Përktheu: Sonila Backa-abcnews.al
Gjykata supreme e Amerikës ka ndjekur prej kohësh një rrugë të kujdesshme midis klauzolave fetare të Amendamentit të Parë: klauzolës së “ushtrimit të lirë”, e cila kërkon një marrëdhënie miqësore ndaj fesë dhe pasuesve të saj; dhe klauzola e “themelimit”, e cila paralajmëron kundër miqësisë së tepërt.
Por dy vendime të mëdha të marra në qershor sinjalizojnë se gjykata është gjithnjë e më shumë e vendosur të shpërfillë këtë të fundit. Më 21 qershor, shumica konservatore e gjykatës tha se dollarët e taksapaguesve në shtetin e Maine që subvencionojnë shkollimin për disa studentë në shkollat private laike duhet që tani e tutje të bëjnë të njejtë gjë dhe në shkollat fetare.
Më 27 qershor, të njëjtët gjashtë gjyqtarë pezulluan një trajner të futbollit pasi u fal pas ndeshjeve në fushën e futbollit.
Si po ndryshojnë këto vendime ligjin e Amerikës për lirinë fetare?
Të përbashkëtat si për Carson ashtu edhe për Kenedin janë shkollat shtetërore dhe mënyra se si gjykata e cilësoi shkeljen kushtetuese: si diskriminim ndaj besimtarëve fetarë. Prindërit meritojnë të kenë opsione të ndryshme për t’i dërguar fëmijët e tyre në shkolla fetare duke përdorur buxhetin e shtetit, tha Carson. Joseph Kennedy, një i krishterë i devotshëm, u pezullua për të njejtën arsye pas lojërave në shtetin Uashington; gjykata tha se “respekti për fenë është i domosdoshëm në një republikë të lirë dhe të larmishme – qofshin ato në një vend të shenjtë apo në fushë”, raporton abcnews.al.
Kjo pikëpamje e re e lirisë fetare shënon shkeljen themelore nga pozicioni i gjykatës të vetëm disa dekadave më parë. Financimi publik për shkollat fetare u ndalua me kushtetutë deri në vitin 2002, kur gjykata vendosi që Ohio mund të siguronte kupona për prindërit për t’i dërguar fëmijët e tyre në shkollën private të zgjedhur, qoftë laike apo sektare, pa shkelur klauzolën e themelimit.
Dy vite më vonë, në Locke kundër Davey, gjykata vendosi që një shtet mund të zgjidhte gjithashtu të mos jepte bursa për shkollat fetare. Me fjalë të tjera, shtetet kishin mundësi të vendosnin vetë: ata mund të zgjidhnin të financonin studimet në shkollat fetare ose, anasjelltas, të ngrenë një mur kishë-shtet më të lartë sesa kërkon kushtetuta.
Në Carson, gjykata e braktisi atë parim pa e rrëzuar shprehimisht. Zgjedhja për të hapur një fisk shtetëror ndaj edukimit fetar, e parashikuar në vitin 2002, tashmë është kthyer në një detyrim. E njëjta gjë është e vërtetë edhe në Kennedy. Gjyqtari Neil Gorsuch, në vitin 1992 tha se një shkollë shtetërore që ftonte një rabin për t’u falur në një ceremoni diplomimi shkelte Amendamentin e Parë (Lee kundër Weisman), raporton abcnews.al.
Duke kundërshtuar diçka të tillë, gjyqtarja Sonia Sotomayor tha se ndërsa të jetuarit mes të devotshmëve dhe dëgjimi i lutjeve të tyre ishte “pjesë e të mësuarit se si të jetoni në një shoqëri pluraliste”, rasti 30-vjeçar kishte vërtetuar se ky argument nuk mund të ishte i vlefshëm.
Megjithatë, gjykatësja Gorsuch arriti në përfundimin se besimtar i devotshëm kishte të drejtë të lutej, në mënyrë demonstrative, me studentët që dynden në fushë dhe përkulin kokën, për sa kohë që ai nuk nxit askënd që të marrë pjesë.
Gjykata e Lartë ka treguar kohët e fundit një prirje të fortë për të rrëzuar precedentët. Por kur bëhet fjalë për lirinë fetare, në kontrast me abortin, shumica e tij konservatore nuk po përballet me transformimin që po ndodh.
/abcnews.al
