Ukraina dhe mbështetësit e saj perëndimorë kanë pak të përbashkëta të çmuara me Rusinë. Megjithatë, të gjithë lojtarët kryesorë duket se bien dakord për një çështje kritike: lufta në Ukrainë do të përfundojë me negociata.
Siç i tha presidenti rus Vladimir Putin gjatë një interviste me gazetarin amerikan: “Ne jemi të gatshëm të negociojmë”.
Një zëdhënës i Këshillit të Sigurisë Kombëtare të SHBA-së, ndërsa hodhi dyshime mbi sinqeritetin e Putinit, u përgjigj në një deklaratë se “si ne ashtu edhe presidenti Zelensky kemi thënë shumë herë se ne besojmë se kjo luftë do të përfundojë përmes negociatave”.
Mungesa e rezultateve vendimtare në fushën e betejës gjatë dy viteve të fundit ka bërë që alternativa ndaj një përfundimi të negociuar (fitorja absolute e njërës palë) të duket si një fantazi.
Pavarësisht mungesës së një alternative të qëndrueshme ndaj bisedimeve eventuale, nuk ka asnjë shenjë se palët ndërluftuese do të fillojnë negociatat së shpejti.
Të dyja palët besojnë se arritja e një marrëveshjeje të pranueshme është aktualisht e pamundur; secili ka frikë se tjetri nuk do të bëjë kompromis ose do të përdorë ndonjë pauzë për të pushuar dhe për t’u bërë gati për raundin tjetër të luftimeve.
Edhe nëse një marrëveshje është aktualisht jashtë diskutimit, të gjitha palët duhet të ndërmarrin hapa tani për të sjellë mundësinë e bisedimeve në të ardhmen.
Në mes të një lufte, është e vështirë të dihet nëse një kundërshtar është vërtet i gatshëm t’i japë fund luftimeve ose bisedimeve cinike për paqen vetëm për të çuar përpara qëllimet e luftës.
Sfida për të dalluar qëllimet e një kundërshtari është pothuajse e pamundur në mungesë të dialogut.
Prandaj, është e nevojshme të hapen kanale komunikimi në mënyrë që të jemi në gjendje të përfitojmë nga mundësia për të ndjekur paqen kur të vijë kjo mundësi.
Është koha për të filluar ndërtimin e këtyre kanaleve.
Për Ukrainën dhe partnerët e saj perëndimorë, kjo do të thotë ta bësh diplomacinë e konfliktit një temë kryesore të ndërveprimeve dypalëshe dhe shumëpalëshe.
Dhe të gjitha palët duhet të sinjalizojnë gatishmërinë e tyre ndaj negociatave eventuale. Kjo do të kërkojë që palët ndërluftuese dhe aleatët e tyre të ndërmarrin hapa të njëanshëm që i përcjellin synimet e tyre palës tjetër.
Sinjale të tilla mund të përfshijnë ndryshime në retorikë, emërimin e të dërguarve specialë për negociata, kufizime të vetë-imponuara në sulme të thella dhe shkëmbime të të burgosurve të luftës.
Nëse asnjëra palë nuk e fillon këtë proces, palët ndërluftuese ka të ngjarë të mbeten aty ku janë sot, duke luftuar ashpër për disa centimetra territor, me një kosto të tmerrshme për jetën njerëzore dhe stabilitetin rajonal, për vitet në vijim.
Mosbesimi i ndërsjellë e bën të vështirë marrjen e hapit të parë drejt tryezës së negociatave.
Perëndimi e sheh Moskën si një font propagande dhe gënjeshtrash, saqë gënjen edhe veten.
Asgjë nuk e ilustron këtë fenomen më mirë se retorika zyrtare në prag të pushtimit të gjithanshëm të Ukrainës në shkurt 2022, për të cilin përfaqësues të shumtë rusë publikisht dhe privatisht u betuan dhe me sa duket besuan se nuk do të ndodhte. Moska i sheh në mënyrë të ngjashme 30 vitet e fundit si një seri premtimesh të thyera perëndimore.
Shembulli kryesor është marshimi në dukje i paepur i zgjerimit të NATO-s, për të cilin shumë zyrtarë perëndimorë në vitet 1990 thanë dhe me sa duket besonin se nuk do të ndodhte.
Ukraina dhe Rusia kishin një histori të gjatë akuzash të ndërsjella për premtime që nuk u mbajtën edhe para se Moska të aneksonte Krimenë dhe të pushtonte Donbasin në vitin 2014. Pas shkurtit 2022, çështja e besimit u bë e pamundur.
Megjithatë, mosbesimi i ndërsjellë midis palëve ndërluftuese është një tipar i çdo lufte, dhe rrjedhimisht i çdo negocimi që i dha fund atyre luftërave.
Nëse besimi do të ishte një parakusht për të komunikuar, palët ndërluftuese nuk do të flisnin kurrë.
Palët mund dhe duhet të fillojnë të bisedojnë pavarësisht mosbesimit të tyre reciprok.
Por në këtë rast mosbesimi është i ndërlikuar nga supozimet e përhapura të synimeve maksimaliste. Kievi beson se Moska ende po kërkon të instalojë një qeveri kukull në Ukrainë dhe do të përdorë çdo lehtësim në luftime për të mbledhur forcat përpara se të rifillojë betejën në mënyrë oportuniste.
Rusia, siç vuri në dukje Putin së fundmi, e sheh Perëndimin si synim për të përdorur Ukrainën si një instrument për të siguruar “humbjen strategjike” të Rusisë.
Nëse objektivat e një kundërshtari janë vërtet maksimaliste, njeriu përballet me një zgjedhje të thjeshtë midis kapitullimit dhe vazhdimit të luftës. Si rezultat, të dyja palët duken të dorëzuara ndaj pashmangshmërisë së një lufte të gjatë, jashtëzakonisht shkatërruese që të dyja pretendojnë se nuk e duan.
Është e mundur që secila palë të ketë të drejtë për qëllimet maksimaliste të tjetrës. Por asnjëra palë nuk mund ta dijë me siguri pa folur.
Në mungesë të një kanali komunikimi, çdo propozim për qëllimet e vërteta të palës tjetër është një propozim rezultati i të cilit nuk dihet.
Mos testimi i këtij propozimi ka një kosto shumë të lartë. Lufta e shkatërrimit po vret një numër të madh ushtarësh dhe civilësh dhe po shkatërron burimet ushtarake dhe financiare.
Zyrtarët amerikanë vlerësuan në gusht 2023 se pothuajse 500,000 trupa ukrainase dhe ruse janë vrarë ose plagosur që nga shkurti i vitit 2022.
Lufta po shkatërron gjithashtu sigurinë ndërkombëtare në mënyra që nuk i shërbejnë askujt.
Për aleatët e Kievit, hapi i parë është që të fillojnë të flasin mes tyre. Disa do të kenë nevojë për bindje; të tjerët tashmë janë të bindur dhe thjesht kanë nevojë për një shenjë se diplomacia nuk është më tabu.
Zyrtarët amerikanë kanë thënë në mënyrë të përsëritur se presin që lufta të përfundojë me një zgjidhje të negociuar.
Por ata nuk u kanë komunikuar aleatëve të tjerë se çfarë do të thotë kjo në praktikë dhe as nuk e kanë orientuar në mënyrë eksplicite strategjinë për përfundimin e luftës rreth një rezultati të negociuar.
Përfundimisht, diskutimet diplomatike rreth konfliktit duhet të fillojnë në takimet e Këshillit të Atlantikut të Veriut dhe G-7, si dhe angazhimet dypalëshe midis aleatëve në nivelet më të larta. Të flasësh thjesht sepse duhet të flasësh nuk sjell ndonjë ndryshim në politikë në afat të shkurtër.
Duhet të shpenzohet kohë dhe përpjekje për zhvillimin e një strategjie diplomatike shumë kohë përpara se të fillojnë negociatat.
Paralelisht me diskutimin brenda aleancës, çështja duhet të sillet në tryezë në angazhimet midis aleatëve dhe Ukrainës.
Kievi shqetësohet në mënyrë të arsyeshme se një lëvizje drejt negociatave do të nënkuptojë fundin e ndihmës ushtarake. Ndërsa ata fillojnë të flasin me Kievin për të biseduar, aleatët duhet të vazhdojnë apo edhe të rrisin ndihmën e sigurisë.
Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre mund të fillojnë duke kërkuar pikëpamjet e Ukrainës për temat e komunikimit me palën tjetër gjatë luftimeve dhe natyrën e fundit të luftës.
Për momentin, këto çështje nuk janë në rend dite. Sapo zyrtarët ukrainas të fillojnë të dëgjojnë të njëjtat pyetje që bëhen nga bashkëbisedues të shumtë në nivele të shumta, ata do të përfshihen në diskutime të brendshme për të identifikuar preferencat dhe qasjen e tyre ndaj diplomacisë së konfliktit.
Gërshetimi i temës së bisedimeve lidhur me ndihmën afatgjatë ushtarake dhe financiare do të nënvizonte gjithashtu një realitet të rëndësishëm: asnjë sasi ndihme nuk mund të sigurojë sigurinë dhe prosperitetin e Ukrainës pa një fund të luftës.
Është shumë herët për të filluar bisedime reale me Moskën. Dhe Kievi duhet të jetë në krye kur të fillojnë.
Por edhe sot, Perëndimi mund të përdorë sinjale për të përcjellë qëllimin e tij për të mundësuar një fund eventual të negociuar të luftës.
Sinjalet janë veprime të njëanshme, të tilla si grumbullimet ushtarake, deklaratat publike, sanksionet ose gjestet diplomatike, për të përcjellë qëllimet e një shteti. Sinjale të tilla janë veçanërisht të dobishme kur kanalet formale të komunikimit janë të mbyllura, pasi ato nuk kërkojnë ndërveprim të drejtpërdrejtë me palën tjetër për t’u ekzekutuar.
E rëndësishmja, është që çështja të demonstrohet në mënyrë të besueshme dhe t’i ofrohet hapësirë palës tjetër që të reagojë.
Kur sinjalet funksionojnë, ato mund të zvogëlojnë pasigurinë për qëllimet e vërteta të palës tjetër.
Rregullimi i theksit retorik të zyrtarëve perëndimorë në deklaratat publike do të ishte një sinjal modest, por i rëndësishëm.
Për shembull, zyrtarët mund të ritheksojnë hapjen e tyre ndaj lehtësimit të sanksioneve të kushtëzuara si pjesë e një rezultati të negociuar të luftës.
Por biseda është e lirë dhe Moska nuk do ta besojë. Prandaj, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi uduhet të konsiderojnë gjithashtu emërimin e përfaqësuesve specialë për diplomacinë e konfliktit.
Edhe pse këta zyrtarë do të kalonin muaj duke u angazhuar me aleatët dhe Kievin përpara se të konsideroheshin bisedimet me Moskën, vetë emërimet do t’i sinjalizonin Rusisë se Shtetet e Bashkuara dhe Europa janë të përgatitura të angazhohen në neociatat eventuale.
Kievi dhe Moska kanë më shumë mundësi për të sinjalizuar, sepse ata janë ndërluftuesit.
Moska, veçanërisht, duhet të gjejë mënyra për të sinjalizuar; Rusia duhet të tregojë se qëllimet e saj të luftës janë të kufizuara, se ajo është e përgatitur për të negociuar përfundimin e luftës dhe se do t’i përmbahet kushteve të një zgjidhjeje.
Përveçse të caktosh një person diplomatik për të shërbyer si homolog i përfaqësuesve të rinj të SHBA-së dhe BE-së, Moska mund të pezullojë sulmet në qytetet ukrainase, të tregojë një gatishmëri për të miratuar një shkëmbim të të gjithë të burgosurve të luftës dhe të ndërpresë retorikën nxitëse për udhëheqjen ukrainase.
Nga ana tjetër, Kievi mund të zbusë dekretin presidencial të shtatorit 2022, i cili vendosi “pamundësinë e zhvillimit të negociatave me Presidentin e Federatës Ruse, V. Putin”.
Kiev mund të sqarojë se dekreti vlen vetëm për presidentin rus dhe jo për përfaqësuesit e tjerë të qeverisë ruse. Dhe nëse Moska ndalonte sulmet ndaj objektivave joushtarake në Ukrainë, Kievi mund të reagojë duke ndërprerë sulmet që ka kryer në Rusi.
Këto përpjekje të propozuara, duke folur për bisedat mes aleatëve dhe me Kievin, dhe sinjalizimin ndaj Moskës nuk do të përfaqësonin një ndryshim në politikë.
Ata as që përfaqësojnë një lëvizje për të nisur negociatat. Përkundrazi, ata thjesht do të fillonin atë që ka të ngjarë të jetë një proces i gjatë i lëvizjes drejt bisedimeve përfundimtare.
Nisja e bisedimeve në tryezë nuk do të jetë e lehtë, por alternativa është një luftë e pafund, e ashpër që asnjë palë nuk pretendon ta dëshirojë dhe të dyja palët humbasin duke vazhduar të luftojnë.
