Loading ...
Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan dhe Partia e tij për Drejtësi dhe Zhvillim ( AKP ) kanë dominuar jetën politike turke për 20 vite..
Disa sektorë të shoqërisë turke përfituan, të tjerë u shkatërruan, por cilët?
Kush fitoi?
Feja
Drejtoria e Çështjeve Fetare (DIYANET) u bë një forcë e madhe shoqërore nën udhëheqjen e Erdogan, një mysliman i devotshëm, partia islamike e të cilit sfidoi themelet laike të Turqisë post-osmane.
Diyanet ka rrjetin e vet televiziv, i cili ka një peshë në debatin politik dhe një buxhet të krahasueshëm me atë të një ministrie të mesme.
Gama e privilegjeve të saj e ka bërë atë një objektiv të kundërshtarëve laikë të presidentit, të cilët ankohen për rritjen e numrit të xhamive islame, mësimeve të Kuranit, ndikimin e vëllazërive fetare apo urdhrave, raporton abcnews.al.
Ish-kreu i saj kishte shkaktuar një skandal me stilin e tij të jetesës.
Sektori i pasurive të paluajtshme dhe ndërtimi
Nën udhëheqjen e Erdogan, sektori i pasurive të paluajtshme dhe projektet e mëdha të ndërtimit lulëzuan në Turqi, duke nxitur rritjen. Disa grupe dhe biznesmenë, falë afinitetit të tyre politik me qeverinë, siguruan vepra të arta publike.
Fuqia ndryshoi pamjen e vendit, me pronat e reja që u vunë në dispozicion të miliona njerëzve dhe duke transformuar horizontin e qyteteve si Stambolli.
Kjo furi zhvillimi është shoqëruar me shtimin e projekteve të “çmendura” të kreut të shtetit, me investime të mëdha ambicioze me vlerë miliarda, ura, autostrada, aeroporte e kështu me radhë, mes tyre edhe Kanali i Stambollit, i cili në teori të paktën do të lejojë dyfishin e trafikut që deri tani kalon nëpër Bosfor.
Konservatorët
Erdogan ka mbrojtur të drejtat e myslimanëve më konservatorë, pas dekadash që Turqia ishte një shtet laik me vendosmëri. Gratë besnike myslimane kanë fituar kështu gradualisht të drejtën për të mbajtur shaminë diçka e ndaluar në universitete, në shërbimet publike, në polici, në parlament.
Për kreun e shtetit çështja ishte krejtësisht personale pasi dy vajzat e tyre, të cilat mbanin shami si nëna e tyre, “nuk lejoheshin ta mbanin” në universitet.
Kush humbi?
Mediat
Mediat turke, dikur model pluralizmi, kanë parë që margjinat e tyre të zvogëlohen në mënyrë progresive gjatë sundimit të Erdogan. Vëzhguesit vlerësojnë se 90% e mediave turke janë tani nën kontrollin e qeverisë ose mbështetësve të saj. Presidenti turk favorizoi blerjen e gazetave dhe rrjeteve televizive nga biznesmenë pranë qeverisë, të cilëve u jepeshin kredi nga qeveria.
Në të njëjtën kohë, ajo u angazhua në një goditje ndaj zërave kritikë, e cila u intensifikua pas grushtit të dështuar të grushtit të shtetit të vitit 2016. Sipas organizatës turke, 64 gazetarë ndodhen aktualisht në burg në Turqi, raporton abcnews.al.
Ushtria
Ushtria turke, për dekada mbrojtëse e karakterit laik të shtetit turk, që kishte kryer vazhdimisht grusht shteti ushtarak, gradualisht humbi ndikimin e saj në skenën politike.
Procesi u përshpejtua pas tentativës së grushtit të shtetit të vitit 2016, i organizuar nga një predikues mysliman në mërgim në SHBA, i cili dikur ishte një mbështetës i vendosur i Erdoganit.
Kreu i shtetit ka reaguar duke kryer spastrime gjithëpërfshirëse dhe duke burgosur qindra ushtarakë, disa për jetë. Oficerët më të lartë u shkatërruan, ndërsa procesi zvogëloi aftësitë e forcës kryesore në krahun lindor të NATO-s. Forcat ajrore humbën veçanërisht shumë pilotë dhe oficerë.
Kurdët
Pas përjetimit të dekadave të shtypjes nga qeveritë laike turke, si shumica e pakicave në Turqi, kurdët ndihmuan që ai të zgjidhej dhe e mbështetën në fillim Erdogan.
Kreu i shtetit u përpoq nga ana e tij të promovonte të drejtat e tyre gjuhësore dhe kulturore, filloi negociatat për t’i dhënë fund luftës me lëvizjen e armatosur separatiste kurde duke i ofruar autonomi më të madhe Turqisë juglindore, raporton abcnews.al.
Por pasi bisedimet dështuan dhe konflikti u përhap në 2015-2016, komuniteti kurd që numëron 15 deri në 20 milionë anëtarë është vënë vënë në presion. Dhjetra liderë kurdë u burgosën ose u hoqën nga detyra. Partia kryesore e pakicës, HDP, rrezikohet të shpallet jashtë ligjit, e akuzuar për “terrorizëm”.
Klasa e mesme
Turqia përjetoi një “bum” ekonomik në dekadën e parë të Erdogan në pushtet, i cili solli një klasë të re të mesme.
Por që nga viti 2013, ekonomia turke ka përjetuar njëra pas tjetrës kriza. Sipas Bankës Botërore, prodhimi i brendshëm bruto i Turqisë, një masë e pasurisë së vendit, ka rënë në nivelin që ishte gjatë pesë viteve të para të Erdogan në pushtet, raporton abcnews.al.
Me rritjen e inflacionit në qiell, më shumë se 85% në vitin 2022 u prekën.
Dhe shumë familje tani po luftojnë për të përballuar jetesën.
