Që nga viti që vjen qeveria do të marrë në konsideratë përfshirjen e profesionistëve të vetëpunësuar në sistemin e tatimit mbi të ardhurat personale.
Paketa fiskale 2022-2026 synon që nga viti 2023 individët e vetëpunësuar që veprojnë brenda profesioneve të lira ose të licencuara, duhet të futen në regjimin e tatimit mbi të ardhurat personale.
Sipas Ministrisë së Financave kjo masë do të ndihmojë në rivendosjen e neutralitetit ndërmjet një grupi tatimpaguesish që janë praktikisht të dallueshëm nga të punësuarit, përsa i përket të ardhurave të tyre të, cilat në thelb janë përfitime nga individë të specializuar, të aftë, të kualifikuar dhe të çertifikuar/licencuar/.
Këto përfitime këto të cilat ndryshe konsiderohen si ekuivalente me pagat (pas zbritjes së disa shpenzimeve të domosdoshme).
Individët e vetëpunësuar, për qëllime të të ardhurave të tatueshme nën tatimin mbi të ardhurat personale, mund t’u lejohet të zbresin një shpenzim maksimal të vlerësuar, për shembull, 10-20 për qind nga të ardhurat.
Skema e taksimit të të ardhurave personale të tyre, pasi të jetë zbritur një shumë shpenzimesh të lejueshme, mund të jetë:
1- Sipas skemës së taksimit të të punësuarve;
2- Me përqindje mbi të ardhurat neto pas zbritjes së një shume shpenzimesh të supozuara.
Strategjia afatmesme e të ardhurave 2022-2026 është hartuar mbi bazën e rekomandimeve nga FMN dhe do të konsultohet me grupet e biznesit.
Më herët Banka Botërore në Shqipëri, në një raport të saj tha se qeveria duhet t’i trajtojë të ardhurat nga vetëpunësimi në të njëjtën mënyrë si të ardhurat nga punësimi, për të shmangur evazionin fiskal tek vetëpunësimi, që sipas përllogaritjeve të fundit të është në nivele të larta.
Psh një punëtor që fiton 14 milionë lekë të ardhura vjetore (neto) (1,116,666 lekë në muaj) mund të ulë normën efektive të tatimit mbi të ardhurat nga 21.4 për qind në 0 për qind duke u riorganizuar si i vetëpunësuar dhe duke deklaruar një qarkullim nën pragun e TVSH-së (10 milionë lekë) dhe një pagë mujore të barabartë me pagën minimale.
Në një diagnozë të fundit për zhvillimet ekonomike në Shqipëri, ekspertiza e Bankës Botërore vërejti se të vetëpunësuarit në Shqipëri duke përfshirë edhe fermerët ishin rreth 375 mijë persona, por 98.7 për qind e tyre kanë paguar zero tatim për pagat më 2019.
Sipas analizës së Bankës, kjo tregon jo vetëm mbizotërimin e vetëpunësimit në mesin e personave me të ardhura të ulëta, por edhe nën-raportim. Punonjësit e vetëpunësuar regjistrohen si sipërmarrës pranë Qendrës Kombëtare të Regjistrimit për qëllime tatimore dhe janë përgjegjës vetëm për tatimin mbi fitimin.
Kontraktorët e vetëpunësuar regjistrohen me Qendra Kombëtare e Regjistrimit si person ‘fizik/’. Punëtorët e vetëpunësuar të regjistruar si persona fizikë operojnë kryesisht në shërbime profesionale, si kontabilistë, arkitektë, konsulentë biznesi, programues kompjuterësh, dentistë, inxhinierë, profesionistë mjekësorë, etj.
Sipas ndryshimit të fundit të Ligjit për Tatimin mbi të Ardhurat, duke filluar nga 1 janari 2021, çdo tatimpagues me një biznes që gjeneron xhiro mbi 14 milionë lekë gjatë vitit fiskal i nënshtrohej një norme tatimore prej 15 për qind. Për tatimpaguesit me xhiro nën 14 lekë milionë, norma tatimore është 0 për qind dhe baza tatimore është fitimi i tatueshëm.
Sistemi i ndryshëm tatimor për të punësuarit dhe të vetëpunësurit ka bërë që shumë punonjës me të paga të larta të regjistrohen si të vetëpunësuar.
Duke iu referuar të dhënave nga tatimet, Banka Botërore referoi se në rreth 8000 persona fizikë të vetëpunësuar në Shqipëri, më shumë se 60 për qind janë juristë, dentistë dhe teknologji informacioni. /Monito
