Nga Christian Edwards, Radina Gigova dhe Anna Chernova, CNN
Rebelët pro-rusë i kanë kërkuar presidentit Vladimir Putin të mbrojë rajonin e tyre nga kërcënimet e qeverisë moldave.
Transnistria, e cila u nda ilegalisht nga Moldavia pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetikka ka qëndruar brenda orbitës së Kremlinit, ndërsa Moldavia, e cila kufizohet me Ukrainën, po përpiqet të bashkohet me Bashkimin Europian.
Në një kongres të posaçëm të mërkurën, politikanët në Transnistria i kërkuan Moskës që ta ruante atë nga “rritja e presionit nga Moldavia”, dhe Kremlini tha se mbrojtja e “bashkatdhetarëve” të tij ishte një prioritet, raporton abcnews.al.
Ndërsa kongresi fillimisht shprehu frikën se Moska mund të vazhdojë me planin e saj për të destabilizuar qeverinë gjithnjë e më pro-perëndimore të Moldavisë, Moldavia e hodhi poshtë atë si “propagandë”.
Çfarë ndodhi në Transnistria?
Takimet e Kongresit të Deputetëve të Transnistrisë, një model vendimmarrës i epokës sovjetike, janë të rralla, por shpesh domethënëse. Në vitin 1990 filloi një luftë midis separatistëve të mbështetur nga Moska dhe republikës së sapolindur moldave dy vjet më vonë.
Asnjë vend nuk e njeh zyrtarisht Transnistrinë, ku Rusia ka mbajtur një prani ushtarake në rënie të vazhdueshme për dekada të tëra, që tani ka rreth 1500 trupa. Para të mërkurës, takimi më i fundit i kongresit ishte në vitin 2006, kur miratoi një referendum që kërkonte të bashkohej me Rusinë.
Kur politikanët njoftuan papritur një takim të ri, analistët sugjeruan se kjo mund të çojë në thirrje të reja për bashkim me Rusinë.Zyrtarët moldavë dhe ukrainas e minimizuan këtë spekulim.
Kongresi u ndal në këtë rezultat ekstrem, në vend të kësaj miratoi një rezolutë që i bën thirrje Rusisë që t’u sigurojë më shumë se 220,000 shtetasve rusë në Transnistria një “mbrojtje” më të madhe nga autoritetet moldave.
“Transnistria do të luftojë me këmbëngulje për identitetin e saj, të drejtat dhe interesat e popullit dhe nuk do të heqë dorë nga mbrojtja e tyre, pavarësisht çdo shantazhi apo presioni të jashtëm”, thuhet në rezolutë, sipas medias shtetërore ruse TASS.
Ministria e Jashtme e Rusisë tha se “mbrojtja e interesave të banorëve të Transnistria, bashkatdhetarëve tanë, është një nga prioritetet”, raporton abcnews.al.
“Nuk ka rreziqe të përshkallëzimit dhe destabilizimit të situatës në këtë rajon të vendit tonë”, ka shkruar në Telegram zëdhënësi Daniel Voda.
“Ajo që po ndodh në Tiraspol kryeqyteti i rajonit është një ngjarje propagandistike.”
Në një deklaratë për CNN, byroja e riintegrimit e Moldavisë tha se “hedh poshtë deklaratat propagandistike të Tiraspolit dhe kujton se rajoni i Transnistrias përfiton nga politikat e paqes, sigurisë dhe integrimit ekonomik me BE-në, të cilat janë të dobishme për të gjithë qytetarët”.
Ndërkohë, zëdhënësi i Departamentit të Shtetit të SHBA, Matt Miller tha të mërkurën se Shtetet e Bashkuara “po vëzhgojnë veprimet e Rusisë në Transnistria dhe situatën më të gjerë atje”.
Lufta e Rusisë në Ukrainë ka pasur një ndikim të thellë në ekonominë e Transnistrisë. Ukraina mbylli kufirin e saj me Transnistrinë kur filloi lufta, duke ndërprerë rreth një të katërtën e tregtisë së enklavës.
Ndërsa ende merr gazin rus pa pagesë, marrëveshja për të lejuar kalimin e gazit përmes Ukrainës do të skadojë në dhjetor dhe nuk ka asnjë garanci se marrëveshja do të zgjatet.
Lufta gjithashtu e nxiti Moldavinë të përpiqet të zgjidhë konfliktin e saj prej dekadash me Transnistrinë. Pjesërisht në përgjigje të luftës, BE i dha Moldavisë statusin e kandidatit në qershor 2022 dhe në dhjetor 2023 dha dritën jeshile për fillimin e negociatave, raporton abcnews.al.
Ndërsa presidentja e Moldavisë Maia Sandu tregoi se ajo do të ishte e gatshme të bashkohej me BE pa Transnistrinë, ribashkimi mund të drejtojë procesin. Strategjia e Moldavisë është të shpejtojë procesin duke e bërë jetën sa më të vështirë të jetë e mundur për Transnistrinë.
Dumitru Minzarari, një lektor në studimet e sigurisë në Kolegjin e Mbrojtjes së Balltikut, tha për CNN se vendimi i Transnistria për të mbajtur një kongres të posaçëm ishte “shkak i drejtpërdrejtë” nga rifutja e detyrimeve doganore nga Moldavia.
“Duke i ofruar rajonit separatist përjashtime nga taksat, qeveria moldave kishte financuar praktikisht ekzistencën e një regjimi separatist në Tiraspol”, tha Minzarari, një marrëveshje që qeveria nuk mendonte se duhej ta toleronte më.
Pse Rusia është e interesuar për Moldavinë?
Nëse pushtimi rus i Ukrainës do të kishte shkuar siç ishte planifikuar, ajo do të kishte pushtuar kryeqytetin Kiev në ditë dhe pjesën tjetër të vendit brenda javësh, duke përfshirë përgjatë vijës bregdetare të Ukrainës deri në qytetin jugperëndimor të Odesës pranë Transnistria.
Komandanti i atëhershëm i Rajonit Qendror Ushtarak të Rusisë, gjeneralmajor Rustam Minnekaev, tha se një qëllim i të ashtuquajturit “operacion special ushtarak” ishte krijimi i një korridori përmes Ukrainës jugore për në Transnistri, pasi Rusia kërkon të ribashkohet me “bashkatdhetarët e saj” jashtë vendit.”
Megjithëse Ukraina ndaloi përparimin e Moskës në Kherson, rreth 350 kilometra (220 milje) nga Transnistria, analistët kanë theksuar se Rusia ka ruajtur planet për Moldavinë, raporton abcnews.al.
“Kremlini kërkon të përdorë Transnistrinë si një përfaqësues të kontrolluar nga Rusia që mund ta përdorë për të penguar procesin e pranimit të Moldavisë në BE, ndër të tjera,” paralajmëroi Instituti për Studimin e Luftës, një institut me bazë në SHBA, në një raport javën e kaluar. .
Minzarari tha se mosmarrëveshja kishte krijuar mundësi për autoritetet ruse të “peshkojnë në ujërat e trazuar”.
Ashtu siç Rusia e konsideroi të papranueshme ndryshimin e Ukrainës në vitin 2014 drejt BE-së dhe përdori forcën ushtarake për ta parandaluar atë, po ashtu është e prirur të parandalojë të njëjtën gjë në Moldavi.
CNN vitin e kaluar pa një dokument të hartuar nga shërbimi rus i sigurisë, FSB, i cili detajonte planin e saj për të destabilizuar Moldavinë dhe për të penguar animin e saj drejt Perëndimit.
Putin e justifikoi aneksimin e Krimesë nga Rusia në vitin 2014 dhe operacionet ushtarake në Donetsk dhe Luhansk si një përpjekje për të mbrojtur qytetarët rusishtfolës në Ukrainën lindore, për të cilët ai pretendoi se ishin nën kërcënim nga Kievi.
Minzarari tha se kishte “paralele të forta” midis asaj retorike dhe llojit të përdorur së fundmi nga qeveria transnistriane, raporton abcnews.al.
Në një intervistë për RIA Novosti, presidenti Vadim Kranoselsky pohoi se qeveria moldave po përgatitej të kryente sulme terroriste kundër Transnistrisë përpara një pushtimi të mundshëm, pa ofruar prova.
Megjithatë, analistë të tjerë argumentojnë se, në vend që të nënvizojnë ndikimin e Rusisë në rajon, situata në Transnistri është përkundrazi një kujtesë se si Moska deri tani ka dështuar në arritjen e qëllimeve të saj kryesore të luftës.
/abcnews.al
