Kanceri i lëkurës është kanceri më i zakonshëm në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, i cili po përhapet gjithnjë e më shumë. Sipas të dhënave, 20% e amerikanëve pritet të vuajnë nga kanceri i lëkurës.
Problemi është global. Faktori kryesor i rrezikut për kancerin e lëkurës është ekspozimi ndaj rrezatimit ultravjollcë (UV) gjatë dekadave. Valët e të nxehtit që përvëluan Amerikën, Kinën dhe Europën javën e kaluar po bëhen më të zakonshme dhe një pjesë e madhe e popullsisë së botës është e ekspozuar ndaj temperaturave të larta.
Nxehtësia ekstreme e bën edhe më të nevojshëm përdorimin e kremit të diellit.
Si funksionon dhe sa i rëndësishëm është?
Kremi kundër diellit është një shpikje relativisht moderne. Franz Greiter, një kimist zviceran, krijoi një nga formulat e para në vitin 1946 pasi u dogj nga dielli gjatë ngjitjes në mal. Në vitet 1940, u bënë edhe më të njohura vajrat për nxirje dhe kremrat kundër diellit.
Ndërsa studimet zbuluan rreziqet e ekspozimit ndaj rrezeve ultravjollcë, kërkesa për produkte mbrojtëse u rrit më tej. Në vitin 1962, Greiter dha një vlerësim të faktorit të mbrojtjes nga dielli (spf) bazuar në afërsisht se sa kohë do të duhej që lëkura e ekspozuar ndaj diellit të skuqej pas aplikimit të një produkti të caktuar në krahasim me lëkurën e pambrojtur.
Formula origjinale e Greiter kishte një spf prej vetëm 2.1. Kremrat e diellit përmbajnë filtra UV të cilët ose thithin ose reflektojnë rrezet UV në mënyrë që shumë pak prej tyre të dëmtojnë lëkurën. Ajo përbëhet nga dioksidi i titanit, një pluhur i bardhë që përdoret si mbrojtje.
Tani ka edhe kremra kimikë kundër diellit, të cilët shpesh janë transparentë (ndonëse më të yndyrshëm): shumica janë të përbërë nga oxybenzone dhe avobenzone. Formulat moderne zakonisht mbrojnë kundër dy llojeve të rrezatimit UV. Rrezet më intensive, të njohura si Uv-b, shkaktojnë djegie nga dielli dhe flluska dhe janë më kancerogjene në temperatura më të larta, raporton abcnews.al.
Shumica e kremrave mbrojnë edhe nga rrezet UV. Këto gjatësi vale më të shkurtra mund të depërtojnë më thellë në lëkurë. Ato lëshojnë radikale të lira, molekula të pabalancuara që reagojnë në mënyra paparashikueshme, duke dëmtuar AND-në e qelizave dhe duke shkaktuar rrudha.
Kjo mund të jetë një faktor i rëndësishëm i shfaqjes së kancerit, megjithatë ende nuk ka një përgjigje të saktë për diçka të tillë. Fëmijët, ata me ngjyrë të lëkurë më të bardhë dhe me njolla janë më të prekshëm nga rrezet UV.
(Njollat shpesh janë dëshmi e ekspozimit të tepërt në diell: ato shkaktohen nga grumbullimi i melaninës në lëkurë, ndërsa trupi përpiqet të mbrohet.)
Pigmentimi i lëkurës siguron një mbrojtje shtesë nga djegia e diellit: në 2018 Qendrat Amerikane për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, zbuloi se të bardhët kishin 25 herë më shumë gjasa të prekeshin nga kanceri i lëkurës sesa të zinjtë (megjithëse rreziqet ishin thelbësore për të dy).
Por nëse aplikojmë shumë krem dielli, atëherë nuk do të jetë shumë i dobishëm për të gjithë. Mjekët rekomandojnë një produkt me vlerë përafërsisht dy gishta në fytyrë dhe qafë dhe një masë sa një lugë çaji për çdo gjymtyrë.
Gjatë ditës, vajrat natyrale të lëkurës dhe djersa thyejnë barrierën e kremit të diellit. Kjo e bën riaplikimin thelbësor. Dhe pavarësisht nga risitë, në një botë që vazhdon të rriten temperaturat vetëm kremi kundër diellit nuk ofron mbrojtje të mjaftueshme.
Vendet më të ftohta mund të kenë nevojë të ndjekin shembullin e vendeve më të nxehta për të shmangur vapën e mesditës.
/abcnews.al
