne, nëse nuk plotësoheshin kushtet e caktuara ekonomike, transmeton abcnews.al
Por historia e Britanisë është ndryshe për sa i përket problemeve që ka krijuar anëtarësimi në BE.
Tradita e së drejtës dhe një diskurs kombëtar rreth vendeve në Parlament si kujdestari i “lirive antike ’janë pjesë e historisë së Anglisë, por jo e Skocisë. Liria e lëvizjes gjatë dekadës së kaluar ka rritur emigracionin në Angli në dallim me Skocinë.
Sidoqoftë, dalja e Britanisë nga BE-ja tashmë, në mënyrë paradoksale, e ka forcuar Bashkimin Anglo-Skocez.
Siç demonstroi ringjallja e partisë Konservatore në Skoci në zgjedhjet e përgjithshme të vitit 2017, perspektiva e ‘pavarësisë brenda Europës’ nuk është e njëjtë nëse Anglia qëndron jashtë BE-së.
Në të vërtetë, edhe para vitit 2017, kushtet e vështira të Britanisë në BE filluan të kufizonin nacionalistët skocezë. Nëse Britania do të përdorte euron, atëherë Skocia nuk do të përballej me probleme të monedhës.
Përkundrazi, Brexit, e bën më të pasigurt pozicionin e Irlandës së Veriut në Bashkimin Europian.
Kur Mbretëria e Bashkuar u angazhua për të lënë atë që ishte një rend ligjor dhe kushtetues që ndante Republikën e Irlandës dhe Irlandës së Veriut kishte gjasa të shfaqej si një çështje territoriale e kontestuar.
Problemi i Irlandës së Veriut u intensifikua kur, gjashtë muaj pas referendumit për Brexit, nuk u zbatuan rregullat për qeverisjen e provincës. Pas zgjedhjeve të përgjithshme të vitit 2017, mbështetja e Partisë Demokratike të Irlandës së Veriut ishte diçka që duhej nëse Konservatorët do të qëndronin në pushtet.
Prapavija e diskutueshme irlandeze ka garantuar rrugën drejt zotërimit absolut përmes një marrëveshje të bashkimit doganor dhe rregullave të përbashkëta për mallrat për Irlandën e Veriut. Ai u bë pika kyçe për të mbrojtur dispozitat kufitare të Marrëveshjes së vitit 1998.
Kjo përpjekje e Irlandës për të pasur mbështetjen e BE-së u bë pengesë parlamentare e Brexit.
Pikëpyetja e irlandezëve
Irlanda e Veriut ka qëndruar larg politikës britanike për pjesën më të madhe gjatë një shekulli pas krijimit të Shtetit Irlandez në 1922.
Ky konsensus ishte në kontrast të fortë me përçarjen politike të krijuar në shekullin e 19-të nga ndërhyrja e Irlandës në politikën britanike, e cila hoqi dorë nga udhëheqja e partisë Liberale në vitet 1880 dhe udhëhoqi partinë Konservatore në 1914.
Edhe një herë, Irlanda e Veriut ka potencialin të shkatërrojë klasën politike britanike. Historia politike e Britanisë është krijuar përmes angazhimeve të njëpasnjëshme, dhe tërheqjeve nga politika kontinentale Europiane që nuk përputhet mjaftueshëm me modelet e ndryshimit në vende të tjera të Europës.
Në mënyrë të përsëritur, e tashmja është shpërbërë vetë dhe e kaluara nuk është kthyer më.
Prandaj, nuk është për t’u habitur që anëtarësimi i Britanisë në BE nuk mund të prodhojë bazën e një marrëdhënie të qëndrueshme me fuqitë dominuese kontinentale, ose se largimi nga BE ka pasoja të thella për rendin politik të brendshëm të Britanisë.
Por për sa kohë që BE-ja mbetet në formën e saj aktuale -lind pyetja nëse është më mirë që Britania të jetë jashtë BE-së me më shumë sovranitet por nën koston e marrëdhënieve më të zbehta ekonomike, ose të qëndrojë brenda saj duke pranuar ndikimin e dobët politik, i cili nuk do të zhduket. Angazhimi i përhershëm me çështjen e pazgjidhshme europiane është një barrë historike që Britania duhet të mësojë të pranojë, ndoshta përgjithmonë. s.ba/abcnews.al
