Në një letër të hapur, udhëheqësit e e disa vendeve u lutën qeverive të tyre të përqafonin një traktat armësh të negociuar në OKB tre vjet më parë.
Do të duhen edhe gjashtë ratifikime nga 50 të nevojshme, që ky traktat te hyjë në fuqi.
Sipas News York Times, letra e hapur u koordinua nga Fushata Ndërkombëtare për Heqjen e Armëve Bërthamore, e cila fitoi një Çmim Nobel për Paqen për rolin e saj në negociatat që çuan në nënshkrimin e traktatit.
Pesëdhjetë e gjashtë ish-kryeministra, presidentë, ministra të jashtëm dhe ministra të mbrojtjes nga 20 vende të NATO-s, plus Japonia dhe Koreja e Jugut, lëshuan një letër të hapur të Dielën duke lutur udhëheqësit e tyre aktualë të bashkohen me Traktatin për Ndalimin e Armëve Bërthamore, pakt i negociuar në 2017.
Letra, e lëshuar në prag të përkujtimit të 75 vjetorit të Kombeve të Bashkuara në Asamblenë e Përgjithshme vjetore, pohonte se rreziqet e përdorimit të armëve bërthamore janë përshkallëzuar në vitet e fundit “qoftë rastësisht, llogaritje e gabuar apo modelim”.
Duke treguar pandeminë e koronavirusit, të cilin zyrtarët e KB-së e kanë quajtur sfidën më të madhe në historinë e organizatës, firmëtarët e letrave thanë:
“Ne nuk duhet të ecim në një krizë me përmasa edhe më të mëdha se ajo që kemi provuar këtë vit.”
Nënshkruesit përfshinin ish kryeministrat e Kanadasë, Japonisë, Italisë dhe Polonisë; ish-presidentët e Shqipërisë, Polonisë dhe Sllovenisë; disa ish-ministra të jashtëm; dhe ish-ministra të mbrojtjes.
Dy nga nënshkruesit janë ish-sekretarë të përgjithshëm të NATO-s: Javier Solana i Spanjës dhe Willy Claes i Belgjikës. Ban Ki-moon, ish sekretari i përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara dhe një ish-ministër i jashtëm i Koresë së Jugut, janë gjithashtu dy firmëtarë të tjerë.
Letra e tyre arrin në një nga miratimet e profilit më të lartë të traktatit që kur u përfundua më shumë se tre vjet më parë dhe u hap për vendet anëtare të Kombeve të Bashkuara për nënshkrim dhe ratifikim.
“Të gjithë udhëheqësit përgjegjës duhet të veprojnë tani për të siguruar që tmerret e vitit 1945 të mos përsëriten kurrë”, thuhej në letër, duke iu referuar bombave atomike të hedhura në Japoni nga Shtetet e Bashkuara, përdorimi i vetëm i armëve bërthamore gjatë luftës.
“Herët ose vonë, fati ynë do të mbarojë, nëse nuk veprojmë. Traktati i ndalimit të armëve bërthamore ofron themelin për një botë më të sigurt, të lirë nga ky kërcënim.”
Koreja e Veriut ka lënë të kuptohet se ka rifilluar testimin e arsenalit të saj atomik. Një pakt ndërkombëtar i hartuar për të parandaluar Iranin nga testimi i armëve bërthamore mund të mos zgjidhet.
Sic dihet dhe pakti i fundit dhe më i rëndësishëm për kufizimin e armëve bërthamore midis Rusisë dhe Shteteve të Bashkuara do të skadojë në Shkurt 2021, dhe nuk dihet nëse afatet e marrëveshjes do të zgjaten apo jo.
Letra u koordinua nga Fushata Ndërkombëtare për Heqjen e Armëve Bërthamore, një grup me bazë në Gjenevë që fitoi Çmimin Nobel për Paqen 2017 për rolin e saj në negociatat që çuan në nënshkrimin e këtij traktati.
Nëntë fuqitë e armatosura bërthamore të botës – Britania, Kina, Franca, India, Izraeli, Koreja e Veriut, Pakistani, Rusia dhe Shtetet e Bashkuara, i bojkotuan ato negociata dhe thanë se ata kurrë nuk do ta nënshkruanin traktatin.
Zyrtarët amerikanë e quajtën premisën e saj me të meta të rrezikshme, duke argumentuar se traktati mund të rrisë madje rrezikun e një konflikti bërthamor.
Sekretari i përgjithshëm aktual i NATO-s, Jens Stoltenberg nga Norvegjia, ka kritikuar traktatin, duke thënë se ai “nuk na afron më afër qëllimit të një bote pa armë bërthamore”.
Sidoqoftë, delegatë nga 122 vende, gati dy të tretat e anëtarësimit të KB, morën pjesë në negociatat për traktatin dhe 84 të tjerë e kanë nënshkruar atë.
Që nga e diela, 44 nga këto vende kishin ratifikuar traktatin, i cili do të hynte në fuqi 90 ditë pas ratifikimit të vendit të 50-të.
Të paktën një ose dy vende të tjera mund ta ratifikojnë atë në ditët ose javët e ardhshme.
Sipas traktatit, të gjitha përdorimet e armëve bërthamore, kërcënimi i përdorimit, testimi, zhvillimi, prodhimi, posedimi, transferimi dhe stacionimi në një vend tjetër do të jenë të ndaluara.
Nismëtarët e traktatit kanë thënë se ata kurrë nuk prisnin që ndonjë prej shteteve të armatosura bërthamore të lëvizte shpejt për të nënshkruar traktatin dhe për të hequr arsenalet e tyre.
Por ata shpresonin që pranimi i gjerë i traktatit do të rriste presionin e publikut e pëqr pasojë ata do të ndryshonin pozicionin e tyre.
Një strategji e tillë u përdor nga mbrojtësit e traktateve që ndaluan armët kimike dhe biologjike, minierat tokësore dhe bombat.
Tim Wright, koordinator i traktatit për Fushatën Ndërkombëtare për Heqjen e Armëve Bërthamore, tha se letra tregoi se edhe vendet që kundërshtojnë zyrtarisht traktatin, “ka patur një mbështetje shumë të rëndësishme të nivelit të lartë” për ta nënshkruar atë.
N.D./abcnews.al
