Ekonomistja Mariana Mazzucato beson se pandemia COVID-19 do të hedhi dritë mbi sistemet shoqërore dhe ekonomike në të gjithë botën, duke ekspozuar disa nga të metat e një shoqërie kapitaliste, shkruan Word Economic Forum
Ajo thotë se gjithashtu ka të ngjarë të ndryshojë mënyrën se si ne e shohim punën, veçanërisht në lidhje me ekonominë dhe të drejtat e punëtorëve.
Kjo krizë ka zbuluar disa probleme me mënyrën se si ne bëjmë kapitalizëm , të gjitha këto duhet të zgjidhen në të njëjtën kohë kur t’i drejtohemi urgjencës shëndetësore.
Në të kundërt, ne thjesht do të zgjidhim problemet në një vend, ndërsa do të krijojmë të reja diku tjetër. Kjo është ajo që ndodhi me krizën financiare të vitit 2008.
Politikëbërësit përmbytën botën pa e drejtuar atë drejt mundësive të mira për investime. Si rezultat, paratë përfunduan përsëri në atë sektor financiar që ishte.
Kapitalizmi po përballet së paku me tre kriza të mëdha. Një krizë shëndetësore e shkaktuar nga pandemia ka shkaktuar me shpejtësi një krizë ekonomike me pasoja ende të panjohura për stabilitetin financiar, dhe e gjithë kjo po luhet kundër sfondit të një krize klimatike që nuk mund të adresohet nga “biznesi si zakonisht”. Deri vetëm dy muaj më parë, mediat ishin plot me imazhe të frikshme të zjarrfikësve të tronditur , dhe jo të tronditur me kujdesin shëndetësor, raporton abcnews.al
Kriza e COVID-19 po nxjerr në pah edhe më shumë të meta në strukturat tona ekonomike, jo vetëm me të drejtat e punëtorëve në punë por edhe në rritjen e kontratave afatshkurtra të tyre. Telekomunikimi thjesht nuk është një mundësi për shumicën e punëtorëve, dhe megjithëse qeveritë po i ndihmojnë punëtorët me kontrata të rregullta, të vetëpunësuarit mund të gjenden të situtata të vështira.
Madje qeveritë tani po u japin hua bizneseve në një kohë kur borxhi privat është tashmë i lartë se çdo here tjetër. Në Shtetet e Bashkuara, borxhi i përgjithshëm i familjeve pak para krizës aktuale ishte 14,15 trilion dollarë , që është 1.5 trilion dollarë më i lartë se sa ishte në vitin 2008. Dhe të mos harrojmë, ishte borxhi i lartë privat që shkaktoi krizën financiare globale, raporton abcnews.al
Fatkeqësisht, gjatë dekadës së fundit, shumë vende kanë ndjekur masat shtrënguese, sikur borxhi publik të ishte problemi. Kjo u bë për të shkatërruar institucionet e sektorit publik që duheshin për të kapërcyer krizat si pandemia e koronavirusit. Që nga viti 2015, Mbretëria e Bashkuar ka ulur buxhetet e shëndetit publik me 1 miliard £ (1.2 miliardë dollarë), duke rritur ngarkesën në trajnimet e mjekëve (shumë prej të cilëve kanë lënë Shërbimin Kombëtar të Shëndetit), dhe duke zvogëluar investimet afatgjata të nevojshme në mënyrë që pacientët të trajtohen në ambiente të sigurta, të azhurnuara, me staf të plotë. Dhe në SH.B.A. – e cila kurrë nuk ka pasur një sistem të financuar mirë të shëndetit publik – administrata Trump është përpjekur vazhdimisht të shkurtojë financat.
Në krye të këtyre plagëve të vetë-shkaktuara, një zhvillim i kapitalizmit financiar i sektorit të biznesit është shndërruar në mënyrë të paligjishme duke shpërblyer aksionarët nëpërmjet skemave të riblerjes në vend planeve afatgjata për të investuar në kërkime dhe zhvillim, në pagat, dhe trajnimin e punëtorëve.
Si rezultat, ekonomitë familjare janë varfëruar duke e bërë më të vështirë sigurimin e mallrave bazë si strehimi dhe arsimi, raporton abcnews.al
Lajmi i keq është se kriza COVID-19 po i rëndon të gjitha këto probleme. Lajmi i mirë është se ne mund të përdorim gjendjen aktuale të jashtëzakonshme për të filluar ndërtimin e një ekonomie më gjithëpërfshirëse dhe të qëndrueshme. Çështja nuk është të vonojmë ose bllokojmë mbështetjen e qeverisë, por ta strukturojmë atë siç duhet. Ne duhet të shmangim gabimet pas vitit 2008, kur ndihmat e lejuara të korporatave do të kishin fitime edhe më të larta pasi kriza të kishte mbaruar, por as kjo nuk arriti të vendoste themelet për një rikuperim të fortë dhe gjithëpërfshirës.
Këtë herë, masat e shpëtimit absolutisht duhet të vijnë me kushte të bashkangjitura. Tani që shteti është rikthyer për të marrë në dorë një rol udhëheqës, ai duhet të jetë si heroi e jo si dikush i cili manipulohet dhe mashtrohet lehtë. Kjo do të thotë ofrimi i zgjidhjeve të menjëhershme dhe hartimi i tyre në mënyrë të tillë që t’i shërbejë interesit publik për një afat të gjatë kohor.
Për shembull, kushtëzimet mund të vendosen për mbështetjen e qeverisë ndaj bizneseve. Firmave që marrin ndihma financiare duhet t’u kërkohet të mbajnë punëtorët në punë dhe të sigurojnë që pasi të ketë përfunduar kriza ata do të investojnë në trajnimin e punëtorëve dhe kushtet e përmirësuara të punës. Më mirë akoma, si në Danimarkë , qeveria duhet të mbështesë bizneset që ata të vazhdojnë të paguajnë punëtorët edhe tani që nuk po punojnë – njëkohësisht duke ndihmuar familjet të kenë të ardhurat e tyre, duke parandaluar përhapjen e virusit dhe duke e bërë më të lehtë për bizneset rifillimin e punës pasi të mbarojë kriza.
Për më tepër, skemat e shpëtimit duhet të jenë të projektuara për të udhëhequr ndërmarrje më të mëdha për të shpërblyer punëtorët dhe jo duke mos i paguar, duke parandaluar blerjet e aksioneve dhe duke inkurajuar investimet që janë të qëndrueshme.
Kjo është mundësia që ka Business Roundtable (një shoqatë jofitimprurëse me qendër në Uashington, D.C. anëtarët e së cilës janë zyrtarë kryesorë ekzekutivë të kompanive të mëdha amerikane) për të vërtetuar fjalët që tha vitin e kaluar.
Nëse Amerika është duke u tërhequr tani ne mund të themi se ajo ka bërë blof, raporton abcnews.al
Kur bëhet fjalë për familjet, qeveritë duhet të shohin përtej huave për mundësinë e lehtësimit të borxhit , veçanërisht duke pasur parasysh nivelet e larta aktuale të borxhit privat. Së paku, pagesa e kreditorëve duhet të jetë e ngrirë derisa të zgjidhet kriza e menjëhershme ekonomike.
Dhe SHBA duhet të ofrojë garanci të qeverisë për të paguar 80-100% të pagave të kompanive që janë goditur nga kriza, siç kanë bërë Mbretëria e Bashkuar si shumë vende europiane dhe aziatike.
Është gjithashtu koha për të rimenduar edhe njëherë partneritetet shtetërore-private. Shumë shpesh, këto marrëveshje janë më pak simbiotike sesa parazitët.
Përpjekja për të zhvilluar një vaksinë COVID-19 mund të jetë një marrëdhënie tjetër e njëanshme në të cilën korporatat korrin fitime masive duke shitur para publikut një produkt që ka ardhur nga hulumtimi i financuar nga taksapaguesit . Megjithë, sekretari amerikan i Shëndetësisë dhe Shërbimeve Njerëzore, Alex Azar, kohët e fundit pranoi se trajtimet ose vaksinat COVID-19 të sapo zhvilluara mund të mos jenë të përballueshme për të gjithë amerikanët.
Ne kemi nevojë për dëshmi të shteteve sipërmarrëse që do të investojnë më shumë në inovacion – nga inteligjenca artificiale tek shëndeti publik. Ne gjithashtu kemi nevojë për shtete që dinë të negociojnë, në mënyrë që përfitimet e investimeve publike të kthehen aty.
Një virus nxorri në pah dobësi të mëdha brenda ekonomive kapitaliste perëndimore. Tani që qeveritë janë në një situatë lufte, ne kemi një mundësi për të rregulluar sistemin. Nëse nuk e bëjmë, ne nuk do të kemi asnjë shans kundër krizës së tretë të madhe – një planet gjithnjë e më i pabanueshëm – dhe me kriza të vogla që do të vijnë në vitet dhe dekadat e ardhshme./Përktheu: Sonila Backa-abcnews.al
