Nga Enrico Franceschini, la Repubblica
Sa herë që konflikti izraelito-palestinez i afrohet një kthese të mundshme paqësore, dikush përpiqet ta shtyjë atë drejt luftës së gjithanshme si zgjidhja e vetme. Sigurisht që nuk është rastësi që sulmi masiv i nisur nga fondamentalistët islamikë të Hamasit në Rripin e Gazës dhe brenda shtetit hebre ndodh ndërkohë që po zhvillohen negociatat për një marrëveshje historike midis Izraelit dhe Arabisë Saudite në të cilën merr pjesë Autoriteti Kombëtar Palestinez që ka qeverisur territoret autonome palestineze në Bregun Perëndimor që nga viti 1993.
Një sulm i befasishëm që filloi, dhe kjo sigurisht që nuk është rastësi, në përvjetorin e pesëdhjetë të luftës së Yom Kipurit të vitit 1973, kur një tjetër agresion arab e kapi Izraelin po aq në befasi dhe për disa ditë dha përshtypjen se mund të mbizotëronte. Megjithatë, ka edhe arsye të tjera për krizën e re që po ndez Lindjen e Mesme. Këtu rreshtohen një sërë faktesh për të kuptuar se çfarë është Hamasi, kush e financon atë dhe çfarë mund të ndodhë tani.
Një organizatë terroriste
Akronimi për Harakat al-Muqawama al-Islamiyya (Lëvizja e Rezistencës Islame), Hamasi është një organizatë politike dhe paraushtarake palestineze, islamike, sunite dhe fundamentaliste. Udhëheqja e saj është e ndarë midis një krahu politik, i cili ka qeverisur Gazën që kur Hamasi fitoi zgjedhjet legjislative në 2006 (të fundit që u mbajtën), duke u bërë partia e parë në brezin e tokës të kufizuar midis Egjiptit, Izraelit dhe Mesdheut ku rreth 2 miliona palestinezë jetojnë atje; dhe një krah ushtarak, i quajtur Brigadat Ezzedin al-Qassam.
Si krahu politik ashtu edhe ai ushtarak konsiderohen një organizatë terroriste nga shumë vende perëndimore ose aleatë të Perëndimit, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Bashkimin Europian, Kanadanë, Japoninë dhe Izraelin; ndërsa Mbretëria e Bashkuar, Australia dhe Zelanda e Re e konsiderojnë vetëm krahun ushtarak si organizatë terroriste.
Objektivat e Hamasit
Hamasi lindi në vitin 1987 me iniciativën e Sheikh Ahmad Yassin, i cili u bë udhëheqësi fetar i tij, i ndihmuar nga Abd al-Aziz al Rantisi dhe Mahmud al-Zahar, udhëheqës politiko-ushtarakë, në sfondin e Intifadës së parë, “revoltës së gurëve” të shkaktuar nga të rinjtë palestinezë kundër forcave izraelite në territoret e pushtuara. Në thelb, Hamasi është krahu palestinez i Vëllazërisë Myslimane, një organizatë fondamentaliste arabe e pranishme në vende të ndryshme dhe synon të luftojë Izraelin me sulme terroriste.
Karta e themelimit të Hamasit thotë se “nuk ka zgjidhje për çështjen palestineze përveçse në luftën e shenjtë” dhe parashikon objektivin e kthimit të gjithë Palestinës në kufijtë e saj të vitit 1948, duke përfshirë shtetin e Izraelit sot, raporton abcnews.al.
Por në vitin 2009 Khaled Meshal, kreu i krahut politik të Hamasit, u deklarua në favor të një zgjidhjeje që përfshinte një shtet palestinez me Jerusalemin Lindor si kryeqytet “në kufijtë e vitit 1967”, domethënë në praktikë vetëm në Bregun Perëndimor dhe Gaza, territoret që Izraeli pushtoi atë vit në Luftën Gjashtë Ditore dhe të cilat i ka pushtuar që atëherë (përveç Rripit të Gazës, nga i cili u tërhoq plotësisht në 2005, dhe afërsisht 20 % të Bregut Perëndimor, ku qytetet kryesore palestineze ndodhen, të administruara në mënyrë autonome nga ‘Autoriteti Kombëtar Palestinez duke filluar nga marrëveshjet e paqes me Izraelin në ’93).
Shejh Yassin argumentoi se në gjendjen aktuale të situatës ishte e vështirë “të imagjinohej çlirimi i të gjithë kombit, kështu që do të pranonim një çlirim me faza”. Në vitin 2017, pa e njohur Izraelin, udhëheqja e Hamasit përsëriti pranimin e saj të një shteti palestinez brenda kufijve të vitit 1967.
Disa analistë nuk përjashtojnë që Hamasi mund të përfshihet në një negociatë për paqen, siç bëri një grup tjetër i konsideruar prej kohësh një organizatë terroriste, PLO e Yasser Arafat, më vonë i vlerësuar me çmimin Nobel për Paqe së bashku me kryeministrin izraelit Yitzhak Rabin dhe ministrin i jashtëm izraelit Shimon Peres.
Kush e financon Hamasin
Fillimisht fondet për Hamasin vijnë nga Arabia Saudite dhe Siria. Më pas, financuesi kryesor i Hamasit bëhet Irani, i cili dërgon mesatarisht 100 milionë dollarë në vit, ndihma humanitare dhe armë në Rripin e Gazës: pavarësisht se është një vend islamik shiit, pra jo sunit si palestinezët, Teherani e sheh Hamasin si një nga grupet aleate fondamentaliste me të cilën do të luftonte luftën e tij kundër Izraelit.
Garda Revolucionare iraniane dërgon gjithashtu fonde për Xhihadin Islamik, organizatën tjetër terroriste palestineze që vepron si në Rripin e Gazës ashtu edhe në Bregun Perëndimor. Por Hamasi gjithashtu merr fonde nga Katari dhe vende të tjera arabe. Për më tepër, donacionet humanitare të dërguara në Gaza nga OKB-ja, Bashkimi Europian, Norvegjia, Japonia, Australia dhe vende të tjera në mënyrë indirekte arrijnë në Hamas.
Së fundi, duhet të theksohet se një burim vendimtar financimi për Rripin është Izraeli, i cili transferon në Gaza pagat e mijëra palestinezëve të pranuar të punojnë si udhëtarë në shtetin hebre: një bashkëpunim ekonomik që megjithatë është pezulluar për periudha të gjata kur konflikti rindizet, si këto ditë, raporton abcnews.al.
Suksesi politik i Hamasit
Fitorja e Hamasit në zgjedhjet legjislative palestineze të vitit 2006 e kapi në befasi Mahmud Abbas, presidentin e Autoritetit Kombëtar Palestinez (PA). Deri atëherë, si paraardhësi i tij Arafat, Abbas kishte shtrirë autoritetin e tij si në Bregun Perëndimor ashtu edhe në Gaza.
Por Hamasi ka rritur gradualisht mbështetjen e tij në të gjithë territoret palestineze, veçanërisht në zonat më të varfra të Rripit. Ai pati sukses për tre arsye: një stil më asketik se ai i PNA-së së Abasit, i perceptuar si i korruptuar nga shumica e popullsisë (udhëheqësit e PNA-së jetojnë në shtëpi luksoze dhe udhëtojnë në Mercedes, Sheikh Yassin jetonte në një kasolle me dysheme dheu dhe ecte përreth zonës në këmbë); Predikimi fondamentalist islamik në krahasim me laicizmin e PNA; dhe radikalizmit ushtarak, kundër çdo lëshimi ndaj Izraelit.
Rezultati është se për gati dy dekada, udhëheqja palestineze, e bashkuar nën Arafatin, e ka gjetur veten të ndarë në dy fraksione që luftojnë njëri-tjetrin politikisht dhe ndonjëherë edhe ushtarakisht: PNA, e cila qeveris qytetet e Bregut Perëndimor, edhe pse me vështirësi në rritje, sepse edhe atje favorizimet për Hamasin dhe Xhihadin Islamik po rriten (kjo është arsyeja pse Abbas i shtyn zgjedhjet e reja nga viti në vit, nga frika se do t’i humbasë ato edhe në shtëpi); dhe Hamasi, i cili qeveris Rripin e Gazës dhe po rrit mbështetjen në Bregun Perëndimor.
Një dualizëm me qëndrime të ndryshme për konfliktin me Izraelin, i cili për rrjedhojë ka kontribuar në paralizimin e negociatave të paqes.
Luftërat e Hamasit
Në fazën e parë të operacioneve të tij, Hamasi e sulmoi Izraelin vetëm me sulme terroriste. Të parët ishin kamikazët: terroristë vetëvrasës që hodhën në erë veten në stacionet e autobusëve ose në klubet e natës plot me civilë izraelitë. Midis tyre, dallohen sulmet në Jerusalem në 1997 dhe në Rishon LeZion në 2002 (16 viktima civile izraelite secila) dhe ai në një autobus në Haifa në 2003 (17 viktima, kryesisht fëmijë dhe adoleshentë).
Sulmet vetëvrasëse u shumëfishuan gjatë Intifadës së Dytë, të karakterizuara nga bomba vetëvrasëse, të cilat shkaktuan qindra viktima izraelite në total. Që nga viti 2001, Hamasi gjithashtu ka filluar të sulmojë Izraelin me raketa, të importuara në mënyrë klandestine përmes tuneleve në kufirin midis Egjiptit dhe Gazës ose të bëra me mjete rudimentare, por po aq efektive.
Tani mund të flasim për “luftërat e Gazës” për shkak të shpeshtësisë me të cilën shpërthejnë konfliktet midis Hamasit dhe Izraelit. Këtu janë disa prej tyre: me një bastisje në territorin e shtetit hebre, në vitin 2006 Hamasi kapi Gilad Shalit, një ushtar izraelit, duke provokuar javë të tëra sulmesh ajrore dhe inkursione në përpjekje për ta liruar atë (ai u lirua pesë vjet më vonë në një shkmëmbim të burgosurish).
Në vitin 2008 Hamasi lëshon raketa në qytetin izraelit Sderot, Izraeli përgjigjet me një ofensivë ushtarake që zgjat 22 ditë në të cilën vdesin 13 izraelitë dhe 1400 palestinezë;
Në vitin 2014, rrëmbimi i tre adoleshentëve izraelitë nga Hamasi shkakton shtatë javë luftë me vdekjen e 73 izraelitëve dhe 2100 palestinezëve; në vitin 2021 Hamasi lëshon raketa në Jerusalem, Tel Aviv dhe qytete të tjera izraelite në përgjigje të përleshjeve në malin e Xhamisë së Jeruzalemit midis palestinezëve dhe forcave izraelite gjatë Ramazanit, Izraeli përgjigjet me bombardime ajrore, 13 izraelitë dhe 260 palestinezë u vranë.
Shpërthime të tjera të ngjashme do të regjistrohen në vitin 2022.
Por nuk ka pasur kurrë një inkursion nga militantët e armatosur të Hamasit të përmasave të sotme, shoqëruar me raketa: një veprim nga i cili pritet një nga përgjigjet më të ashpra izraelite ndonjëherë.
Dallimi, në luftërat në Gaza, është se Hamasi sulmon popullsinë civile duke goditur rastësisht, qofshin ato bomba vetëvrasëse apo raketa në qytete, ndërsa sulmet izraelite nga ajri dhe nga toka përpiqen të godasin objektivat e synuara, d.m.th. instalimet ose ushtria dhe liderët politikë të Hamasit, edhe nëse këto veprime shkaktojnë edhe “dëme kolaterale”, siç e quan Izraeli, duke shkaktuar viktima të mëdha në mesin e civilëve palestinezë.
Arsyet e sulmit të ri
Janë të paktën tre arsye të mundshme pas inkursionit të bujshëm surprizë të këtyre orëve. E para është negocimi për një marrëveshje historike paqeje midis Izraelit dhe Arabisë Saudite, e cila do të ishte pjesa përfundimtare dhe më e rëndësishme e Marrëveshjes së Abrahamit të nënshkruar nga Izraeli me tre vende arabe (Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahrein dhe Marok) gjatë presidencës së Trump.
Autoriteti Kombëtar Palestinez, i përfaqësuar nga këshilltarët më të afërt të presidentit Abbas, merr pjesë në negociata, të ndërmjetësuara nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ndër kushtet e marrëveshjes të kërkuara nga sauditët janë koncesionet nga Izraeli për PNA, të rënë dakord nga Riadi me palestinezët, për të rifilluar procesin e paqes, i bllokuar prej vitesh.
Nëse negociatat do të ishin të suksesshme, Abbas do të arrinte një fitore të rëndësishme politike, e aftë për ta ringjallur atë pas një periudhe të gjatë ngecjeje, në të cilën ai humbi gjithnjë e më shumë mbështetjen mes palestinezëve. Sulmi ndaj Izraelit në një mënyrë kaq të bujshme, duke provokuar një përgjigje të parashikueshme vdekjeprurëse izraelite, ka të ngjarë ta vërë Abbasin në vështirësi në arritjen e një marrëveshjeje me sauditët dhe, indirekt, me qeverinë izraelite të Benjamin Netanyahut, raporton abcnews.al.
Është një taktikë që shihet shpesh në konfliktin izraelito-palestinez: radikalët nga të dyja palët ndezin flakët për të parandaluar të moderuarit të gjejnë një marrëveshje kompromisi. Arsyeja e dytë është precedenti historik i Luftës së Yom Kipurit, kur në vitin 1973 Egjipti, Siria dhe vende të tjera arabe sulmuan Izraelin në datën më të shenjtë të kalendarit hebre, duke kapur forcat izraelite në befasi dhe duke mbizotëruar për disa ditë, përpara se Izraeli të përgjigjej.
Në fund, ishte shteti hebre që fitoi, por ajo luftë mbetet momenti më krenar për botën arabe në shtatëdhjetë vjet konflikt midis hebrenjve dhe arabëve në Lindjen e Mesme. Rikrijimi i një momenti të ngjashëm mund të synojë të ngjallë krenari të ngjashme, duke demonstruar se palestinezët, të udhëhequr nga Hamasi, mund ta kapin Izraelin të papërgatitur, të paktën për disa ditë ose disa orë: një papërgatitje që, rastësisht, disa do të përpiqen ta lidhin me protestat edhe nga qarqet ushtarake izraelite kundër reformës në drejtësi të kryer nga Netanyahu, duke ndarë vendin e tyre dhe duke ngritur alarmin për sigurinë kombëtare.
Një arsye e tretë e mundshme për sulmin e Hamasit është rivaliteti me grupet e tjera fondamentaliste, kryesisht Xhihadin Islamik, i cili në muajt e fundit ka vjedhur skenën dhe ka hequr mbështetjen e Hamasit, veçanërisht në Bregun Perëndimor, siç shihet në sulmet dhe përleshjet që rezultuan në qytetin e Jeninit. Së fundi, nuk duhet të harrojmë ndarjet brenda vetë Hamasit midis krahut politik dhe atij ushtarak, dhe brenda dy krahëve midis radikalëve dhe të moderuarve: kjo mund të ketë ndikuar gjithashtu në vendimin për të sulmuar Izraelin në një mënyrë kaq spektakolare.
Megjithëse një sulm i tillë në shkallë të gjerë kërkon planifikim që do të ishte i vështirë për t’u organizuar pa konsensus të gjerë midis udhëheqjes së grupit, dhe jo vetëm në Hamas: një veprim që shkakton luftë mund të jetë ndërmarrë vetëm me miratimin e financuesve të Hamasit, kryesisht të Irani, me synimin për të riorganizuar kartat në të gjithë linjën, nga negociatat izraelite-saudite në atë për fuqinë bërthamore iraniane. Loja e Madhe e Lindjes së Mesme kalon edhe një herë nëpër konfliktin izraelito-palestinez.
/abcnews.al
