70 vjet më parë një kryengritje e 1 milion njerëzve në Gjermaninë Lindore komuniste (RDGJ) u shtyp nga tanket sovjetike. Sot, Ukraina po lufton për pavarësinë e saj, DW sjell paralelen.
Çfarë lidhje ka lufta e agresionit të Rusisë kundër Ukrainës me kryengritjen e dështuar popullore në Republikën Demokratike Gjermane komuniste (RDGJ), e cila u zhvillua më 17 qershor 1953?
Nëse merrni një këndvështrim më të gjerë, do të njihni motive të ngjashme në lojë, pavarësisht ndryshimeve në rrethanat historike, si nga ana e agresorëve, ashtu edhe nga ana e njerëzve që luftojnë për lirinë dhe pavarësinë e tyre.
Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore në vitin 1945, globi, përafërsisht, u nda në dy kampe kundërshtare: demokracitë kapitaliste dhe diktaturat komuniste. Superfuqitë kryesore në secilën anë ishin Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik. Së bashku me Britaninë dhe Francën, ata mundën Gjermaninë naziste.
Moska: Qendra e pushtetit, atëherë dhe tani
Pas suksesit të tyre ushtarak, aleanca që u krijua për të mposhtur diktatorin nazist Adolf Hitler u nda përsëri. Bashkimi Sovjetik zgjeroi zonën e tij të pushtetit dhe ndikimit, pjesë të mëdha të Evropës u bënë komuniste. Kjo përfshinte pjesën lindore të Gjermanisë, e quajtur zyrtarisht Republika Demokratike Gjermane (RDGJ), e njohur gjerësisht si Gjermania Lindore.
Qendra e pushtetit për këtë të ashtuquajtur Blloku Lindor ishte Moska, e cila atëherë ishte kryeqyteti sovjetik dhe sot është kryeqyteti i Rusisë.
Ishte gjatë kësaj kohe që u vendos termi Luftë e Ftohtë. Ai përshkruante marrëdhëniet e tensionuara midis superfuqive të Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Sovjetik, si dhe vendeve të rreshtuara me secilën.
Linja ndarëse politiko-ideologjike në Evropë kalonte pikërisht në mes të Gjermanisë dhe në qytetin e ndarë të Berlinit. Pikërisht këtu ishin veçanërisht të dukshme pasojat e përpalljes, që përfshinte riarmatimin ushtarak dhe gjestet kërcënuese, ndërsa Republika Federale e Gjermanisë, ose Gjermania Perëndimore, mori mbështetje nga aleatët perëndimorë dhe u shërua nga efektet materiale të luftës jashtëzakonisht shpejt me ekonominë e saj të tregut të lirë, ekonomia e planifikuar nga qendra e RDGJ-së vuajti nga mungesa e furnizimit, gjë që bëri që shumë nga njerëzit e saj të iknin në Perëndim.
Më 17 qershor 1953, situata u përshkallëzua, pas protestave sporadike kundër keqmenaxhimit në rritje, zhgënjimi shpërtheu në të gjithë Gjermaninë Lindore. Rreth një milion njerëz morën pjesë në një kryengritje kombëtare që kërkonte zgjedhje të lira dhe ribashkim gjerman. Por thirrja e tyre për liri mbeti pa përgjigje.
Tanket sovjetike i dhanë fund ëndrrës së lirisë
Autoritetet në Moskë e rrafshuan kryengritjen popullore me tanket dhe ushtarët që kishin vendosur në RDGJ. Më shumë se 100 njerëz u vranë në përleshje në rrugë ose më vonë u dënuan me vdekje. Shumë u burgosën me vite.
Lëvizjet për liri në Hungari (1956) dhe Poloni (1980) patën fate të ngjashme. Ata të gjithë u përpoqën të çliroheshin nga lidhjet e Moskës dhe dështuan. Vetëm përmes politikave të komunistit reformist të Moskës, Mikhail Gorbachev, njerëzit në vendet e Bllokut Lindor fituan guxim të ri.
Në Gjermani, Revolucioni Paqësor i vitit 1989 çoi në rënien e Murit të Berlinit, i ndjekur nga ribashkimi gjerman një vit më vonë, shkruan DW.
Bashkimi Sovjetik, i themeluar në vitin 1922 me shkrirjen formale të Republikave Socialiste Sovjetike të Ukrainës, Bjellorusisë, Rusisë dhe Transkaukazian, pas Revolucionit të 1917 ishte gjithashtu afër fundit dhe u shpërbë në 1991.
Ndër vendet që kanë qenë të pavarura që atëherë, Ukraina. Presidenti aktual rus, Vladimir Putin, mohon të drejtën e këtij vendi për të ekzistuar dhe për këtë arsye u pushtua më 24 shkurt 2022, në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare.
Gadishulli ukrainas i Krimesë ishte aneksuar tashmë nga Rusia në vitin 2014, kryesisht pa dhunë, por edhe në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare.
Mbështetje nga Perëndimi
Demokracitë perëndimore, nën udhëheqjen e SHBA-së, iu shmangën mbështetjes së kryengritjes popullore në RDGJ 70 vjet më parë, më 17 qershor 1953. Frika e një Lufte të Tretë Botërore të zhvilluar me armë bërthamore, dukej shumë e madhe. Ky shqetësim gjithashtu luan në mendjen e shumë njerëzve pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia.
Kur njerëzit në RDGJ u rebeluan kundër qeverisë së tyre, dhe njëkohësisht kundër pushtetit okupues sovjetik, më 17 qershor 1953, Gjermania e lirë Perëndimore dha vetëm mbështetje morale.
Fuqia vendimmarrëse qëndronte tek Bashkimi Sovjetik dhe SHBA. Dueli mes kapitalizmit dhe komunizmit bazohej në të ashtuquajturin ekuilibër të terrorit dhe nuk ishte një ngërç ushtarak, në të cilin asnjëra palë nuk kishte një perspektivë realiste për fitore.
Sot, shtetet perëndimore mbështesin Ukrainën në betejën e saj për liri kundër agresorit rus edhe duke furnizuar me armë. Rrethanat janë pa dyshim të ndryshme nga koha kur Evropa ishte e ndarë politikisht dhe ekonomikisht në Lindje dhe Perëndim.
Diktaturat komuniste u mposhtën përfundimisht në mënyrë paqësore dekada pas kryengritjeve të shtypura popullore në RDGJ dhe vende të tjera.
Prandaj, kryengritja popullore e 17 qershorit 1953, pavarësisht dështimit të saj ka një vend të fortë në historinë gjermane si një model për përpjekjet e mëvonshme për t’u bërë i lirë dhe i pavarur.
Tani, 70 vjet më vonë, Gjermania e ribashkuar po përkujton fundin tragjik të kryengritjes, por mbi të gjitha guximin e popullit. Duke vepruar kështu, tërheqja e lidhjes me luftën për liri në Ukrainë duket e qartë.
