Pas muajsh të shumtë në pritje, NASA ka publikuar një nga imazhet e para që Teleskopi Hapësinor James Webb ka shkrepur dhe që tregon sesi universi dukej 13 miliardë vite më parë. Kjo foto tregon se Teleskopi Hapësinor James Webb (JWST) ka arritur të kryejë më sukses misionin për të cilin ishte dërguar- kapjen e imazheve spektakolare të kozmosit.
Teleskopi i fuqishëm u fokusua në një pjesë shumë të vogël të qiellit ku ndodhet grumbullimi i galaktikave SMACS 0723. Çdo objekt i ndritshëm në foto është një galaktikë shumë e largët. Disa janë ndër më të largëtit që kemi vëzhguar ndonjëherë, kështu që ne po i shohim nga një kohë kur Universi ishte ende “i porsalindur”.
JWST u lançua, pas 11 vitesh vonesë dhe me një kosto prej 9,7 miliardë dollarësh, në ditën e Krishtlindjeve në vitin 2021. Thomas Zurbuchen, kreu i shkencës i Nasa-s, tha për The Economist se “gjëja e fundit që duam të bëjmë është të kursejmë një miliard dollarë dhe të dështojmë”.
Megjithatë, shtatë muaj pas misionit, çdo aspekt i nisjes, vendosjes dhe performancës duket se ka shkuar sipas planit, nëse jo më mirë. Kjo është fotografia më e qartë dhe më e detajuar që kemi për universin e hershëm. Teleskopit iu desh vetëm një ditë për të mbledhur dritën, një dëshmi kjo që tregon se sa i fuqishëm është.
Siç shpjegoi drejtori i NASA-s Bill Nelson, kjo foto e veçantë mbulon një pjesë të Universit, proporcioni i së cilës është i ngjashëm me një kokërr rërë në një distancë sa një krah.
“Është fotografia më e thellë e Universit e bërë ndonjëherë,” shpjegoi ai.
James Webb u nis në fund të vitit 2021 në hapësirë dhe ndodhet në një pikë rreth 1.5 milionë kilometra larg Tokës, me Tokën dhe Diellin pas saj. Pasqyra ka një diametër prej 6.4 metrash dhe përbëhet nga 18 pjesë gjashtëkëndore, raporton abcnews.al.
Si rezultat, astronomët tani kanë mjetin më të fuqishëm që u është dhënë për të skanuar kozmosin në frekuencat infra të kuqe të dritës. Kjo do t’i lejojë ata të studiojnë shumë gjëra që kanë luftuar prej kohësh t’i shqyrtojnë në të kaluarën – në veçanti, formimin e yjeve dhe planetëve, që nga fillimi i universit, më shumë se 13 miliardë vite më parë, deri në ditët e sotme.
Pas nisjes së tij, jwst manovroi rrugën për në Lagrange 2 (l2)Pikat e Lagranzhit), një pikë në hapësirë 1.5m km larg Tokës. Në këtë pikë, fushat gravitacionale të Tokës dhe diellit krijojnë një pus graviteti. Teleskopi nuk ulet në l2. Përkundrazi, ai rrotullohet rreth tij.
l2 u zgjodh pjesërisht për shkak të aftësisë së tij për ankorimin e një anije kozmike pikërisht në këtë mënyrë dhe pjesërisht për shkak se Toka dhe dielli, siç shihet prej tij, do të thotë se ndriçimi nga të dyja mund të bllokohet nga një mburojë e vetme.
Meqenëse instrumentet e zbulimit me infra të kuqe duhet të ruhen në ambjente të ftohta dhe të mbrohen nga burimet e jashtme të nxehtësisë dhe dritës. Gjatë udhëtimit për në l2, operatorët e teleskopit shpalosën panelet e tij diellore, një antenë për të lehtësuar komunikimin me Tokën, mburojën dhe dy pasqyrat që formojnë imazhet, raporton abcnews.al.
Njëri është një reflektor parabolik 6.8 metra i gjerë, e mbledhur nga qeliza gjashtëkëndore të bëra nga berilium i veshur me ar. Kjo mbledh dhe fokuson rrezatimin elektromagnetik që hyn.
E dyta është një reflektor hiperbolik, i formuar nga tre shirita. Duke përdorur një dizajn të shpikur nga Laurent Cassegrain, një astronom francez i shekullit të 17-të, tha një reflektor hiperbolik kap rrezen nga paraboliku dhe e reflekton atë përmes një vrime në qendër.
Këto quhen miri dhe shërbejnë për zbulimin e valëve të gjata me infra të kuqe), nirCam dhe nirSpec (të cilat marrin imazhe dhe analizojnë infrat e kuqe me valë të shkurtra) dhe fgs/niriss (që studion objektiva të ndritshëm si yjet e afërt që orbitohen nga ekzoplanetët).
Gjatësitë e valëve të ekzaminuara nga miri korrespondojnë me objekte të tilla si ekzoplanetet që nuk kanë burim të brendshëm nxehtësie dhe trupa më të nxehtë por janë më të largët. Meqenëse “më larg” do të thotë gjithashtu “më shumë kohë më parë” në terma kozmikë, kjo do të mundësojë të dallojë shenjat e agimit kozmik, momenti kur u shfaqën yjet e parë të universit.
Dhe, në krye të këtyre dy përfitimeve, infra e kuqe depërtojnë në retë e pluhurit me më sukses sesa drita e dukshme, duke hequr kështu një si tip mburojë aty ku pluhuri bashkohet me yjet dhe planetet.
Saktësia e lëshimit nënkuptonte korrigjimet e nevojshme në mes të kursit për të vendosur teleskopin në orbitë, duke përdorur më pak karburant sesa buxheti. Kjo lë më shumë hapësirë për rregullimet e vogla të nevojshme për të mbajtur instrumentin në funksion. Meqenëse ky është kufizimi kryesor për sa kohë mund të zgjasë misioni, kështë pikërisht dhe kjo që ka rëndësi.
Qëllimi fillestar ishte dhjetë vite por Nasa tani ka llogaritur se mund ta mbajë teleskopin në vend për 20 vite. Për më tepër, të katër instrumentet janë më të aftë për të mbledhur 10-20% më shumë fotone sesa pritej, raporton abcnews.al.
Publikimi i këtij imazhi, së bashku me disa të tjera që do të vijnë të martën, shënon përfundimin e vënies në punë të teleskopit, një proces i gjatë që synon të sigurohet se ai është i përshtatshëm për qëllimin.
Menaxhimi tani do të kalojë në Institutin e Shkencës së Teleskopit Hapësinor në Baltimore. Lajmi i mirë është shumë kërkesa do të përmbushen. E keqja është se diçka e tillë do të marrë shumë kohë.
/abcnews.al
