Konservatorizmi i fundit përtej Atlantikut ndodhi në vitet 1980, kur konservatorët britanikë dhe republikanët amerikanë ishin nën udhëheqjen e Thatcher dhe Reagan.
Që atëherë, qendra e djathtë në vendet kryesore anglishtfolëse ka ndjekur rrugën e saj. Në fund të fundit, rrënjët e tre partive nuk janë të njëjta, aq më pak konteksti i tyre historik dhe social në kohë.
E megjithatë, diçka duket se po i bashkon së fundmi: krahu i tyre i djathtë , i cili tani po merr rolin e një faktori vendimtar. Në SHBA, 14 votat e dështuara për të emëruar kryetarin e Dhomës së Përfaqësuesve treguan rolin që do të luajnë ekstremistët republikanë në Kongres. Në pjesën më të madhe, anëtarët e grupit kundërshtojnë me çdo kusht “elitën politike”, madje e kanë quajtur “kënetë”.
Dhe në të njëjtën kohë ata e konsiderojnë “liberale” apo edhe “socialiste” çdo nuancë republikane që nuk i mbështet ata. Janë të njëjtët që besojnë se zgjedhjet e fundit presidenciale u manipuluan, ndërsa kanë protestua kundër politikë së COVID-19, duke synuar kryesisht Anthony Fauci, raporton abcnews.al.
Në Britani, pas tre kryeministrave brenda pak muajsh, lindi një grup i ri brenda konservatorëve dhe po rritet për të “rimarrë” konservimin britanik: Organizata Demokratike Konservatore.
Në thelb, është një grup që kërkon që anëtarët konservatorë të marrin përsëri pushtetin në duart e tyre, pas “kurorëzimit”, siç thonë ata, të Rishi Sunak, i cili u zgjodh nga deputetët dhe jo nga baza e partisë.
Republikanët dhe konservatorët: MAGA dhe Brexit
Që nga viti 2016, kur Trump u bë president i SHBA-së dhe pas daljes së Britanisë nga BE, anglo-saksonët u gjendën në një ciklon, nga i cili vështirë se do të shërohet.
Ish-presidenti i SHBA-së donte ta bënte Amerikën përsëri të madhe dhe, më vonë, Johnson të tregonte se Brexit rezultoi i suksesshëm. Megjithatë, që nga viti 2016, siç shkruan Financial Times, dy partitë kanë mohuar karakterin e tyre thelbësor. Ata gëzojnë rolin e tyre të ri si ndjekës të klasës punëtore: nga njëra anë, me maskën e mirësisë dhe, nga ana tjetër, me maskulinitetin e grupit.
Por ata nuk mund t’i ndjekin këto parime ideologjikisht. Siç tha Clive Crook i Bloomberg, konservatorët në të dy vendet e kanë të vështirë të ndryshojnë “revolucionet” e vitit 2016.
Republikanët po humbasin dhe Konservatorët e Britanisë, nga ana tjetër, e dinë se Brexit ka dështuar dhe duhet të gjejnë një mënyrë për të zbutur dëmin, duke ndryshuar kryeministrat.
Problemi nuk është vetëm se është e vështirë të njohësh gabimet e tua. Kur një parti politike kupton se i duhet një drejtim i ri, shpeshherë mjafton një ndryshim i udhëheqësit.
Një falje zakonisht nuk nevojitet. Dhe ndryshimet në udhëheqjen e vendit nuk duhet të jenë gjithmonë dramatike. Nuk ka nevojë që republikanët të heqin dorë nga platforma e tyre, për shembull, sepse për momentin ata nuk e kanë një të tillë, raporton abcnews.al.
Elektorati kryesisht dëshiron të kapërcejë sfidat rraskapitëse të injorancës, kotësisë dhe paaftësisë së Trump. Konservatorët janë vënë në disavantazh. Fatkeqësisht, ata kanë politika dhe, nëse perspektivat e MB-së do të përmirësohen, ato duhet të ndryshojnë.
Megjithatë, defekti i Brexit nuk mund të zhbëhet.
Si në SHBA ashtu edhe në Britani, sipas Clive Crook, konservatorët duket se po rrëmbehen nga kjo fatkeqësi.
Dhe arsyet janë të njëjta: të dyja palët janë ende në mëshirën e ekstremistëve, të dyja, në të vërtetë, kanë lidership të pafuqishëm për të ndaluar Trumpistët e tërbuar dhe Brexiterët e verbër.
Anëtarët e Grupit të Lirisë së Dhomës së Përfaqësuesve mund të flasin dhe të tingëllojnë si politikanë por besimi se ata kanë absolutisht të drejtë, me ndihmën e mediave të krahut të djathtë amerikan ka bërë që ata të humbasin kontrollin, thotë Will Hutton për Guardian.
Mirëqenia sociale minon pavarësinë individuale, sado akute të jetë nevoja individuale. Taksat janë një cenim i lirisë personale. Imponimi i pushtetit është i saktë si në çështjet ndërpersonale ashtu edhe në ato ndërkombëtare (prandaj ata janë dyshues ndaj Zelenskit dhe anojnë drejt Putinit). Ngrohja globale është një komplot socialist. Aborti dhe martesat e homoseksualëve ofendojnë Biblën.
Nga ana tjetër, kryeministri Rishi Sunak po vuan si peng i së djathtës ekstreme hiperideologjike. Hutton beson se “Talibanët” e komitetit të Brexit, me të cilin Sunak duhet të përballet, do të “takohen” pavarësisht kundërshtimit të tyre, Grupin për Lirinë e Dhomës së Përfaqësuesve.
“Këneta” dhe “flluska”
Nga njëra anë, “këneta”, siç e quajnë populistët amerikanë elitën politike dhe, nga ana tjetër, “flluska e Westminsterit” sipas versionit populist të Britanisë.
Në të dy anët e Atlantikut, siç shkruan Adam Boulton në SkyNews, ata e kanë shteruar energjinë dhe lëvizjet e tyre në luftën për kontroll brenda partisë së tyre. Për sa kohë që partia e tyre mund të fitojë zgjedhjet, ata do të injorojnë ata që nuk do ti votojnë.
Qoftë “kënetë” apo “flluskë”, dyshimi i tyre për qeverinë dhe shërbimet e saj shoqërohet me skepticizëm për masat e ndryshimeve klimatike, për ndryshime të biznesit dhe të drejta të kufizuara civile.
Aty ku populistët amerikanë dhe britanikë takohen gjithashtu, sipas Janan Ganesh të Financial Times, është se, gjashtë deri në shtatë vite pas rritjes së populizmit në të dy vendet, është e qartë se as konservatorët dhe as republikanët nuk do të mund të shndërrohen në populistë të duhur.
Ata mund të mbështeten në avantazhin e fortë kulturor të së djathtës italiane; ata mund të përmbysin rregullat kushtetuese me një sy nga Polonia ose Hungaria; por ajo që ata nuk mund të bëjnë, të paktën për një kohë të gjatë, është të ndërtojnë një shtet paternalist.
Sipas analizës së Boulton, megjithatë, ndryshimi thelbësor është se një pakicë e konsiderueshme përfaqësuesish republikanë besojnë se mënyra më e mirë për të arritur qëllimet e tyre është përmbysja e sistemit, ndërsa shumica dërrmuese e deputetëve konservatorë ende duan të punojnë brenda këtij kuadri, raporton abcnews.al.
A do të mbijetojë konservatorizmi në vitin 2023?
Në një epokë në të cilën, sipas hulumtimeve dhe statistikave, thënia që i atribuohet personaliteteve të ndryshme, por kryesisht Churchillit “nëse nuk je liberal në moshën 25 vjeçare, nuk ke më zemër”.
Nëse nuk je konservator në moshën 35-vjeçare, nuk e ke mendjen’, e djathta ekstreme ka një detyrë shumë të vështirë përpara.
Sipas analizës nga Financial Times, anëtarët e “brezit të heshtur” të Britanisë, të lindur midis 1928 dhe 1945, ishin më pak konservatorë se mesatarja kombëtare në moshën 35-vjeçare, por më shumë konservatorë në moshën 70-vjeçare.
Të njejtën rrugë ndoqi dhe gjenerata X, njerëz të lindur midis 1965 dhe 1980, po ndjekin të njëjtin model. Megjithatë, Millennials, të lindur midis 1981 dhe 1996 filluan në të njëjtën trajektore, por më pas diçka ndryshoi.
Ndryshimi ka implikime dramatike për konservatorët e Mbretërisë së Bashkuar dhe republikanët amerikanë, të cilët nuk mund të mbështeten më thjesht në rimbushjen e bazës së tyre me kalimin e viteve, raporton abcnew.al.
Sigurisht, John Oxley i Walrus beson se të rinjtë po anojnë më shumë se kurrë nga e djathta, të paktën ekonomikisht. Shumë më tepër njerëz duan një pjesë të prosperitetit sesa të heqin dorë nga ajo në mënyra të tjera. Ata janë të zemëruar për pagat e ulët dhe rritjen e çmimeve, por kanë mbështetur investimet dhe sipërmarrjen.
Në këtë kuptim, thotë Oxley, ata janë konservatorë, edhe nëse nuk e dinë këtë. Megjithatë, konservatorët amerikanë dhe britanikë, me sa duket, këmbëngulin të notojnë në ujërat e turbullta dhe të ftojnë votuesit e tij pikërisht në ato ujëra.
Domethënë nuk do t’u mjaftojë strategjia e fitores me çdo kusht, as parullat, britmat dhe bastisjet dramatike. Në thelb, si qendra e djathtë amerikane ashtu edhe ajo britanike pengohen nga përsëritjet e ndryshme të të njëjtit problem: konservatorëve dhe republikanëve u mungojnë idetë, u mungon vizioni, por janë aktivistë me përvojë.
Kjo i ka bërë ata të prirur ndaj demagogëve si Trump dhe Johnson; dhe të prirur për të injoruar shfaqjen e grupeve të reja shoqërore brenda vendeve të tyre që vështirë se do t’u drejtohen atyre.
Sipas analistëve të ftohtë, e djathta britanike duhet të gjejë një pikë të qartë ideologjike, të dëbojë mbështetësit e Trump dhe Johnson kudo në Tokë dhe të gjejë përgjigje për atë që shqetëson një qytetar.
/abcnews.al
