Ajo arriti të arratisej nga Ukraina dy herë. Iya Ruzhiskaya është me origjinë hebreje dhe 92 vjeçe. Ajo përshkruan me lot në sy atë që ka përjetuar në vitin 1941, kur ishte vetëm 10 vjeç dhe bombat gjermane filluan të binin mbi Republikën e atëhershme Sovjetike Socialiste të Ukrainës, në të njëjtën kohë ajo flet për herën e dytë që u detyrua të largohej nga vendi i saj vitin e kaluar, kur u pushtua nga Rusia.
“Nuk e kisha menduar kurrë se kjo mund të ndodhte”, thotë Ruziskaja, e ulur në apartamentin e vogël me një dhomë që ndan me djalin e saj Artur në qytetin polak të Krakovit.
“Më parë gjermanët ishin armiku. Por unë nuk i kuptoj rusët. Ata mendojnë se po mbrojnë vendin e tyre, se po mbrojnë veten, por erdhën tek ne. Ata shkatërruan Kharkivin, pse u duhet?” pyet ajo.
Ruzhiskaya lindi në vitin 1931 në një familje të respektuar hebreje. Gjyshi i saj, babai i saj Vladimir ishte një shkrimtar dhe botues i librave nga autorë ukrainas, si Taras Shevchenko, babai i letërsisë ukrainase.
Kur Gjermania pushtoi Bashkimin Sovjetik në fillim të korrikut 1941, Ruzhiskaya u zgjua nga zhurma e bombave që shpërthyen. Si anëtar i “pionierëve”, organizatës rinore të Bashkimit Sovjetik, atij iu desh të lëshonte letra marshimi për të rinjtë për të marrë pjesë në luftë.
Por babai i saj e dinte se hebrenjtë nuk ishin më të sigurt në Kiev.
Mangsa Holocaust yang terselamat mencari perlindungan daripada perang Ukraine di Poland – https://t.co/1bg46bC1XF
KRAKOW, Poland (Reuters) – Iya Rudzitskaya, seorang Yahudi Ukraine— BeritaKini.biz (@BeritakiniB) January 26, 2023
“Ai e kapi paniku dhe tha se nuk kemi zgjidhje tjetër veçse të largohemi. Por tashmë ishte pothuajse e pamundur. Në korrik, paniku ishte i tmerrshëm, të gjithë ata që mundën po largoheshin: komunistët, hebrenjtë dhe të gjithë të tjerët”, tregoi Ruzhiskaya.
Prindërit e saj e morën atë dhe vëllain e saj dhe ikën fillimisht në Kharkiv në Ukrainën lindore. Prej andej, ata udhëtuan në të gjithë Bashkimin Sovjetik dhe mbërritën në Tashkent, kryeqyteti i Republikës Socialiste Sovjetike të Uzbekistanit, i vendosur pothuajse 3800 kilometra larg atdheut të tyre.
Ruzhiskaya kujton se ata u larguan nga Kharkiv më 21 shtator. Më 29 shtator ndodhi masakra e Babi Yarit. Brenda dy ditësh, nazistët vranë 33,771 hebrenj ukrainas, një nga masakrat më të mëdha të hebrenjve gjatë Holokaustit nazist.
Raketat ruse ranë pranë monumentit Babi Yar në mars 2022.
E premte, 27 janar, është Dita Botërore e Përkujtimit të Holokaustit, përvjetori i çlirimit të kampit të përqendrimit të Aushvicit.
Familja e Ruzhiskaya u kthye në Kiev pas luftës. Ajo u martua dhe sot lindi djalin e saj të vetëm, Arthurin, 54 vjeç.
Kur Rusia pushtoi Ukrainën, të dy, me ndihmën e një sinagoge në Kiev, ikën fillimisht në Moldavi, pastaj në Lituani, ku gjetën një apartament. Por nuk kishte shumë mundësi punësimi për Arthurin atje. Organizata mbështetëse e hebrenjve, Komiteti i Përbashkët i Shpërndarjes së Hebrenjve Amerikanë, në degën e Kievit, kreu i së cilës ishte gjyshi i Ruziskaia, i ftoi ata në Varshavë dhe më pas në Krakov.
Pasi u zhvendosën nëpër 10 apartamente të ndryshme që kur u larguan nga Kievi, Ruzhiskaya dhe djali i saj tani kanë një të tillë për tre muaj.
“Dëshiroj të shkoj në shtëpi. Vetëm për të dalë dhe për të folur me fqinjët e mi në gjuhën që kuptoj”, thekson ai dhe shton: “Unë kisha përditshmërinë time, gjithçka”./abcnews.al
