Përktheu: Sonila Backa-abcnews.al
Në tetë javë, rreth 1 milion tifozë të futbollit do të shkojnë në Katar për të ndjekur Kupën e Botës, shumë prej tyre do të udhëtojnë nëpër qytete fqinje si Dubai dhe Abu Dhabi.
Ata do të gjejnë një “Gji” në mes të një pasurie energjetike prej 3.5 trilion dollarësh, për shkak të luftës së Vladimir Putinit në Ukrainë. Politikanët perëndimorë që po përballen me një krizë të kostos së jetesës po i bëjnë edhe një herë homazh familjes mbretërore të ekonomisë më të madhe të karburanteve fosile.
Olaf Scholz, kancelari i Gjermanisë, do të vizitojë vendin këtë javë; në korrik, presidenti Joe Biden i dha një mesazh uniteti Muhamed bin Salman (mbs), sundimtarit de fakto të Arabisë Saudite, një vend që ai e kishte cilësuar një pari për abuzimet e të drejtave të njeriut.
Bumi i naftës dhe gazit po ndodh së bashku me tendencat më të thella: një ri-inxhinierim i flukseve globale të energjisë në përgjigje të sanksioneve perëndimore dhe ndryshimeve klimatike, dhe ribërja e aleancave gjeopolitike në Lindjen e Mesme ndërsa përshtatet me një botë shumëpolare në të cilën Amerika nuk është më një garantues i besueshëm i sigurisë, raporton abcnews.al.
Rezultati është një Gji me pamje të re që është i destinuar të mbetet kyç për dekadat e ardhshme.
Megjithatë, nëse do të jetë një burim stabiliteti, nuk është aspak e qartë.
Shtetet e Gjirit i përkasin një rajoni që ka kaluar dy dekada të tmerrshme. Mes luftërave dhe kryengritjeve, një milion njerëz kanë vdekur në Lindjen e Mesme dhe pjesa e saj në PBB-në botërore ka rënë nga 4% në 2012 në 3%.
Amerika ka reduktuar praninë e saj ushtarake pas debakleve në Irak dhe Afganistan, duke i lënë aleatët e vjetër, përfshirë shtetet e Gjirit, të frikësuar nga një boshllëk sigurie të krijuar nga Irani dhe përfaqësuesit e tij.
Tre centralet energjetike të Gjirit, Katari, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe janë autokraci që po përballen me një rënie afatgjatë të kërkesës botërore për lëndë djegëse fosile, edhe pse ato vuajnë nga reshjet më të ulëta dhe temperaturat më të larta për shkak të ndryshimeve klimatike.
Është një pikënisje e frikshme, por dy forca të reja janë në lojë.
Njëra janë ndryshimet në tregjet e energjisë. Me çmimet aktuale, gjashtë shtetet e Gjirit – të tjerët janë Bahreini, Kuvajti dhe Omani mund të fitojnë 3.5 trilion dollarë gjatë pesë viteve të ardhshme. Sanksionet perëndimore ndaj Rusisë po rindërtojnë mënyrën se si tregtohet energjia në mbarë botën.
Ndërsa prodhimi rus vazhdon të përparojë në lindje, Gjiri do të bëhet një furnizues më i madh për Perëndimin. Në përgjigje të tregjeve të shtrënguara të energjisë, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe po rrisin investimet në naftë, duke shijuar kostot më të ulëta.
Së bashku, ata synojnë të rrisin prodhimin nga 13 milion fuçi në ditë vitin e kaluar në 16 milion në afat të mesëm. Pjesa e tyre e tregut do të rritet ndërsa qeveritë në mbarë botën do të frenojnë emetimet dhe kërkesa globale për naftë po shënon rënie.
Katari do të bëhet furnizuesi kryesor i gazit natyror i lëngshëm (lng) siç është Tajvani për gjysmëpërçuesit e avancuar: prodhimi i tij vjetor i synuar është i barabartë me 33% të të gjithë LNG-së të tregtuar në mbarë botën në vitin 2021.
Edhe pse energjia është një burim pasurie për Gjirin dhe po shton barrën e rëndë të stabilizimit të botës, forca e dytë në punë është një fuqi e re në Lindjen e Mesme. Gjatë dekadës së fundit, Irani ka krijuar një sferë ndikimi në pjesën veriore, duke përfshirë Irakun, Libanin dhe Sirinë.
Kjo reflektohet në marrëveshjet e Abrahamit, të nënshkruara nga Izraeli dhe dy shtete arabe në vitin 2020, të cilat po ndihmojnë në normalizimin e marrëdhënieve në rajon.
Ky bllok i sapolindur ka të bëjë pjesërisht me zhvillimin e mbrojtjes së përbashkët kundër dronëve dhe raketave iraniane, ndoshta duke përdorur teknologjinë izraelite.
Por është gjithashtu një bast që tregtia mund t’i bëjë këto vende më të pasura në një rajon me lidhje të dobëta ndërkufitare. Tashmë, izraelitët kanë udhëtuar mbi gjysmë milioni herë në Emiratet e Bashkuara Arabe, ndërsa shtetet e Gjirit kanë investuar 22 miliardë dollarë në Egjipt këtë vit.
Arabia Saudite dhe Jordania një ditë mund t’i bashkohen marrëveshjeve të Abrahamit, veçanërisht nëse Izraeli përfshin palestinezët, duke krijuar një zonë tregtare të afërt.
Ky bllok do të shpresojë gjithashtu të rrisë lidhjet e tij me pjesën tjetër të botës. Në shkurt Emiratet e Bashkuara Arabe nënshkruan një marrëveshje tregtare me Indinë. Ndërsa Londra dhe Hong Kongu nuk janë më qendrat kryesore financiare, Dubai po kërkon të bëhet entrepoti i fundit në botë, me të cilin mund të bësh biznes me këdo.
Një implikim i qartë është se Gjiri ka të ngjarë të mbetet po aq i rëndësishëm në çështjet botërore në dekadat e ardhshme sa ishte në shekullin e 20-të, pavarësisht nga shpresat e disa strategëve amerikanë se rëndësia e tij do të zbehej.
Importi i gazit dhe naftës në Europë mund të rritet nga nën 10% sot në mbi 20%. Pesha ekonomike e vendeve të Gjirit brenda Lindjes së Mesme është në nivelin më të lartë që nga viti 1981, në 60% të PBB-së rajonale dhe do të rritet më shumë.
Në financë, rezerva dhe asetet sovrane të Gjirit prej 3 trilion dollarësh do të rriten, duke rritur investimet jashtë vendit. Në diplomaci, Emiratet e Bashkuara Arabe janë tashmë një force e madhe në Bririn e Afrikës.
Megjithatë, e vetmja gjë që mund të mos sjellë epoka e re është stabiliteti, sepse vetë forcat që qëndrojnë këtyre mundësive krijojnë gjithashtu paqëndrueshmëri.
Një marrëveshje sigurie që mbështetet më pak te Amerika mund të dështojë. Agresioni i Iranit mund të çojë në një garë armatimesh rajonale të nxitur nga qiratë, ashtu si bumet e naftës në vitet 1970 panë rritjen e shpenzimeve.
Kapitulli i fundit i epokës së karburanteve fosile mund të tensionojë edhe më shumë situatën në Kinë dhe Indi. Megjithatë, burimi më i madh potencial i paqëndrueshmërisë qëndron në vend.
Shtetet e Gjirit tani po përpiqen të ndjekin një trajektore ekonomike të pakëndshme. Ata po planifikojnë të zgjerojnë prodhimin e lëndëve djegëse fosile për mbi 20 vite dhe më pas ta zvogëlojnë atë pas vitit 2045.
Ekziston mundësia të shihet se si do të funksiononte kjo teorikisht: qiratë e mëdha do të duhej të riinvestoheshin shpejt në një ekonomi të teknologjisë së lartë të bazuar në burimet e rinovueshme, si sistemet e energjisë, hidrogjenit dhe shkripëzimit, i cili ka mjaft dinamikë për të krijuar miliona vende pune për një numër të madh të rinjsh.
Në praktikë detyra është monumentale. Edhe nëse do të funksiononte, do t’i vinte objektivat klimatike të marrëveshjes së Parisit shumë larg arritjes. Autokratët e Gjirit besojnë se kanë perspektivën afatgjatë për të menaxhuar këtë ndryshim. Por ata janë të prirur ndaj shtypjes, miqësisë dhe projekteve të kota.
Një Gji i ri po lind, por disa gjëra mbeten të njëjta. Do të jetë ende e paqëndrueshme dhe e pamundur që bota ta injorojë.
/abcnews.al
